“Een Vlaamse én federale regering tegen september? Dat moet lukken”: N-VA-kopstuk Sander Loones hoopvol na de verkiezingen

Zijn politiek gewicht is zondag explosief de hoogte in geschoten. Sander Loones (N-VA) was de grote verrassing van de verkiezingen in West-Vlaanderen. Dat hij voortaan in de cockpit van zijn partij zit, is zeker. Of dat ook een ministerpost oplevert, is afwachten. In dit interview spreekt Loones klare taal. De Koksijdenaar wil tegen september een Vlaamse én een federale regering mét staatshervorming. En daarna: werk maken van een grote volkspartij met CD&V …

We hebben afspraak in een koffiebar aan de zeedijk in Oostduinkerke. Sander Loones legt een geel boek op tafel: Only in Belgium van professor Nicolas Bouteca. Een geschiedenis van onze staatshervormingen. “Ik ga dat boek de komende weken dikwijls bovenhalen. Weet je waarom? Omdat het bewijst dat ook in het verleden zelden alle spelregels gevolgd werden daarvoor. Als je een staatshervorming wil, moet je buiten de lijntjes durven kleuren. Je hebt creatieve oplossingen nodig! Dat wordt ook deze keer de uitdaging. (benadrukt) Maar we gaan slagen. De verkiezingsuitslag biedt veel mogelijkheden. Dit moet uitmonden in een nieuw land.”

Het is een strijdvaardige, maar ook serene Loones die spreekt. De euforie van de verkiezingsoverwinning lijkt al weggeëbd bij de communautaire scherpslijper van N-VA. Loones, die de Vlaamse lijst trok, behaalde nochtans ruim 38.000 voorkeurstemmen en zijn partij steeg met 2 procent naar bijna 22 procent. “Dat is mijn karakter. Ik kan nooit lang genieten van iets. Ik ben altijd bezig met de volgende stap. Begrijp me niet verkeerd: de opluchting zondagavond was groot, hoor. Zelfs Bart De Wever heeft mij geknuffeld. (lacht) Dat wil wat zeggen. Doorgaans geeft Bart amper een hand. Niet omdat hij mij niet graag zou hebben, maar omdat hij wat smetvrees heeft. Maar zó gelukkig waren we dus.”

Had u verwacht dat N-VA de grootste partij zou blijven?

“Neen en wie wel? Ik zie twee grote verklaringen voor het algemene resultaat. Er zijn veel mensen die zich in de steek gelaten voelen door Brussel. Zij hebben voor de radicale partijen gekozen. Maar er zijn ook veel mensen die de echte bestuurspartijen hebben beloond. Daarom zijn wij de grootste gebleven.”

Zou ook meegespeeld hebben dat uw voorzitter duidelijk neen zei tegen Vlaams Belang?

“Dat denk ik wel. Die duidelijkheid was belangrijk, zeker om de centrumkiezers te overtuigen. Dat heeft Bart goed begrepen. Maar dat was niet alleen strategie zoals sommigen denken. Dat is ook gewoon Bart zijn overtuiging. Hij wil niet dansen met de radicalen. Paul Magnette (PS) heeft het omgekeerde gedaan. Hij is de PVDA wel achterna gelopen. Zo heeft hij zijn eigen nederlaag georganiseerd.”

In onze provincie is Vlaams Belang wel de grootste partij geworden. Is dat een kleine domper op de feestvreugde?

“Neen. Omdat wij óók gestegen zijn met meer dan twee procent zelfs. We zijn daarmee de sterkste stijger van de hele N-VA-familie. In het andere geval zou het wél een domper geweest zijn. Onze grootste stunt is trouwens dat we onze vijf Vlaamse zetels behouden, terwijl onze provincie een zetel minder telt (West-Vlaanderen heeft nu nog 21 zetels in het Vlaams Parlement, red.). Dat had echt niemand durven denken. Om heel eerlijk te zijn: we hadden een domper gevreesd.”

Er werd inderdaad zwaar verlies voor uw partij voorspeld, zeker na de stikstofcrisis en de boerenwoede. Wil deze uitslag zeggen dat Vlaams minister Zuhal Demir dan toch de juiste keuzes heeft gemaakt?

“Jawel. Waarmee ik wil zeggen: onze bestuurskracht wordt beloond. Wij zijn niet weggelopen van moeilijke dossiers en de kiezer toont daar respect voor. Maar laten we ook het andere signaal niet vergeten. Ook de radicale partijen hebben gewonnen. Veel mensen op het platteland voelen zich in de steek gelaten. Dat mogen we niet negeren. Het irriteert mij trouwens mateloos dat ook in West-Vlaanderen de communisten naar het parlement mogen. De PVDA levert hier zelfs evenveel parlementsleden als Open VLD. Ik word daar ziek van.”

Even tussen haakjes: was Demir niet boos op u na uw aanval in deze krant op haar administratie, het Agentschap Natuur en Bos?

(aarzelend) “Eerst wel, ja. Dat is aan bod gekomen in de marge van het partijbestuur. Maar zondagavond hebben wij elkaar eens goed vastgepakt. Zuhal en ik komen al twintig jaar zeer goed overeen. Ik begrijp ook dat zij voor haar administratie opkomt. Zij is een verantwoordelijke politica. Maar zij begrijpt ook welk gevecht wij voeren.”

De beweringen die Jean-Marie Dedecker deed over het ANB, bleken dikwijls niet correct.

“Ik blijf achter mijn woorden staan.” (zwijgt)

Terug naar de verkiezingen. Hoewel Hilde Crevits de West-Vlaamse stemmenkampioene blijft, kreeg haar partij CD&V zware klappen. Was u daardoor verrast?

“Toch wel. Ik denk dat iedereen wel ziet dat het in de CD&V niet al te gezellig is deze dagen. Voorzitter Sammy Mahdi wil een andere koers bewandelen dan Hilde. Ik vind dat spijtig. Hilde is de verpersoonlijking van goed bestuur. Zij is echter afgestraft voor de onredelijke keuzes van haar voorzitter. Ik vrees zelfs dat Mahdi zijn slechte score zal aangrijpen om zich nog meer te gedragen als de Bouchez van Vlaanderen.”

In haar boek droomt Crevits luidop over een nieuw kartel. Is dat iets om werk van te maken de komende jaren, eens de regeringen gevormd zijn?

“Absoluut. Ik vind van wel. Een nieuw partijlandschap is nodig. Ik word daar ook vaak over aangesproken. De mensen willen weer zekerheden, ook politiek. Een grote volkspartij is een van die zekerheden. Dat kan met CD&V, maar wat mij betreft zijn ook mensen van Open VLD welkom.”

Kan dat met Sammy Mahdi?

(ontwijkend) “Dat kan met alle verantwoordelijke CD&V’ers.”

Welke regering moet eerst gevormd worden: de Vlaamse of de federale?

“Dat kan ik niet zeggen. De kiesuitslag maakt het mogelijk om snel te gaan, zowel Vlaams als federaal. Dat is goed nieuws.”

Akkoord dat in Vlaanderen een regering met N-VA, CD&V en Vooruit de enige optie is?

“Neen, er zijn nog opties. Ik ga wel akkoord dat dat een regering zou zijn die de uitslag én het signaal van de verkiezingen respecteert.”

Is een akkoord mogelijk tegen 11 juli, de Vlaamse feestdag?

(blaast) “Dat denk ik niet. We gaan eerst nog wat moeten babbelen, hoor.”

Lukt 1 september?

(overtuigd) “Dat moet zeker lukken. Vlaams én federaal. Vergeet niet dat we tegen 15 oktober onze begroting moeten indienen bij Europa. We hebben dus geen tijd te verliezen. (op dreef) Waarom moet een formatie altijd zo lang duren? Dat heeft ook te maken met onze manier van werken: wij willen altijd heel gedetailleerde regeerakkoorden neerschrijven. Misschien moeten we eens kijken naar het Britse model, waar dat enkel de grote lijnen bevat. Daar gaat een regering van start en als een minister een onderbouwd dossier klaar heeft, stapt hij daarmee naar zijn collega’s. Waarom zou dat ook hier niet kunnen? Onze manier van werken duidt op groot wantrouwen tussen de coalitiepartners, vind ik. De voorwaarde is wel dat de zwaargewichten zelf in de regering gaan zetelen. Anders zal het niet lukken.”

Over zwaargewichten gesproken: is het denkbaar dat u na deze score geen minister wordt?

(grijnst) “Alles is denkbaar. Ik wil wel een punt maken. Straks zitten wij misschien in twee regeringen. Het is ondenkbaar dat er opnieuw géén West-Vlaamse N-VA-minister komt. Wie dat wordt, zien we dan wel.”

“Het is ondenkbaar dat er opnieuw geen West-Vlaamse N-VA-minister komt. Wie dat wordt, zien we dan wel”

“Sander in Brussel en ik 100 procent in Koksijde: daar zou onze gemeente het meeste baat bij hebben”, liet Marc Vandenbussche (Open Vld) noteren in Het Laatste Nieuws. Volgt u hem?

“Neen. Onze burgemeester zit met de poepers. Daarom zegt hij dat. Hij beseft ook heel goed dat er straks een nieuwe burgemeester komt in Koksijde. Ik ben het trouwens ook inhoudelijk oneens met hem. Als onze burgemeester belangen te verdedigen heeft in Brussel, dan vertikt hij het om mij daarbij te betrekken, zelfs niet als hij een N-VA-minister nodig heeft.”

Wat als u straks moet kiezen tussen burgemeester en minister?

“Dat wordt een moeilijke keuze dat besef ik. Ik wil heel graag burgemeester worden. (even stil) Trouwens: ik mag hopen dat ook de andere partijen woord houden. Ze hebben allemaal in jullie krant gezegd dat ze meer West-Vlaamse ministers willen. Kijk naar de fenomenale score die Melissa Depraetere (Vooruit) neerzet. Zij is de nieuwe leading lady van West-Vlaanderen. Ik mag dus hopen dat ook zij straks minister wordt. En ook Hilde Crevits. Als Mahdi nog altijd niet begrijpt wat haar sterkte is, dan gaan we sneller dan verwacht naar die grote Vlaamse volkspartij.”

Ook Wallonië heeft centrumrechts gestemd. Is uw analyse dat België bestaat uit twee democratieën, achterhaald?

(windt zich op) “Maar neen, helemaal niet. Een kiesuitslag is één iets. De MR en zeker Les Engagés zijn trouwens niet rechts. Het is niet omdat Wallonië nu wat meer centrum stemt dat we geen staatshervorming meer nodig hebben. Integendeel. In de Zweedse regering (van 2014 tot 2018, red.) hebben wij ook goede dingen gerealiseerd. Maar wat gebeurde er daarna? Dat werd allemaal teruggeschroefd door de linkse Vivaldi-regering. We mogen die fout geen tweede keer maken.”

Is een staatshervorming een voorwaarde voor regeringsdeelname?

“Jawel. België is niet meer bestuurbaar. Dat is ook wat de kiezer gezegd heeft. De Franstalige partijen moeten daar respect voor tonen. Wij zullen omgekeerd ook respect tonen voor hen. De vraag is natuurlijk: hoe realiseren we die? Volgens mij kan je van start gaan met de regering en tegelijk een communautaire dynamiek creëren. Ik heb daarover wel enkele creatieve ideeën in mijn hoofd, maar ik ga die hier niet luidop zeggen. Dat zou het werk alleen maar moeilijker maken.”

“Als Mahdi niet begrijpt wat de sterkte is van Crevits, dan gaan we sneller dan verwacht naar die grote Vlaamse volkspartij”

Is het echt cruciaal voor uw partij dat Bart De Wever premier wordt?

“Absoluut. Dat lijkt mij zelfs de enige logische optie. Bart is een gigantisch politiek talent en hij heeft als burgemeester ook al bewezen dat hij kan besturen. Hij is bovendien de grootste garantie dat die staatshervorming er zeker komt.”

Dan moet u op zoek naar een nieuwe voorzitter. Dat mandaat valt trouwens wel te combineren met het burgemeesterschap.

“Maar de vraag is of ik mijn leven beu ben. (schatert het uit) Neen, het is veel te vroeg om daarover te speculeren.”

Hebt u al een vakantie geboekt voor deze zomer?

“Neen. Er is gelukkig wel een mooie traditie in de politiek die we trouwens te danken hebben aan Elio Di Rupo. (imiteert zijn stem) Il est grand temps pour une semaine familiale. Bart kan hem nog beter imiteren. (lacht) Maar het is dus Di Rupo die dat ingevoerd heeft: een week vakantie in het begin van augustus – ook al zijn er drukke onderhandelingen. Meer hoeft dat niet te zijn voor mij. Als je zo’n sterke score behaalt, is het werkendag en moet je niet te veel denken aan rusten. Ik doe niet aan politiek om alleen in het parlement te zitten. Ik wil erbij zijn als er straks gesproken wordt. De kiezer heeft dat ook gevraagd.”

Weet uw familie al dat uw leven de komende maanden wellicht dooreen gegooid wordt?

“Mijn ouders zeer zeker. Mijn vader is ook politicus geweest en hij weet wat er allemaal kan komen. Ook mijn vrouw en kinderen zijn mee in het verhaal. Dat staat zelfs los van wat er in Brussel kan gebeuren. Als je zegt dat je burgemeester wil worden, dan weet je dat je leven niet rustiger zal worden.”