Zelfs na 100 jaar kan niemand nog méér een flandrien zijn dan Briek Schotte

Het had eigenlijk net zo goed in Koolskamp kunnen zijn, maar ‘t werd Kanegem waar Albéric Schotte op 7 september 1919 werd geboren. Een eeuw later herdenken ze dat niet alleen in zijn geboortedorp, maar ook in Waregem, waar de koers-wroeter Briek 15 jaar geleden werd begraven. Maar eigenlijk wordt onze IJzeren Briek, onze oer-flandrien, het komend weekend in heel West-Vlaanderen herdacht. Want als de koers van ons is, dan is Briek dat nog veel meer…

Kanegem, Tielt, Desselgem en Waregem… Dit weekend valt er niet naast te kijken. Overal herdenken ze er Briek Schotte. Dat hoeft niemand te verwonderen. Kanegem is de geboorteplaats van Briek, maar toen hij vijf was, ruilde het gezin Schotte de huurwoonst in Kanegem voor een eigen, kleine boerderij in Desselgem. Of beter, op ‘t Gaverke, een gehucht op de grens van Desselgem met Waregem. Vreemd dat het in Kortrijk stil blijft, want eigenlijk bracht Briek Schotte het grootste deel van zijn leven in Kortrijk door.

Maar ‘t is uiteindelijk in Waregem dat we Pierre Schotte, een 67-jarige Desselgemnaar en Philippe Schotte, 63 en uit Roeselare, ontmoeten voor een gesprek over hun ‘nonkel Briek’. Veel sportieve herinneringen aan hun koers-nonkel hebben ze niet.

Pierre Schotte: “Hij heeft tot 1959 in het peloton gereden, maar toen was ik nog een kleine jongen. Waarschijnlijk ben ik wel naar een aantal koersen geweest, samen met mijn vader. De tijd dat hij ploegleider was, herinner ik mij beter. Wij waren allemaal supporters van de Flandriaploeg waar hij de touwtjes in handen had. Dat was toen de grote tegenstander van Eddy Merckx.”

Vriend van het volk

Philippe Schotte: “Zijn rennerscarrière heb ik niet meer meegemaakt. Ik was nog maar twee jaar toen hij zijn fiets aan de haak hing. Maar dankzij de vele huldigingen en boeken over hem ben ik toch heel veel over zijn loopbaan te weten gekomen. Opmerkelijk: in familiaal verband sprak Briek amper over de koers.”

“Eerlijk, eenvoudig en een vriend van het volk.” Zo omschrijven Pierre en Philippe hun nonkel Briek. “Hij was een bescheiden mens. Opgegroeid in een boerengezin hield hij de voeten op de grond. Ook al was zijn vader Henri radicaal tegen de koers. Nooit is hij naar een wedstrijd gaan kijken waar zijn zoon Briek in reed. Eenmaal toen Briek ploegleider was, zette hij wel eens de televisie aan.”

Over de vader van Briek wordt elders onder meer in het boek van Herman Chevrolet over Briek, de laatste flandrien – verteld dat het om een weinig spraakzame, norse man ging. Hij was van Koolskamp afkomstig, ruimde op het einde van de Eerste Wereldoorlog obussen op en kwam zo in Kanegem terecht waar hij zijn vrouw leerde kennen en al vrij vlug met haar trouwde. Met het geld dat vader Schotte verdiende met het opruimen van oorlogsmunitie en het begraven van gesneuvelde soldaten kon het gezin op ‘t Gaverke in Desselgem een kleine boerderij kopen. Met paard en kar verhuizen ze als Briek een jaar of vijf oud is.

Stallen mesten

Het gezin is, zoals de meeste families in die tijd, arm: er wordt hard gewerkt om het dak boven het hoofd te houden en om de magen te vullen. Dat is niet vanzelfsprekend en zodra Briek kan meehelpen, moet hij mee de stallen mesten, de beesten voederen of klaver trekken voor de konijnen. Een harde leerschool, ruimte om te spelen is er niet. “En er was ook geen tijd om te klagen”, zal Briek later over die tijd vertellen. Overigens, de andere kinderen in de buurt hadden het net zo lastig.

Meer dan eens zal Briek tijdens huldigingen of op gespreksavonden overal te lande de anekdote bovenhalen over zijn moeder die zich hardop afvroeg ‘of ik heel mijn leven hier in de kupe zal moeten blijven roeren?‘ “‘Wacht,’ zei ik, ‘ik ga je uit de Ronde van Vlaanderen een wasmachien meebrengen’. En het lukte nog ook,” vertelde Briek dan.

“Briek heeft ook een oorlog meegemaakt“, vertellen de neven Schotte. “Ook die jaren leerden hem om niets te verspillen. Hij klaagde zelf zelden en hoorde niet graag andere mensen klagen. Toen hij als ploegleider uit het buitenland terugkwam, zei hij ons vaak dat het nergens beter was dan in ons land. Ook al hoorde je hier iedereen wel eens knorren. Hij was graag gezien door het volk en hij heeft ook nooit ‘neergekeken’ op mensen. Hij heeft zich dan wel kunnen opwerken dankzij de koers, al was dat in een tijd dat een coureur nog wel eens scheef werd bekeken.”

Op de sukkel

Intussen is het al vijftien jaar geleden dat Briek in Kortrijk overleed. Uitgerekend op de dag van ‘zijn’ Ronde van Vlaanderen hij reed de Ronde twintig keer en won ze twee keer overleed hij in het ziekenhuis op het ogenblik dat op televisie de rechtstreekse uitzending van de Ronde begon. “Het leek wel alsof hij erop had gewacht”, vertelt Philippe Schotte.

“Briek was toen al een tijdje op de sukkel”, herinnert Pierre zich. “Nadat hij zijn vrouw had verloren, was hij zijn houvast kwijtgeraakt.”

Briek kreeg ook af te rekenen met zieke nieren, moest daarvoor een tijdlang gedurende enkele dagen per week naar het ziekenhuis voor een nierdialyse en raakte daar pas van verlost toen hij een niertransplantatie onderging.

Philippe en Pierre herinneren zich de begrafenis in 2004. “Het waren bekende renners die zijn kist droegen. Op de begrafenis waren Frank Vandenbroucke, Rik Van Looy, Benoni Beheyt, Eddy Merckx, Freddy Maertens, Roger De Vlaeminck, Eric Leman en Sean Kelly. Die laatste twee voerde hij hoog in het vaandel: hij hield van hun aanvallende koersstijl.”

Dat was in 2004. Maar tot op vandaag is Briek bij het brede publiek populair gebleven en blijft hij monumentaal overeind als de IJzeren Briek met zijn hoekige stijl van koersen, als de oer-flandrien.

Philippe en Pierre: “Als de naam Schotte valt, vragen de mensen direct of we familie zijn van Briek. Nog altijd.”

Philippe trad zelfs in de voetsporen van zijn oom en reed wielerwedstrijden van zijn zestiende tot zijn 25ste. Als amateur. Volgens kenners zat Philippe in dezelfde houding op zijn fiets als Briek.

Briek hield niet van dat ploegenspel. Hij had het meer voor duels, voor een strijd van man tegen man

“Briek zei me altijd”, vertelt Philippe, “om mijn schoolboeken op de eerste plaats te zetten. Het wielrennen is een harde wereld om je boterham te verdienen. Veel hing toen ook af van het prijzengeld. Iedereen reed toen om zijn prijs. Terwijl er nu onder de professionals natuurlijk meer in ploeg wordt gereden. Dat zag ons nonkel niet graag. Hij was voorstander van duels, van man tegen man. Vlak voor zijn dood kwam het gebruik van hartslagmeters in het peloton. Ook daar had hij een afkeer van. ‘Als het moest, reed ik een hele dag in het rood‘, hoor ik hem nog zeggen. Elk jaar kreeg ik een Flandriafiets van mijn nonkel. Ik ruilde dan de oude fiets in voor een nieuwe. Ik ben hem daar nog altijd dankbaar voor.”

Een monument was Briek al bij leven en heel uitzonderlijk, een monument kreeg hij, ook al bij leven. Toen de Ronde van Vlaanderen voor de 80ste keer werd gereden, besloot Tielt om zijn Kanegemnaar te huldigen met een monument. Beeldend kunstenaar Jef Claerhout creëerde er het beeld De Flandrien, waarvoor niemand minder dan Briek zelf model stond. Het beeld kreeg een vaste stek vlakbij de kerk van Kanegem, in de buurt van een authentieke kasseiweg. Twee dagen na de onthulling reed de Ronde er voorbij. Dat was in 1996.

En wat wist Briek over ‘zijn standbeeld’ te vertellen? “Zowel mijn positie, mijn handen aan het stuur, mijne reserveband rond mijnen nek en mijn pulle: ‘t is heel juste. Ik gelijk er helegans op,” zei hij enthousiast bij de onthulling. Het beeld is intussen een vaste passage voor heel wat wielertoeristen. Bij de onthulling van het monument in het voorjaar van 1996 was er net als nu in Kanegem een groots opgezet Briek Schotte-weekend.

Herdenkingsfeesten

In Kanegem is dit weekend niet anders. Er is een tentoonstelling van onder meer wielershirts, wielercartoons en er is zelfs een wielerbeurs.

Vanuit Tielt zijn twee fietsroutes uitgestippeld: een Briek XL van 75 km en een Briekske van 32 km.

De XL-versie maakt een lus tot in Roeselare en loopt over diverse fietsknooppuntennetwerken. Ook het wielermuseum Koers in Roeselare ligt op dat traject en wie met de fietskaart in de hand kan laten zien dat hij voor die route koos, krijgt korting op een Koers-ticket (geldig tot eind juni volgend jaar). Het is geen toeval dat de route via Koers loopt, want in 1998 was Briek aanwezig bij de opening van het museum.

De tweede route, het Briekske, is een flink stuk korter en profileert zich meer als een gezinsfietstocht over 32 km.

De beide routes hebben in elk geval een gemeenschappelijke lus in het centrum van Tielt. Die passeert langs de collegesite waar foto’s en citaten van Briek de vensters sieren.

In Waregem werd donderdag de herdenkingsmunt voorgesteld. De munt werd geslagen door de Koninklijke Munt van België. En de voorstelling vond plaats in… de Briek Schottezaal van het Waregemse stadhuis. In 1987 kreeg Briek er de titel van ereburger.

In Desselgem wordt voor de 77ste keer Desselgem Koers gereden. Een wedstrijd voor nieuwelingen is dat en volgende week dinsdag is er de Grote Prijs Memorial Briek Schotte. “Naast de herinrichting van de Briek Schottezaal in het stadhuis zijn er ook speciale petjes en bierkaartjes ter gelegenheid van 100 jaar Briek én er komt een nieuw spandoek op het Briek Schotteplein,” legt Philippe Schotte uit die zelf intussen al bijna vijftig jaar bestuurslid is van de Koninklijke Veloclub De Leiezonen.

Op zondag is er in en om Waregem de Tour de Briek, dat is een recreatief fietsevenement voor gezinnen en wielertoeristen. “Er zijn drie parcours van 25, 50 of 75 km en onder de deelnemers worden drie zilveren herdenkingsmunten verloot,” stelt organisator Henny Desmaele van KWB Desselgem.

En er is ook nog een herdenkingsfietstocht die start in Oudenaarde en die verder in Kanegem passeert en via Desselgem naar Waregem leidt. De tocht van 75 km passeert zo langs negen plaatsen die belangrijk waren in het leven van Briek Schotte.

artikel briek (2)