Maandagmorgen kwam Vlaams minister van Landbouw Hilde Crevits van een eerder bezoek bij Picanol en stopte op haar weg naar Brussel even in Deerlijk, op het erf van Geert en Marijke Van Wonterghem-Degezelle voor een onderhoud met enkele vrouwen uit de varkenssector. Zij wilden tijdens dat overleg oproepen tot steun voor een sector die in grote nood verkeert. “De varkensboeren zijn murw, uitgeteld, moedeloos, we weten niet meer wat te doen. En leggen ons lot in uw handen, onze minister, en die van heel onze regering,” zei Ingrid Vandepitte, die 38 jaar varkensboerin is in Zonnebeke.
Die varkenssector krijgt het momenteel bijzonder hard te verduren. Drie jaar lang al draagt de sector de gevolgen van de Afrikaanse varkenspest, die uitbrak in Belgisch-Luxemburg en eigenlijk nooit tot in onze contreien kwam. Maar de volledige lidstaat kreeg een label opgeplakt waardoor de exportmogelijkheden buiten Europa wegvielen. Corona zorgde voor een nieuwe klap.
Dat het vandaag de vrouwen waren die het woord voerden, juichte minister Crevits alleen maar toe. Minister Crevits had later op de dag een overleg met de hele varkenssector: belangengroepen, varkenshouders, slachthuizen en andere. “In voorbereiding op die gesprekken is het goed om ook eens met de vrouwen samen te zitten. Want wat merken we? Als er onderhandeld wordt, dan zijn jullie er vaak niet bij. Ik ben hier om te luisteren. En om daarna hopelijk stappen voorwaarts te zetten. Om ervoor te zorgen dat deze sector niet bij elke crisis weer in de problemen komt. En ik ben blij dat Europa, de federale en de Vlaamse instanties hier ook mee aan tafel zitten,” verwees ze naar de aanwezigheid van Tom Vandenkendelaere, Nathalie Muylle en Bart Dochy.
Diepere dieptepunten
Marijke Degezelle, op wiens erf de ontmoeting plaatsvond, had er een uitleg voor waarom de vrouwen zich laten horen: “ In 2008, ten tijde van de economische crisis, toen hebben wij daar als varkenshouderij enorm onder geleden. Toen waren het vooral de vrouwen die naar buiten traden om de malaise in de sector aan te klagen. Ondertussen hebben we al wat ups en wat downs gekend, maar we zien vooral dat de ups in de sector korter en minder hoog geworden zijn, terwijl de downs veel dieper zijn en veel langer duren. We moeten alsmaar meer investeren, op het vak van dierenwelzijn, milieu, om aan allerhande normen te beantwoorden. Wij hebben hier op het bedrijf tegen de 2 miljoen euro geïnvesteerd. Mijn man is 49, ik ben 43, … Wat moeten we nu vaststellen? Dat er alsmaar minder geld binnenkomt en dat de kosten de pan uitswingen. Als die situatie aanhoudt, is het de vraag of we nog een toekomst hebben.”
Dat is ook wat Ferm, de vereniging van de landbouwvrouwen, vaststelt: de financiële reserves van de bedrijven zijn uitgeput en de schulden stapelen zich op. Op korte termijn zijn er geen signalen die wijzen op een spoedig marktherstel. “Integendeel,” zegt Rik Bogaert die namens de sectorvakgroep Varkens in het hoofdbrstuur van de Boerenbond zetelt, “het stikstofdossier hangt als een donkere wolk boven de hele sector…”
De vrouwen zijn degenen die de paperassen doen, terwijl de mannen zich in de stal terugtrekt — Rik Bogaert
Dat de vrouwen het woord voeren, daar schrikt Rik niet van. “Zij zijn degenen die de paperassen doen, terwijl de man zich in de stal terugtrekt. Zij zien de cijfers, zij worden met de pijnlijke realiteit geconfronteerd.” En dankbaarheid krijgen ze er niet voor terug, stelt Marijke Degezelle vast: “Op vandaag, als boeren, wat zijn wij nog? We zijn milieuvervuilers, in de ergste graad, we zijn dierenmishandelaars en ik kreeg ook al te horen dat we onreine mensen zijn. Een poetsvrouw wou niet naar hier komen omdat het niet strookte met haar geloof. Wij waren onrein. Terwijl we zelfs geen huisdieren in huis hebben.”
Geen coronasteun
“Zelfs op coronasteun moesten we niet rekenen,” zegt Ingrid Vandepitte. “Ook de goedbedoelde coronasteun, waar heel veel mensen hebben van kunnen genieten, zagen we aan onze neuzen voorbi gaan. Die is gebaseerd op een omzetdaling van 60 %. Tussen 9 maart 20 en eind december 20, daalden de prijzen in de varkenssector met 46,21 %, terwijl de voederprijzen stegen met 15 % en dit jaar zijn ze nogmaals 6 % gestegen.”
Met andere woorden: er was niet genoeg omzetdaling, maar eigenlijk houdt de varkensboer aan het eind van de rit wellicht is zijn verlies wellicht nog groter dan 60 %. Tijdelijk de deuren sluiten en zo recht op coronasteun hebben, was geen optie, legt Rik Bogaert uit: “De cyclus is zo. Als je een beest bevrucht, is dat een vleesvarken dat je binnen een jaar en een maand zal verkopen. Dus de dieren die nu op de markt komen, zijn een goed jaar terug bevrucht geweest. Kippen bijvoorbeeld hebben een veel kortere cyclus. Terwijl het bij rundvee nog langer duurt. Daar moet je twee jaar geduld hebben eer je een slachtrijp dier hebt. Dat is de natuur, die heb je niet in de hand.” In Wallonië kregen zeughouders 530 euro coronavergoeding per zeug, met een maximum van 100.000. euro. Een gelijkaardige premie in Vlaanderen ontbreekt.
Geen toekomst meer
Intussen slikken de bedrijven dus maar verliezen. “Als we vleesvarkens leveren, verliezen we nu 25 euro en meer per varken. Zonder verloning, puur voor de kosten van big, voeder, medicatie, stal, elektriciteit en water. Ons bedrijf komt nu maandelijks zo’n 15 à 20.000. euro tekort. De openstaande facturen stapelen zich op,” aldus nog Ingrid Vandepitte. “Kortom, welke toekomst hebben wij nog? Naast de crisis in de varkenshouderij, gaat het stikstofverhaal als een pletwals over onze bedrijven. Alle niet-emissiearme stallen worden waardeloos. Of leiden tot een bijkomende kost om ze af te breken. Wat zullen wij nog krijgen al we ons bedrijf willen verkopen? Zal er überhaupt nog een koper of geïnteresseerde zijn?”
Stress en zelfmoorden
Marijke Degezelle stelt vast dat waar de vrouwen van de varkenshouderij in 2008 naar buiten kwamen om de problemen aan te kaarten, zich nu een nieuw fenomeen lijkt voor te doen: “Ik heb weet van een drietal zelfmoorden de laatste maanden bij varkenshouders. Het zelfmoordcijfer ligt sowieso al een stuk hoger in de landbouw. Maar dit is echt zorgwekkend. We zien ook veel mensen met lichamelijke klachten door de aanhoudende stress. Mensen maken zich zorgen of ze hun kinderen nog wel kunnen laten studeren. Nee, we weten het niet meer.”
Veel wanhoopskreten dus. Die door minister Crevits gehoord werden. “Ik vond dit op menselijk vlak een enorm zwaar overleg,” zei ze na afloop. “Omdat hier vrouwen rond de tafel zaten die stuk voor stuk geïnvesteerd hebben in een bedrijf en nu het gevoel hebben dat ze de dupe worden van hun eigen investeringen. Het zijn allemaal investeringen voor het milieu, voor de gezondheid, … En toch komen ze niet vooruit. Ik vond het zeer belangrijk om dat gesprek hier te hebben, met de boeren. Ze voelen zich de spons. De voederprijzen stijgen, de opbrengsten dalen, wat ervoor zorgt dat ze niets meer van winst hebben. En ja, ze zagen ook weinig van de coronasteun waarop ze menen recht te hebben. Ik zit straks samen met de hele sector en ik ga kijken wat ik als oplossing kan bieden. Maar het is in ieder geval goed dat ik deze stemmen heb gehoord.”
Ik vond dit op menselijk vlak een enorm zwaar overleg – Hilde Crevits
Rik Bogaerts vond het ook goed. “De minister heeft beloofd om te zoeken naar structurele oplossingen. Dan spreken we over de lange termijn. En op korte termijn zal ze kijken of er eventueel middelen zijn die de boeren tijdelijk kunnen helpen. Al was het maar om de druk op de gezinnen wat te verlichten. In ieder geval, de minister is zich bewust van de problemen. Ze heeft zich goed laten informeren. Ze is zeer menselijk en ze liet verstaan, ze liet voelen dat ze zeer goed begrijpt wat er aan de hand is. Daarom alleen al was deze bijeenkomst geslaagd.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
