Het mysterie van Patrick Debaere: “Wie zijn de weggegomde mensen op mijn familiefoto?”

Patrick Debaere wil een oud mysterie oplossen. “En misschien kunnen jullie lezers mij helpen?” Misschien wel, maar dan moeten we het fascinerende verhaal van zijn grootvader Florent Vandenbroecke uit Sint-Eloois-Vijve vertellen. Hij vertrok begin vorige eeuw – samen met vele andere West-Vlamingen – met de Red Star Line naar Amerika…

Toen Patrick Debaere (72) en zijn broer als kind bij meme en pepe op zolder aan het spelen waren, ontdekte hij er een koffer met daarin onder meer een fotoboek over Kansas City. “Zo ontdekte ik het Amerikaanse verleden van mijn grootouders. Al mocht daar thuis niet over gesproken worden. Pepe bleef heimwee hebben naar Kansas City. In Amerika was het veel beter, herhaalde hij tot in de treure.” Later, toen Florent dement begon te worden, pakte hij iedere morgen zijn valies… om terug te keren naar Amerika. We trekken met Patrick naar het Red Star Line Museum en verdiepen ons in de geschiedenis van duizenden Vlaamse landverhuizers, en in het verhaal van zijn grootvader.

Florent Vandenbroecke groeide op in een gezin met acht kinderen. Zijn vader, een vlasrotersbaas, kwam op voor de katholieke partij. Hij raakte niet verkozen en dat monde uit in een zware discussie in het dorp. “Er volgden kleine en grote pesterijen. Het gezin raakte uiteindelijk volledig geruïneerd. Leonard overleed en zijn vrouw Leonie Vannieuwkerke bleef achter met zeven kinderen, zonder geld. De hoeve moest ze verkopen en het gezin week uit naar Oostrozebeke. Daar vatte Florent het plan op om naar Amerika te reizen. Samen met zijn broer Richard vertrok hij op 21-jarige leeftijd met de boot naar de andere kant van de plas. “Zijn laatste centen gaf hij aan zijn net getrouwde zus die zwanger was van een kind”, vertelt Patrick. “Hij had niets toen hij in 1906 in Kansas aankwam. Eerst werkte hij in een vitrioolfabriek, het vuilste werk dat je je kan indenken. Met het geld dat hij verdiende, kocht hij een boerderij net buiten Kansas City.”

Succesvolle West-Vlamingen

“Mijn grootvader schopte het tot een succesvolle truckfarmer. Hij ging met zijn truck op pad om zijn landbouwproducten te verkopen. De West-Vlamingen brachten geavanceerde landbouwtechnieken mee, die ze in Amerika niet kenden. Een anekdote die ik terugvond in een Amerikaanse krant, bewijst dat het geluk ook wel meezat. Op een bepaald moment lag de prijs voor erwten zo laag dat hij besloot niet te oogsten, maar het veld met erwten en al gewoon om te ploegen. Het was de energie niet waard. Onverwacht schoten de erwten in de herfst terug op en had mijn grootvader een hele mooie oogst op het moment dat niemand anders erwten had. Hij kon zijn oogst aan een hele hoge prijs verkopen.”

Florent boerde goed en liet een heel deel van zijn familie overkomen. De streek rond Kansas zat vol West-Vlamingen. “Toen mijn grootvader op het perron in Kansas City op zijn zus stond te wachten, bleven op een bepaald moment twee mensen achter. Florent aan het wachten op zijn zus die blijkbaar toch niet op de trein zat… en Elodie Jacob die Zwevezele had verlaten om met de Red Star Line naar haar familie in Amerika te reizen. Haar broer daagde niet op om haar op te halen. En dus bracht Florent haar… Het begin van een vurige romance, want drie weken later waren ze getrouwd.”

Terug naar België

Maar Elodie kon niet wennen aan de koude winters en de warme zomers. Ze miste België. “Ze zaagde hem waarschijnlijk de oren van het hoofd”, glimlacht Patrick. “En mijn grootvader ging – dik tegen zijn zin – mee terug naar huis, samen met hun zes maanden oude dochter, mijn moeder. Ik heb nog de affiche van de inboedelverkoop teruggevonden. Kijk hier: een koe, twee paarden, huishoudtoestellen, materiaal…” Elodie en Florent lieten in 1920 hun Amerikaanse leven achter zich. “Een beslissing die hij zich de rest van zijn leven heeft beklaagd. Het grootste deel van zijn familie zou hij nooit meer terugzien. Al was er een klein hoogtepuntje. Florent nam wraak voor zijn geruïneerde familie… Hij kocht een grote boerderij in Desselgem op enkele honderden meters van de boerderij die zijn moeder ooit had moeten verkopen. In Amerika had de weggepeste familie Vandenbroecke het gemaakt. Voor hem was het een statement.”

Via de vrienden van de Red Star Line en de mensen van het Red Star Line-museum in Antwerpen vond kleinzoon Patrick ondertussen de passagierslijsten van de boten waarmee zijn grootvader en zijn grootmoeder vertrokken. Tijdens bezoekjes in de regio rond Kansas onmoette hij ook heel wat Amerikaanse familie. “Zo kon ik beetje bij beetje een aantal verhalen reconstrueren. Dikwijls kreeg ik na zo’n bezoek ook documenten in mijn handen gestopt. Brieven in het Vlaams die ze daar toch niet meer konden lezen. Soms ook foto’s.”

Mysterieuze trouwfoto

Eén foto, schijnbaar van een Amerikaans trouwfeest, fascineert Patrick enorm. “Ik weet niet meer waar ik hem juist gekregen heb en van wie. Maar ik wil er dolgraag meer over weten, want ik hoop dat er ook een mooi verhaal achter zit. Het lijkt een trouwfeest, met vooraan het bruidspaar met opgespelde corsages en links en rechts naast hen de getuigen. Er zijn ook muzikanten. Ik zie mijn grootvader op die foto staan, en ook zijn moeder. Maar ik zou graag willen weten wie er nog op de foto staat. Ter welke gelegenheid is die foto genomen? Waar? En vooral: waarom lijken er twee gezichten met opzet weggeschraapt of toch onherkenbaar gemaakt? Op de achtergrond van de foto zie je een Andreaskruis, dus ik denk dat er een station of spoorweg in de buurt was. Ik vermoed eigenlijk dat er nog exemplaren van deze foto in omloop zijn. Misschien hebben andere West-Vlamingen er nog een in hun bezit en kennen ze het verhaal? In mijn archieven vind ik de familienamen Jacob, Mestdagh, Van den Broecke, De Smedt, Van Hoet. Er zijn linken met de streek rond Torhout, Zwevezele, Sint-Eloois-Vijve. Eigenlijk hoop ik dat mijn verhaal voor iemand herkenbaar klinkt en dat ik nog wat stukjes van de puzzel kan aanleggen.”

Een café vol Red Star Line-geschiedenis

Ook in West-Vlaanderen zelf vind je nog Red Star Line-geschiedenis terug. In Doomkerke ligt café New York. Het enige café in het Ruisleedse gehucht verwijst naar de honderden mensen die daar hun ticketje kochten voor het beloofde land.

“De eerste bewoner, Francies De Riemacker, was agent voor de Red Star Line”, vertelt uitbaatster Rita Van Ryckeghem (64). “De familie van mijn man baat het café uit sinds 1864.” In het café hangt een lange lijst met namen van 300 Doomkerkenaren die er een ticketje kochten voor het schip de Belgenland om vanuit Antwerpen de overtocht naar New York te maken. “Af en toe komen hier nog mensen uit Amerika op bezoek om de naam van hun familielid te zoeken. Bijna altijd vinden ze de naam terug.”

Zelf heeft Rita ook een stukje Amerikaanse geschiedenis in haar familie. “Mijn grootvader en zijn drie broers vertrokken naar Michigan. Maar zijn vrouw, die met de vijf kinderen was thuisgebleven, zag het niet zitten om hem achterna te reizen. Dus keerde hij na twee jaar terug. Zijn broers zijn in Amerika gebleven. Ik heb nog af en toe contact met mijn Amerikaanse familie. Enkele jaren geleden kwamen ze zelfs op bezoek.”