Het is dit jaar 25 jaar geleden dat het ‘actieplan Zeehond’ voor het natuurreservaat De IJzermonding gelanceerd werd. Dit plan kreeg toen heel veel aandacht en betekende een keerpunt voor de redding van het natuurreservaat De IJzermonding in Nieuwpoort.
Politici namen verantwoordelijkheid op, meerdere Vlaamse ministers voerden uit wat ze hadden beloofd en het reservaat werd gered en hersteld. Waarom had de Vlaamse Regering 25 jaar geleden wel de moed en waarom heerst er nu al jaren zoveel angst voor bos en natuur bij de huidige milieuminister?
De IJzermonding, in de jaren 90 nog pure kafka
Het natuurreservaat De IJzermonding is een bijzonder gebied voor het Vlaamse natuurbehoud. De IJzermonding is op zich al merkwaardig omdat ze naast Het Zwin het enige slikken- en schorrengebied is dat ons land nog rijk is. Het reservaat verschilt op zich nog sterk van Het Zwin omdat het letterlijk de monding is van een rivier en dat is voor ons ook weer bijzonder, want de IJzer is de enige rivier die in ons land in de zee uitmondt. Naast die zeldzaamheid is De IJzermonding ook een van de pijnlijke voorbeelden van de moeilijke groei naar volwassenheid van het Vlaamse natuurbeleid.
Plan Zeehond was een van de belangrijke keerpunten voor het Vlaamse natuurbeleid. Niet het grote geld won, maar de natuur
Het reservaat was dan op zich wel beschermd, maar bleef decennialang bedreigd. Bijna nergens in ons land kon je tot 25 jaar terug in een natuurreservaat staan en letterlijk zien hoe via onder meer de Kreek van Lombardsijde het vuile, stinkende afvalwater van duizenden gezinnen het gebied inliep. Terwijl dat nog kon, discussieerden alle mogelijke overheden zich blauw over wie waarvoor verantwoordelijk was, was er nauwelijks beheer, geen toezicht en leek de toekomst van De IJzermonding helemaal bezegeld toen de toenmalige minister van landsverdediging de Oude Marinebasis (het stuk tussen het overblijvende reservaat van toen en de zee) te koop aanbood en er doodleuk aan toevoegde dat diegene die het meest bood het zou krijgen en de bestemming wel zou aangepast worden aan de eigenaar. Of het nu een bungalow-, vakantiepark of een blok villa’s of appartementen zou zijn, de markt en de minister zouden wel beslissen. Had die visie het gehaald, dan bestond het natuurreservaat De IJzermonding niet langer, maar was het gewurgd tussen de druk van de Nieuwpoortse jachthaven en het nieuwe mega-bouwproject op de site van de Oude Marinebasis. Dan was het reservaat verzand en weggesmolten door een beleid waarvoor natuurbeleid zo goed als niks betekende.
Er waren toen evenwel ook mensen die wel begaan waren met het natuurbehoud, echte natuurbeschermers, een aantal politici met wel vel op het vlees en er was een vereniging als Natuurreservaten vzw. De laatste is ondertussen al jaren Natuurpunt vzw en nam, van zodra de plannen voor de vrije verkoop van de Oude Marinebasis bekend werden, direct het heft in handen en werkte in een paar weken tijd een ambitieus toekomstplan voor de IJzermonding uit: Het Plan Zeehond.
De overwinning op de betonboeren
De reactie van pers, publiek en politiek was overweldigend. In zeer korte tijd werd een massief draagvlag opgebouwd voor het behoud én het herstel van de IJzermonding. De keuze voor de Zeehond als vlag voor het actieplan bleek een schot in de roos. We vertelden iedereen dat de zeehond er weer kon leven als de IJzermonding behouden en hersteld werd. De posters, stickers en folders van het Plan Zeehond vlogen de deur uit. De politiek nam standpunten in en steunde ons op een paar uitzonderingen na. De oude militaire basis werd beschermd, de verkoop aan de meest biedende -betonboer- afgevoerd en een reddingsplan aangekondigd.
De tijd dat alles van natuur aan de kust moest wijken voor verkavelingen en beton, was voorbij. Het natuurbehoud won en het zou nooit meer hetzelfde zijn. WAUW! We verdronken bijna in ons geluk want zowat gelijktijdig werd ook het ‘Duinendecreet’, dat een paar duizend hectare duinen beschermde tegen bebouwing goedgekeurd. Op vandaag is het Plan Zeehond zo goed als volledig uitgevoerd, de droom werd waar en we bewezen dat mensen wel degelijk ook tegen een machtige lobby kunnen winnen. En de zeehonden? Ja, die zijn ook in onder meer de IJzermonding terug. Belofte gehouden, missie vervuld, droom waar geworden.
Plan Zeehond was zonder meer een van de belangrijke keerpunten voor het Vlaamse natuurbeleid. Niet het grote geld won, maar de natuur. Natuurpunt kreeg gelijk en toonde daarmee heel imposant aan dat werken voor betere natuur, voor een degelijk natuurbeleid loont als je maar doorzet, steun zoekt en het verstaanbaar kan maken voor zo veel mogelijk mensen.
Waar ben je bang van, minister?
Een maand terug verscheen een boek over de IJzermonding en de redding ervan: ‘De IJzermonding… door de zeehond gered’ (te verkrijgen via onder meer De Standaard – ISBN-nummer : 9789082860801). Ik schreef het boek en zat uren, dagen in archieven te snuisteren en zoeken.
Hoe meer ik zocht, hoe meer ik de paar honderd brieven en persartikels zag en las waarin politici van diverse politieke partijen en verschillende ministers het opnamen voor Het Plan Zeehond, voor de redding van het gebied, hoe sterker één vraag bij me groeide. Een vraag over wat toen kan en wat nu o zo moeizaam kan: zorgen voor meer en betere natuur, meer nieuw bos, keuzes durven maken tussen de sterke kapitaalkrachtige belangen en de ‘zwakke’ natuur. Vragen waarom het beleid dat 25 jaar geleden wel kon en waarom ministers toen wel de moed en de daadkracht hadden?
Als je tegen dit verhaal het huidig Vlaams natuurbeleid tegen het licht houdt dan is dat de voorbije 9 jaar maar een mager beestje. Zeker wetende dat de IJzermonding toen verre van het enige grote en gedurfde natuurproject was, maar in dezelfde regeerperiode ook zaken als het Duinendecreet (redding van paar duizend ha duinen) en het herstel van de IJzervallei gestemd werden.
Dan kom je ook bij vragen als waar de moed van het beleid inzake natuurbehoud op vandaag blijft? Dan denk je verder en kom je bij de grootste vraag: minister Schauvliege, Joke voor de vrienden, u bent 9 jaar minister van leefmilieu, waar bent u bang voor, waar blijven de nieuwe bossen en historische keerpunten zoals toen met bijvoorbeeld Het duinendecreet en de redding van de IJzermonding? Waarom kon dat toen en nu zo goed als niks meer? Waar blijft het natuurbeleid?
Wanneer krijgen we weer ministers met lef, met een missie voor onze natuur in Vlaanderen?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier