Bij het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 was zeventig procent van de woningen in Roeselare verwoest of onbewoonbaar. Historicus Johan Delbecke verdiept zich al jaren in dit onderwerp. Sinds 2 juli is er een grote tentoonstelling over de heropbouw in Erfgoedhuis Ter Posterie. “Het is boeiend om de toestand van nu te vergelijken met toen, van elke straat is er wel iets te vinden”, vertelt Johan.
Historicus en leraar geschiedenis in de Broederschool Johan Delbecke heeft de voorbije decennia archiefkasten vol beeldmateriaal verzameld over de gebeurtenissen tijdens en na de Eerste Wereldoorlog.
“Het is begonnen met de bekende postkaarten die in de vorige eeuw werden gemaakt in Roeselare. De pakketjes van tien prentbriefkaarten met verwoestingen waren erg populair en je zal ze allicht nog bij veel stadsgenoten terugvinden. Maar er is zoveel meer materiaal te vinden. Nu nog altijd ontdek ik nieuwe beelden en ik ben nog steeds op zoek naar enkele unieke stukken.”
Toevallige vondsten
“Ik vind mijn materiaal vaak bij toeval en ook het internet is een dankbare bron voor mijn passie. Enerzijds verzamel ik foto’s over de verwoesting in de stad tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarnaast wil ik de heropbouw historisch benaderen. Het is boeiend om de toestand van nu te vergelijken met toen.”
“Van elke straat is er wel iets te vinden. Het is niet de bedoeling om mijn verzameling hier achter gesloten deuren te houden. Ik doe zelf onderzoek maar wie bijvoorbeeld stamboekkundig opzoekwerk doet, kan ook bij mij terecht. Soms vragen mensen of ik een foto heb van hun huis uit die tijd. Anderen raadplegen mijn archief voor een thesis en ook het stadsbestuur klopt al eens aan.”
“In 1918 was onze stad niet alleen bijna leeggelopen, zo’n zeventig procent van de woningen was verwoest of onbewoonbaar. Roeselare was tijdens de bezetting een garnizoensstad van de Duitsers gelegen net achter het front van de Westhoek. Het was ook een belangrijk aanvoerpunt voor troepen, munitie en voorraden via het station en de haven. De stad was dan ook een belangrijk doelwit voor de geallieerde artillerie met een ravage als gevolg.”
“Toen de bevolking na de wapenstilstand terugkwam, probeerde ze meteen alles herop te bouwen maar dat ging in het begin heel erg lastig. Materialen en werkmensen waren schaars. Aanvankelijk lag de focus ook op symboolprojecten zoals het terugplaatsen van het standbeeld van Albrecht Rodenbach in 1919 en op herdenking van het verleden met het optrekken van verschillende monumenten op de stedelijke begraafplaats in de Blekerijstraat.”
“Pas vanaf 1920 kwam de heropbouw in een stroomversnelling. Roeselare werd dankzij een aanzienlijk subsidiepakket van de overheid zelfs de kampioen van de wederopbouw.”
“In 1925 kon eindelijk gevierd worden dat de stad bijna volledig hersteld was. Dat gebeurde met de eerste Heilig-Hartprocessie en met het inwijden van het monument aan de zijgevel van wat nu café De Nieuwe Klokke is. In die tijd werd ook het jongste deel van het stadhuis gebouwd in ware belfortstijl mét toren. Dat moest de bekroning worden van de heropbouw.”
Monument
“Aan de voet van de toren werd het wederopbouwmonument aangebracht. Roeselare had in de middeleeuwen al een stadshalle die echter instortte. Na de Eerste Wereldoorlog leefde het besef sterk dat we, om weer groot te worden, opnieuw een belfort moesten hebben. Ons statussymbool is nu een beschermd monument en prijkt met een twintigtal andere belforten zelfs op de lijst van het Werelderfgoed.”
“In deze overzichtstentoonstelling willen we ook focussen op de opvallende bouwstijl die bij de heropbouw werd gebruikt. Het is de typische regionalistische wederopbouwstijl. Kenmerkend zijn onder andere wat afgestompte geveltoppen en het gevarieerd gebruik van baksteen. Veel panden op de Grote Markt maar ook heel wat andere huizen in de stad werden in deze stijl heropgebouwd.”
“Kiezen voor deze stijl was een voorwaarde om subsidies te krijgen. De toenmalige eigenaar van wat nu de apotheek is op de markt verkoos in die tijd om een andere meer neo-rococostijl te hanteren en moest het dus zonder centen van het stadsbestuur stellen.”
Tweede verwoesting
“Die wederopbouwstijl is zeer kenmerkend voor Roeselare en verdient een historische behandeling. Niet iedereen zal die stijl mooi of uitzonderlijk noemen maar hij is wel bepalend geweest voor het uitzicht van onze binnenstad. Je vindt dezelfde bouwstijl trouwens ook in andere gemeenten zoals Passendale waar na de oorlog zowat alles was verwoest.”
“Jammer genoeg is een deel van dit bouwkundig erfgoed een tweede keer verwoest toen in de jaren zeventig en later onder andere op de Grote Markt panden tegen de vlakte gingen en vervangen werden door nieuwbouw die de oorspronkelijke aanblik ernstig verstoort”, aldus nog Johan Delbecke.
Een deel van de collectie van Johan Delbecke, aangevuld met interessante stukken uit het stadsarchief, is sinds 2 juli te zien in de zomertentoonstelling in Ter Posterie in de Ooststraat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
