Bestaat toeval? Bernard Deman (72) schrok zich rot toen hij tijdens een zoeken op eBay op een foto van een enveloppe uit 1940 klikte. Op het stuk papier stond de naam van niemand minder dan zijn papa, die 5 jaar in Duitsland in krijgsgevangenschap verbleef. De brief was voor de vader bestemd, maar raakte niet door de Duitse censuur in het gevangenkamp. Wat er dan wel met de brief gebeurde en hoe het de briefschrijver verging, lees je in dit spannend relaas.
Bernard Deman (72) kwam 5 jaar geleden in Ieper wonen, maar is eigenlijk afkomstig uit Lauwe. Hij is de oudste zoon van een kroostrijk gezin en zijn voorouders werkten in de vlasnijverheid, die ooit erg bloeide in de Leiestreek. Albert Deman, vader van Bernard, trok echter als jonge gast naar het leger, iets wat werkzekerheid bood. Op het uitbreken van de WO II had hij wellicht niet gerekend, want zijn keuze om militair te worden kostte hem vijf jaar krijgsgevangenschap in Duitsland. De Duitsers namen Albert gevangen op 26 mei 1940 in Oostwinkel, waar hij met het 23ste linie regiment actief was. De jonge soldaat werd eerst naar het kamp Stalag XIa gebracht, ten oosten van dorpje Dörnitz in de deelstaat Saksen-Anhalt. Hij verbleef echter het grootste deel van zijn tijd in het kamp Stalag XIb, bij Fallingbostel in deelstaat Nedersaksen in Duitsland.
38 kg lichaamsgewicht
“Het was een hele zware tijd voor mijn vader en bijna overleefde hij zijn gevangenschap niet”, vertelt zijn zoon. “Er was heel weinig eten en ze moesten hard werken. Op een bepaald moment probeerde mijn papa samen met twee andere mannen te ontsnappen. Ze werden echter gevat. Daarop staken zijn bewakers hem in een silo vol water, waar hij drie dagen in moest blijven. De Duitsers gooiden per dag een paar stukken brood in het water, dat heel vuil was. Nadien verbleef mijn vader drie maanden op de ziekenboeg, hij vreesde er niet meer uit te zullen geraken.”
Het waren de Amerikanen die op 8 mei 1945 mei Albert en zijn 88.000 medegevangenen bevrijdden. De man kwam onmiddellijk met de trein naar huis, via Luik naar Kortrijk. Vandaaruit ging ’s morgens te voet naar de vroege mis in Bissegem, waar hij hoopte zijn moeder terug te zien. Hij plaatse zich op een stoel achteraan in de kerk en viel in slaap. Mijn vader bleek helemaal uitgeput en woog nog 38 kg.” Albert kreeg zijn moeder echter niet te zien, maar een vrouw herkende hem en verwittigde de familie. “Mijn oma ging toen onmiddellijk een kijkje nemen en het eerste wat ze mijn vader vroeg was of zijn jas door prikkeldraad stuk was. Zijn mantel was echter kapot, omdat mijn vader er stukjes van had opgegeten. Eenmaal thuis duurde het weken voor hij weer op een normale manier voeding binnenkreeg.”
Boekje voor nageslacht
Albert bleef na de oorlog in het leger en lag mee aan de basis van de Ieperse kazerne. Hij kon op 51-jarige leeftijd op pensioen. “Mijn vader was een hele strenge man, maar wel heel rechtvaardig. Zijn kinderen gingen boven alles”, zegt Bernard, die nog altijd de tranen in de ogen krijgt als hij over zijn papa spreekt.
De voormalige krijgsgevangene stierf in juni 2000 op 80-jarige leeftijd. “De laatste dagen van zijn leven bleef ik dag en nacht bij hem”, aldus Bernard. “We hebben toen nog veel gepraat met elkaar en ik kreeg veel zaken te horen die ik nog niet wist. Het was de laatste kans om hem nog een paar belangrijke vragen te stellen. In de loop van zijn leven sprak hij weinig over wat er hij tijdens gevangenschap allemaal meemaakte. Ik denk dat hij zijn kinderen wou sparen van de gruwelverhalen. Hij vertelde wel eens iets tegen zijn vrienden van het voetbal.” Bernard schreef een boekje over zijn vader, vooral om de geschiedenis niet verloren te laten gaan voor het nageslacht. “Mijn kinderen en kleinkinderen mogen fier zijn op hun opa.”
eBay
De oud-krijgsgevangene was jarenlang actief als secretaris van het Nationaal Verbond der Oud Krijgsgevangenen (NVOK), een taak die zoon Bernard graag overnam. “In het kader van een tentoonstelling die we willen opzetten, zocht ik het internet af op zoek naar bijkomende informatie. Bij het surfen op eBay dook plots een foto op van een enveloppe met de naam van mijn vader. Ik viel bijna van mijn stoel. “Op de omslag stond ook het adres van Camille Deman, mijn grootvader. Een postzegelverzamelaar van Duitse afkomst, maar nu in Nederland wonend, bood de enveloppe te koop aan. Hij vroeg er flink wat geld voor, maar ik heb de brief uiteraard gekocht.”
“Toen ik het papier goed bekeek, merkte ik dat er iets niet klopte. Het handschrift was van mijn vader en je kon zien dat er in de midden van de omslag een plooi was. Ik checkte in mijn archief en zag dat de datumstempel dezelfde was als het tijdstip dat hij van kamp wisselde. Mijn papa had zijn ouders verwittigd dat hij naar Fallingbostel was verhuisd en voegde bij zijn schrijven een enveloppe met zijn adres, zodat ze gemakkelijk terug konden schrijven. Mijn grootouders deden dat, maar hun brief raakte niet door de censuur en ging verloren. Hoe de enveloppe dan bij de verzamelaar terecht kwam, is mij een raadsel. Mijn vader heeft die enveloppe nooit gezien, maar zijn kinderen doen dat nu wel. De cirkel is dus rond, enkel jammer dat de brief verloren ging.”
Op zondag 17 september houdt het Nationaal Verbond der Oud-Krijsgevangenen een herdenking aan het oorlogsmonument op de Leet in Ieper. De avond daarvoor, op 16 september, houdt Chantal Kesteloot, doctor in de hedendaagse geschiedenis, in het museumcafé een lezing over ‘De krijgsgevangenen, een vergeten groep?’ In dat kader loopt de tentoonstelling over krijgsgevangen. De expo is samengesteld door leden van het nationaal verbond, velen zonen van gewezen krijgsgevangenen. (Christophe Maertens)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
