Op 28 maart 1820 werd het Verdrag van Kortrijk ondertekend in het Stadhuis van Kortrijk. Dit internationaal akkoord – dat nog steeds de grens tekent tussen België en Frankrijk – werd nu verwerkt in een kunstige lichtinstallatie op het plafond aan de ingang van het historisch stadhuis in Kortrijk. Letter- en lichtkunstenaar Maud Bekaert en Chris Pype zorgden voor het artistieke ontwerp en uitvoering.
Het lichtkunstwerk kwam er op vraag van Martijn Vandenbroucke en Bernard D’Heygere die in 2020, naar aanleiding van het 200-jarig bestaan van het Verdrag van Kortrijk, een gelijknamig boek publiceerden. De historici vroegen het stadsbestuur om een permanente herinnering van deze belangrijke gebeurtenis voor Kortrijk in de publieke ruimte.
“Toen Bernard en Martijn me contacteerden met het idee om het verdrag in beeld te brengen, hebben we gekeken hoe dit het best tot zijn recht kon komen. Met respect voor ons prachtige historische stadhuis hebben we op een subtiele, maar sublieme manier het verdrag verwerkt in een lichtinstallatie. Een belangrijk stukje geschiedenis wordt zo via kunst in de publieke ruimte gebracht”, zegt Axel Ronse, schepen van Cultuur.
Grillige Grenzen
De huidige grens tussen Frankrijk en België is grillig en het gevolg van een reeks vredesverdragen die de expansie van de Franse leiders richting noorden (de Zuidelijke Nederlanden) probeerden te stoppen. Nadat in 1814 de Franse Keizer Napoleon werd verslagen, wilde het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden de grenzen van Frankrijk vastleggen in een verdrag. Het duurde uiteindelijk 6 jaar tot in 1820 het Verdrag in Kortrijk werd ondertekend. Niet in de Broeltorens zoals in vele bronnen staat maar in het historisch stadhuis. Waarom de uiteindelijke grens zo grillig en merkwaardig is, kan je lezen in het boek van Vandenbroucke en D’Heygere.
“Het in Kortrijk gesloten grensverdrag van 1820 was het eerste waarbij de grens eerst werd afgebakend vóór het verdrag werd ondertekend. Het onderstreept het belang dat tweehonderd jaar geleden aan het vastleggen van een grens werd gegeven. Tot op de dag van vandaag fascineren zowel als beangstigen grenzen ons, maar zeker is dat ze in al hun aspecten bijzonder actueel zijn”, zegt Martijn Vandenbroucke, co-auteur ‘Het Verdrag van Kortrijk.’
“Het Verdrag dat de definitieve grens vastlegde tussen het toenmalig Koninkrijk der Nederlanden (ondertekend door Willem I) en het toenmalig koninkrijk Frankrijk (ondertekend door Lodewijk XVIII) is nog steeds rechtsgeldig en wordt regelmatig aangehaald in diverse bilaterale overeenkomsten. Meer dan 1000 grenspalen langs de grens visualiseren het Verdrag en een commissie waakt over het onderhoud ervan”, vult Bernard D’Heygere, co-auteur ‘Het Verdrag van Kortrijk’, aan.
Kunst in de publieke ruimte
Gedenken of herdenken van belangrijke personen en gebeurtenissen is een van de meest gekende functies van kunst in de publieke ruimte. Regelmatig krijgt de stad Kortrijk aanvragen van personen of verenigingen om een herdenkingsbeeld of bronzen plaquette te plaatsen. Voor de aanvraag van de historici van het boek Het Verdrag van Kortrijk ging Team kunst publieke ruimte samen met de kunstcel op zoek naar een alternatieve creatieve invulling. Er waren weinig mogelijkheden aan het beschermde stadhuis. De onderdoorgang – behalve het plafond aan de ingang van het historisch stadhuis – werd vroeger al gerenoveerd. Een opwaarderen van die plek met integratie van een kunstwerk in het plafond leek de beste optie. Met deze betekenisvolle ingreep in het stadhuis creëert het bestuur een meerwaarde voor de vele passanten, bezoekers en toeristen die meteen op de hoogte zijn deze belangrijke gebeurtenis.
“Deze kunstzinnige en originele herdenking van de ondertekening van het Verdrag van Kortrijk vormt een waardevolle toevoeging aan ons historisch stadhuis. Het stadhuis van Kortrijk, dat een kern heeft die teruggaat tot 1418, was in 1820 even niet alleen het centrum van stad en streek maar zelfs van de internationale diplomatie. Net zoals in de nieuwe Deelfabriek of bij de Triënnales vormen kunst en erfgoed hier weer een goed huwelijk. Ook het Agentschap Onroerend Erfgoed gaf een positief advies”, klinkt het bij Philippe De Coene, schepen van Onroerend Erfgoed.
Lichtkunstwerk
Letterkunstenaar Maud Bekaert ging in gesprek met de schrijvers van het boek en las zich in over het Verdrag van Kortrijk. Haar ontwerp – dat ze maakte samen met lichtregisseur Chris Pype – bestaat uit een lichtbak waarop het verdrag geprint werd ‘in reverse’, waardoor de letters door het licht zichtbaar worden. Bovenop het verdrag tekent zich de grillige grenslijn af tussen Frankrijk en België. Om genoeg verlichting te garanderen in de entree van het historisch stadhuis, werden nog drie spots toegevoegd aan de zuilen. De technische ploeg van Stad Kortrijk installeerde een nieuw plafond en maakte de oude bogen aan de zijkanten van de inkomhal terug vrij.
“Aanvankelijk was de idee om een soort stenen plaquette te maken waarin het ‘Verdrag van Kortrijk’ werd herdacht, ik ben immers letterbeeldhouwer. Ik heb vaak moeite met zo’n plaquettes. Mensen lopen eraan voorbij omdat de inhoud wat duf is en op gebouwen met erfgoedwaarde beschadigen ze de ondergrond. Toen zag ik een foto van het historische verdrag. Dan kwam het voor mij plots tot leven, zag ik het moment waarop in 1820 in een prachtig handschrift in Kortrijk de grens met Frankrijk werd bevestigd. Dat wou ik tonen. De gouden lijn die over het verdrag loopt, is een geabstraheerde weergave van die grens. Je moet even stilstaan en naar boven kijken. Een mooi beeld, als er verschillende mensen het verdrag staan te lezen. Ik ben heel tevreden over het resultaat en over de samenwerking met Chris Pype van LICHT die de uitwerking verzorgde”, aldus letterkunstenaar Maud Bekaert.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier