Met het Grootkasteel in Loppem en zijn waardevolle collecties roerend erfgoed is de Stichting Jean van Caloen een van de grote erfgoedspelers in Brugge. Vijf jaar geleden kreeg de Brugse bibliotheek 31 middeleeuwse manuscripten van de Stichting in bewaargeving. In 2022 kwamen daar 41 handschriftfragmenten bij. Op donderdagavond 15 juni organiseert de Openbare Bibliotheek Brugge een feestelijke avond rond deze belangrijke bewaargeving. “Door de integratie van deze manuscripten in de ruime bibliotheekwerking, wordt de collectie ontsloten voor internationaal historisch onderzoek én toegankelijk gemaakt voor een ruim en divers publiek”, zegt schepen van Cultuur Nico Blontrock.
Baron Jean van Caloen (1884-1972), kleinzoon van de bouwheer van het kasteel van Loppem, was een verwoed verzamelaar. Naast schilderijen en gotische sculpturen verzamelde hij ook aardewerk, Portugese ivoren, boeken, prenten en tekeningen. Om dit erfgoed voor de toekomst te vrijwaren, richtte hij in 1951 de Stichting op die zijn naam draagt en schonk haar het park, het kasteel met de bijgebouwen, en de volledige inboedel.
Waarom bewaargeving
Voor de valorisatie van het patrimonium werkt de Stichting van Caloen samen met erfgoedinstellingen met specifieke expertise en publiekswerking. Voor de prentenverzameling is dat Musea Brugge, voor het middeleeuwse boek de Openbare Bibliotheek Brugge.
‘Bewaargeving’ betekent dat de bewaargever, hier de Stichting van Caloen, eigenaar blijft van deze verzameling handschriften, en dat de bewaarnemer, de Openbare Bibliotheek Brugge, de verzameling fysiek een plaats geeft en integreert in haar lopende werking van ontsluiting, publiekswerking en onderzoek.
Belang van de collectie
De collectie die in 2022 aan de Brugse bibliotheek werd toevertrouwd omvat 41 handschriftfragmenten afkomstig uit 19 handschriften. Het gaat dus om ‘losse vellen’ uit manuscripten. Het was lange tijd gangbaar om losse vellen apart te verkopen. De verkoper kon zo meer verdienen én tegelijk gaf het verzamelaars de kans om inhoudelijk gevarieerde stukken aan te kopen. Die variatie valt ook op in de 41 fragmenten uit deze collectie, die zeer eclectisch zijn qua periode, regio en inhoud.
Elk fragment is een belangrijke getuige van een verloren gegaan manuscript, en dat maakt fragmentenstudie bijzonder interessant. Tijdens de publieksavond op 15 juni in Hoofdbibliotheek Biekorf licht Dr. Godfried Croenen (Vlaamse Erfgoedbibliotheken) in een voordracht toe hoe de wetenschappelijke waardering voor fragmenten is geëvolueerd en hoe ze tegenwoordig in een internationaal netwerk worden bestudeerd.
Voor fragmentenstudies is de opkomst van digitale innovaties zeer belangrijk. Denk aan de toepassingen van IIIF (International Image Interoperability Framework), waar de Openbare Bibliotheek Brugge een van de voortrekkers is binnen het project Mmmonk. Via IIIF kunnen fragmenten van eenzelfde manuscript uit verschillende collecties virtueel worden herenigd.
Integratie in de bibliotheekwerking
De Brugse bibliotheek draagt al verschillende jaren het kwaliteitslabel ‘Erkende Erfgoedbibliotheek’ van de Vlaamse Overheid. Op het vlak van behoud en beheer, onderzoek, presentatie en toeleiding en publiekswerking scoort de Brugse bibliotheek zeer goed, en dat resulteert in belangrijke samenwerkingen, zoals bijvoorbeeld met de Stichting van Caloen.
De manuscripten uit het eerste luik van de bewaargeving, in 2018, werden opgenomen in de werking van de bibliotheek. Ze zijn al digitaal via IIIF beschikbaar, in de catalogus van de bibliotheek, maar ook op internationale platformen zoals Europeana. Ze worden gepresenteerd in tentoonstellingen, zijn onderwerp van lezingen en studiedagen….
“Door de integratie in de ruime bibliotheekwerking wordt de collectie niet alleen ontsloten voor internationaal historisch onderzoek, maar ook op een meer laagdrempelige manier toegankelijk gemaakt voor een ruim en divers publiek. De manuscripten uit het tweede luik van de bewaargeving zullen met dezelfde aandacht en zorg worden behandeld”, aldus cultuurschepen Nico Blontrock.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
