Assisenproces Ivo Poppe: ‘diaken des doods’ of ‘reddende engel’?

Vanaf maandag buigt het assisenhof in Brugge zich over de zaak rond Ivo Poppe (61) uit Wevelgem. De ex-diaken, -aalmoezenier en -nachtverpleger van het Sint-Jorisziekenhuis in Menen wordt ervan beschuldigd ‘minstens tien’ oudere mensen om het leven te hebben gebracht. Het parket zal een levenslange celstraf voor hem eisen, maar in Wevelgem blijven ze pal achter ‘hun’ diaken staan. “Eigenlijk was Ivo een voorloper op het vlak van euthanasie. Maar hij werkte in een grijze zone en hij kreeg wroeging. Dat heeft hem de das omgedaan”, zeggen Guido Vandendriessche (71) en Christine Devoldere (66).

Meer dan dertig jaar hebben ze met elkaar samengewerkt, vele uren hebben ze vergaderd. Guido Vandendriessche, contactpersoon voor de Sint-Theresiaparochie in Wevelgem, en zijn echtgenote Christine Devoldere mogen zich dan ook tot de intieme kring van Ivo Poppe en diens echtgenote Lutgarde Vercaemer rekenen. Ook voor hen was het een donderslag bij heldere hemel toen de graag geziene diaken op dinsdag 27 mei 2014 werd gearresteerd.

“Hij had die dag nog een begrafenis geleid. Gelukkig zijn de speurders zo menselijk geweest om hem niet tijdens de dienst te arresteren. Ze hebben gewacht tot hij thuis was en hem daar opgepakt. In de periode voor zijn arrestatie hadden wij wel de indruk dat Ivo gespannen was, dat er iets scheelde. Hij was prikkelbaar. Maar dat hij zo’n geheim met zich meedroeg, hadden we nooit kunnen vermoeden”, herinnert het koppel zich.

Wroeging

Het geheim dat de ex-diaken met zich meedroeg, had hij enkele maanden voordien opgebiecht tijdens een sessie bij psychiater Wim De Troyer. Het is in zijn kabinet dat Ivo Poppe in oktober 2013 voor het eerst durft te spreken over de mensen bij wie hij – in zijn eigen woorden – “het stervensproces verdapperde omdat ze aan het lijden waren”. Dokter De Troyer stuurt hem door naar een andere psychiater in Kortrijk, maar stuurt later ook een fax naar het gerecht.

“Had Ivo zelf zijn verhaal niet gedaan bij die psychiater, dan zouden de feiten altijd onbekend gebleven zijn en liep hij hier nog rond in Wevelgem. Ik kan me best inbeelden dat hij met wroeging zat, dat hij worstelde met hetgeen hij gedaan had. Vergeet niet: euthanasie was in die tijd wettelijk niet geregeld. Het gebeurde natuurlijk wel, maar iedereen zweeg dat dood. Je kan je ook de vraag stellen of verplegers in die tijd tijdens hun opleiding geleerd werden hoe ze daarmee moesten omgaan. Hoe reageer je op een patiënt die duidelijk vraagt om ‘geholpen’ te worden?”, vraagt Guido Vandendriessche zich af.

“Ivo was een voorloper op vlak van euthanasie maar hij werkte in een grijze zone” – Guido Vandendriessche

Geen regels

Het hoge woord is eruit: euthanasie. Over dat heikele thema zal de komende twee weken in de Brugse assisenzaal menig woord gepraat en gepleit worden. “Men zegt dat Ivo die mensen ‘vermoord’ heeft, maar je kan het ook zien als ‘laten inslapen’. Natuurlijk: het mocht niet. Er waren geen regels, er was geen wetgeving, er was niets. Maar ik kan me best inbeelden dat Ivo, die als nachtverpleger wellicht lange gesprekken heeft gevoerd met vele patiënten, vaak zulke vragen kreeg. En dat hij, behulpzaam en empathisch als hij is, daar soms op ingegaan is. Let op: Ivo is zeker geen mens die zal denken ‘ik neem hier een spuitje en ik maak er een einde aan’.”

“Zo lichtzinnig ging hij daar zeker niet mee om. Hij zal daarover lang nagedacht hebben, met zichzelf in de knoop gelegen hebben. Het moet enorm lastig voor hem geweest zijn. Het is de reden ook waarom hij altijd met de fiets naar zijn werk reed. Zo had hij in het terugkeren de tijd om een en ander te verwerken voor hij thuiskwam”, zegt het koppel.

Te idealistisch

Het beeld van de fietsende diaken, vaak met een plastic zak bij de hand om zwerfvuil op te rapen, is een beeld dat bij vele Wevelgemnaren nog fris in het geheugen zit. “Ivo was idealistisch, misschien té idealistisch. Maar je kon altijd op hem rekenen, wanneer je hem ook belde. Voor een onverwachte begrafenis vond hij altijd wel een gaatje. Al die ouders die hun kindje door hem lieten dopen, al die begrafenissen die hij heeft geleid. Zijn werk was altijd tot in de puntjes in orde. Je zal hier in Wevelgem niemand vinden die in dat verband een slecht woord over hem kan zeggen. Ivo heeft zo lang zo veel goeie dingen gedaan. Men lijkt dat nu allemaal vergeten te zijn, nu het proces begint“, klinkt het.

Machtsgevoel

Dat Ivo Poppe de feiten pleegde uit een soort machtsgevoel, alsof hij zelf God wou spelen, zoals het parket beweert, is volgens het koppel Vandendriessche-Devoldere je reinste onzin. “Macht was voor Ivo niet belangrijk. Hij had niets met macht. Wij gaan ervan uit dat de vraag altijd kwam van de patiënt. Dat zij het waren die soms nachtenlang smeekten om geholpen te worden. Wat moet je daar dan mee? Die mensen liggen daar af te zien. Wij hebben het met onze ouders ook meegemaakt. Nu bestaat daar palliatieve sedatie en dergelijke voor, maar in die tijd had je dat allemaal niet. Bovendien kan ik me niet inbeelden dat er bij die dokters in het ziekenhuis ook geen belletje ging rinkelen“, zegt Guido.

“Monseigneur De Kesel? Ze zouden Roger Vangheluwe beter oproepen als getuige” – Christine Devoldere

Schoonvader

Ook bij de feiten op zijn schoonvader Gerard Vercaemer in 2004 moet het volgens de vrienden van Ivo Poppe zo gegaan zijn. “We weten niet welke gesprekken hij ‘s nachts had met zijn schoonvader. Misschien hebben zij het daar ook wel uitgebreid over gehad, zonder dat Lutgarde er van wist”, denkt het koppel. Na zijn arrestatie viel Poppes echtgenote Lutgarde dan ook compleet uit de lucht. “Ivo heeft zich onlangs nog uitgesproken tegen euthanasie. Hij doet nog geen dier kwaad”, verklaarde ze.

Het is pas maanden na zijn arrestatie dat Ivo Poppe tijdens één van de in totaal 67 verhoren toegaf dat hij ook verantwoordelijk is voor de dood van zijn schoonvader. In de loop van het onderzoek biechtte hij daarnaast ook de feiten op zijn moeder Ivonna Vanhaverbeke, zijn nonkels Maurice en Leo Vanhaverbeke en twee andere vrouwen op. Die laatste gevallen, Irma Parmentier in 1993 en Marguéritte Blondeel in 1996, ontkende hij later weer.

Vangheluwe

Woensdagnamiddag komt Lutgarde Vercaemer getuigen op het assisenproces. Tot die tijd mag ze de zaal niet in. Haar kinderen moeten zelfs wachten tot na hun getuigenis op vrijdag vooraleer ze de rechtszaak tegen hun vader in de zaal mogen volgen. Filip De Reuse en An Govers, de advocaten van Ivo Poppe, hadden een uitzondering op die regel gevraagd maar omdat openbaar aanklager Serge Malefason zich daartegen verzette, moet de familie Poppe uit de zaal wegblijven.

De bekendste getuige die aan bod komt, is aartsbisschop Jozef De Kesel. Hij komt op dinsdag 30 januari getuigen. “Monseigneur De Kesel heeft Ivo amper gekend“, zeggen Guido en Christine. Langer dan twee jaar hebben ze niet samengewerkt. Ivo heeft altijd samengewerkt met Roger Vangheluwe. Eigenlijk zouden ze die moeten oproepen als getuige, maar dat gaat natuurlijk niet. Stel je voor. De media-aandacht zal nu al overweldigend zijn.”