Elien Spillebeen: “Vrouwen zorgen voor meer kans op langdurige vrede”

In Ieper vindt volgend weekend ‘Women at the Peace Table’ plaats, een conferentie die de aandacht vestigt op duurzame vrede. Vrouwen uit conflictgebieden uit verschillende hoeken van de wereld gaan er die dag met het publiek en elkaar in gesprek. De Izegemse Elien Spillebeen, die vorig jaar nog door Pax Christi werd uitgeroepen tot Ambassadeur voor de Vrede, licht het belang van dit initiatief en van een nieuwe blik op het vredesproces, toe.

Tijdens Women at the Peace Table komen vrouwen uit de hele wereld aan het woord: van speciale VN-gezant Reem Alsalem, de Afghaanse Sima Samar en Congolese Annie Matundu Mbambi tot een gesprek tussen een Oekraïense en Russische activiste. Een interessante affiche, vindt ook Elien Spillebeen (37), een van de drijvende krachten achter de conferentie. Elien werkt als journaliste voor Mo* Magazine en maakt reportages en documentaires over verschillende maatschappelijke en internationale thema’s als migratie, klimaat en gender. Met de film Backup Butembo (2014) won ze onder meer de prijs voor beste documentaire op de Los Angeles Movie Awards. Voor de Canvas-reeks Vranckx maakte ze de documentaire Beni Files (2016), over vergeten bloedbaden in Noord-Kivu.

Vanuit haar ervaringen in Centraal- en Oost-Afrika, maar ook Afghanistan, zette ze haar schouders onder Mama Kivu, een project dat initiatieven van moedige en sociaal ondernemende vrouwen in Oost-Congo steunt. Ze ontving in 2014 de titel van vredesvrouw, uitgereikt door de Nederlandstalige en Franstalige vrouwenraad, en eind vorig jaar benoemde Pax Christi haar tot Ambassadeur voor de Vrede.

Utopische vrede

Women at the Peace Table gaat verder op de weg die eerder werd ingezet door Moeders voor Vrede, de Vrouwenraad en Stad Ieper; zij organiseerden tot en met 2018 vierjaarlijkse vredesconferenties waarin de rol van vrouwen centraal stond. “Uit die laatste conferentie en de vaststelling dat verschillende organisaties rond dezelfde thema’s werken, groeide het idee om onze krachten te bundelen in Esperas”, schetst Elien. “Met Esperas – Esperanto voor hoop – geven we de stem van vrouwen uit conflictgebieden meer weerklank.”

Vrouwen zijn niet alleen slachtoffer in conflicten, ze werken vooral ook aan oplossingen

Op de conferentie komen verschillende vrouwen getuigen over oorlogssituaties, en gaan ze over hun ervaringen met elkaar in gesprek. Daar is nood aan, aldus Elien: “Zeker in deze tijd, met de oorlog in Oekraïne, is het niet gemakkelijk om na te denken over wat vrede nu eigenlijk is, en hoe utopisch die is. Maar net daarom moeten we het meer dan ooit doen. Werken aan vrede betekent niet alleen dat men na een conflict op zoek gaat naar een oplossing waardoor de strijdende partijen bereid worden gevonden om de wapens neer te leggen. Het gaat ook over conflictpreventie, zoeken naar manieren om jezelf als individu af te zetten tegen polarisering – online en in de maatschappij –, kiemen die nu gelegd worden voor latere conflicten herkennen, uitdagingen voor de toekomst (de klimaatverandering bijvoorbeeld zal een bron voor nieuwe conflicten worden) bespreekbaar maken. Maar we moeten ook nadenken over hoe we kunnen inbreken in de politieke besluitvorming, of daar van onderuit druk op kunnen uitoefenen.”

Slachtofferrol

Dat denkwerk moet zich vertalen in concrete doelstellingen. “Enerzijds willen we mensen motiveren, met ons laten meedenken over en meewerken aan vrede. Maar anderzijds vinden we het ook belangrijk om ons werk meer zichtbaar te maken. Vrouwen zijn nog altijd veel te weinig betrokken bij de politieke processen rond conflicten. Vandaag is slechts 6 procent van de ondertekenaars van vredesakkoorden vrouw. Dat heeft veel oorzaken, en daar is de eenzijdige belichting van vrouwen in conflictsituaties er een van. Waar ik ook kwam in conflictgebieden, zag ik hetzelfde patroon. Vrouwen worden vaak geportretteerd als slachtoffer van conflicten en oorlog – en dat zijn ze ook uiteraard – maar ik zag ook dat vrouwen net in die omstandigheden veel meer zijn dan alleen lijdend voorwerp: ze werken op heel veel verschillende manieren aan oplossingen en verbinding. Wij proberen dat slachtofferbeeld dus bij te stellen: door vrouwen aan het woord te laten, tonen we dat zij hun plek aan de onderhandelingstafels meer dan verdienen.”

Een missie die veel tijd in beslag neemt. En dat heeft zijn redenen, meent Elien: “De wereldpolitiek is nog altijd een mannenwereld. Stilaan dringen ook vrouwen door, maar de echte top van de macht blijft mannelijk. Bovendien zijn er landen, zoals Afghanistan, waar vrouwelijke inbreng vandaag al helemaal niet meer denkbaar is.”

“Daarnaast zijn het in conflicten altijd de mannen die de wapens opnemen. Om dan tot een oplossing te komen, zet men steevast de strijdende partijen rond de tafel. Nochtans toont onderzoek aan dat een breder opgezet vredesoverleg, met meer vrouwen en meer diversiteit rond de tafel, een grotere kans biedt op langdurige vrede. Ook het vredesproces zelf moet dus herdacht worden. Het gaat er niet alleen om elk van de strijdende partijen een deel van de koek te geven, maar vooral om het bereiken van een maatschappelijk breed gedragen consensus.”

Online campagne

De conferentie wordt afgesloten met de ondertekening van een vredesverklaring, onder leiding van West-Vlaams Ambassadeur Maaike Cafmeyer. “Een persoonlijk engagement, maar zeker ook een signaal aan onze politici. Want in deze tijden gaan de defensiebudgetten gemakkelijk omhoog, maar er zijn ook andere manieren waarin politiek geïnvesteerd moet worden en die erop gericht zijn conflicten te voorkomen en op te lossen.”

Of de conferentie in de toekomst herhaald wordt, is nog niet duidelijk. “Er wordt de eerstkomende tijd zeker al een online campagne opgestart rond de vredesverklaring, waarbij mensen hun steun zullen kunnen betuigen. Het is niet zo gemakkelijk meer vandaag om mensen op straat te krijgen voor een doel, maar er zijn duidelijk nog altijd veel mensen die ons steunen en niet slapend in een oorlog willen belanden. Met Esperas blijven we dus zoeken naar nog meer en nieuwe manieren om onze boodschap uit te dragen.”

Ieper blijft overigens de juiste uitvalsbasis, vindt Elien ten slotte. “We krijgen inderdaad vaak de opmerking dat het nogal ver is, en niet altijd even gemakkelijk bereikbaar. Maar Ieper engageert zich enorm naar ons toe, vanuit zijn status als vredesstad, en we merken dat veel mensen in hun enthousiasme toch de moeite doen om tot in Ieper te komen.”

Women at the Peace Table, zaterdag 17 juni in cc Het Perron, Ieper. Info: www.mothersforpeace.be