Is Guido Gezelle 125 jaar na zijn dood nog relevant? “Meer dan ooit: hij was klimaatactivist, kwam op voor diversiteit en hechtte groot belang aan spiritualiteit”, zegt Karel Platteau, voorzitter van het Guido Gezellegenootschap; “Er schuilt een indiaan in deze Brugse priester-dichter.”
Het Guido Gezellegenootschap organiseert 125 jaar na de dood van de Brugse priester-dichter tal van activiteiten: lezingen, studiedagen, literaire wandelingen. Voorzitter en stadsgids Karel Platteau is niet te beroerd om op Erfgoeddag in een toga prof Gustaaf Verriest te incarneren, de man die de hersenen van Guido Gezelle na diens dood in 1899 onderzocht.
Longfellow
Karel Platteau is een Germanist die jaren aan het Sint-Amandscollege en aan VIVES Hogeschool les gaf. Hij doctoreerde in 1999 aan de Universiteit van Tilburg, met een studie over Guido Gezelles ‘herdichting’ van het beroemde episch gedicht ‘The Song of Hiawatha’ van de Amerikaan Henry Wadsworth Longfellow.
Dat gedicht is een ode aan de indianen. Is het enkel daarom dat u beweert dat er een indiaan in Guido Gezelle schuilt?
“De lectuur van ‘The Song of Hiawatha’ heeft de indiaan in Guido Gezelle wakker geschud. Guido Gezelle las het al in 1856, toen hij leraar was aan het Klein Seminarie in Roeselare. Hij raakte geobsedeerd door dat gedicht en liet zijn leerlingen vertalingen maken. Daarna kwam er een periode dat hij zelf depressief was en geen gedichten meer schreef.”
Gezelle raakte geobsedeerd door The Song of Hiawatha
“Pas toen hij benoemd werd tot onderpastoor in Kortrijk, is hij begonnen aan het ‘herdichten’ van dat Amerikaans literair werk. Dat gebeurde onder impuls van zijn leerling Hugo Verriest. Die schreef een brief naar de Harvard University en vroeg professor Longfellow, die ooit in Brugge logeerde, of zijn meesterwerk in het Vlaams mocht vertaald worden.”
Vliegwieleffect
“Uiteindelijk heeft Guido Gezelle er acht jaar aan gezwoegd, van 1878 tot 1886! Dat huzarenstukje had een vliegwieleffect: zijn dichterschap verbeterde, nadien schreef hij de bundels ‘Tijdskrans’ en ‘Rijmsnoer’, die hem in de Vlaamse Canon brachten.”
Nu is het Guido Gezellearchief en genootschap bezig met een ander facet van Gezelles oeuvre: zijn correspondentie…
“Het Gezellearchief bezit 8.000 brieven van Gezelle. Hij correspondeerde met 200 vrouwen! Twintig vrijwilligers bestuderen 2.000 brieven. Sommige lezen als een biecht. Guido Gezelle ontpopt zich als een groot verdediger van de natuur. Zelfs van onkruid.”
Gezelle verdedigde zelfs onkruid
“Toen hij een bejaarde dame op het domein van een grootindustrieel uit Sint-Niklaas bezocht, was die gegeneerd over de woekerende ‘verfoeilijke distels’ in haar tuin. Maar de dichter schreef nadien een schitterende ode over die plant: ‘Niemands vriend’.”
Guido Gezelle wekt dubbelzinnige gevoelens op: een taalvirtuoos en een oerconservatief pastoor. Hoe ziet u hem?
“Guido Gezelle was een anglofiel, hij droomde ervan om missionaris te worden in Engeland. Maar hij moest zijn dromen opbergen en werd leraar aan het Klein Seminarie in Roeselare, de school waar hij zelf leerling was geweest. Zijn manier van lesgeven werd niet geapprecieerd, wellicht was er ook sprake van jaloezie wegens zijn gedichten.”
“Zijn Poësis-klas werd hem ontnomen en hij werd weg ‘gepromoveerd’ tot onderpastoor van de Sint-Walburgakerk. In Brugge moest hij van de kerkelijke overheid artikels schrijven voor het rioolkrantje ‘t Jaar 30’, waarin hij al hetgeen liberaal en vooruitstrevend was moest neersabelen met zijn vlotte pen.”
Is hij anno 2024 nog relevant?
“Meer dan ooit. 28 Brugse culturele verenigingen hebben recent gebrainstormd over de relevantie van Gezelle. Het verdict? Hij behoort tot de avant-garde als klimaatactivist. Een constante in zijn oeuvre is de verdediging van de natuur, het gros van zijn gedichten zijn ecologisch.”
Zeven talen
“Daarnaast was hij een etnograaf die bezeten was door taal. Zijn ‘Loquela’ telt 150.000 fiches met spreuken en woorden. Hij sprak zeven talen, zelfs Arabisch en Hebreeuws. Hij verdedigde de taal van het volk. Hij was geabonneerd op het tijdschrift ‘Nature’ en verzette zich tegen de uitroeiing van de indianen en van de buffels.”
Professor Verriest zette de hersenen van Gezelle op sterk water
“Hij was uiteraard een katholiek pastoor, maar zijn geloof kon je bijna ‘animisme’ noemen. Een vorm van spiritualiteit, die zelfs door de heiden Paul van Ostaijen de hemel in geprezen werd. Hij was zot van mystiek.”
Hoe zit dat nu met de hersenen van Guido Gezelle?
“Hij had een groot voorhoofd, wellicht een waterhoofd. Kort voor zijn dood kreeg hij een gezwel in de hersenen. Volgens zijn neef Cesar Gezelle zouden zijn laatste woorden ik hoorde zo geerne de vogeltjes schuifelen geweest zijn. Toen dachten medici dat je het genie van iemand kon detecteren aan het aantal kronkels in de hersenen.”
“Professor Gustaaf Verriest zaagde de schedel van Guido Gezelle open en zette ze op sterk water voor verder onderzoek. Maar het labo brandde af. We hebben nu enkel nog Gezelles dodenmasker dat kunstenaar Jules Laga vervaardigd heeft….”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
