KW.be maakt de hele zomer een reis rond de wereld langs 80 West-Vlamingen. Voor de slotaflevering zijn we te gast bij Gilbert Nyatanyi in Burundi.
Fans van ‘In De Gloria’ en ‘Alles Kan Beter’ zullen zich ongetwijfeld nog Gilbert herinneren. Eerst zorgde hij mee voor één van Vlaanderens meest memorabele televisiesketches door computerles in het West-Vlaams te krijgen van Wim Opbrouck.
Later zagen we hem opnieuw in de rubriek ‘Hallo Televisie’ in ‘In De Gloria’, waarbij de wereldvreemde presentator niet echt kon geloven dat zijn naam gewoon ‘Gilbert De Leeuw’ was. ‘Jaja, al die Afrikaanse namen hebben een betekenis hé’, dacht de ietwat kortzichtige reporter. ‘Vertel eens wat over je land, over het Afrikaans gevoel.’ ‘Mag ik iets vertellen over Roeselare?’, probeerde Gilbert toen nog.
Maar goed: dat klopt ook niet helemaal. Gilbert is niet van Roeselare, maar van Egem afkomstig, heeft zijn roots in Rwanda en heet dus ook niet echt De Leeuw, maar wel Nyatanyi. En intussen woont en werkt hij in Burundi.
Hoe ben jij zo plotseling vanuit het rustige Egem in het verre Burundi beland, als Rwandese Belg als het ware?
“In 2006 kreeg ik een aanbieding om voor één van de grootste advocatenkantoren in Oost- en Centraal-Afrika te gaan werken in Dar es Salaam, Tanzania. Toen het kantoor haar activiteiten uitbreidde naar Burundi, zochten ze iemand die tweetalig Engels-Frans was en voeling had met de regio om het kantoor in Bujumbura te leiden. Zo ben ik in 2009 in Burundi beland. Ondertussen ben ik verantwoordelijk voor het Burundees kantoor van een Zuid-Afrikaans advocatenkantoor.”
Heb je daar aanpassingsproblemen gekend?
“Toen we van België naar Tanzania verhuisden was het serieus wennen. Dat kon ook niet anders na 26 jaar in hartje West-Vlaanderen gewoond te hebben. Toen we verhuisden naar Burundi, dachten we dat het vlotter zou verlopen: een Franstalig land, bijna dezelfde taal als in Rwanda waar ik geboren ben. Niets bleek echter minder waar: Rwandees en Burundees, die meestal als een tweeling worden voorgesteld, zijn een valse tweeling. Ze zijn volledig verschillend.”
Welke verschillen zijn er met België?
“Burundi heeft twee droge en twee regenseizoenen. Het kan soms serieus warm worden. ‘s Morgens kom je net uit de douche en bij het aankleden ben je al bijna volledig bezweet. Het kan ook stevig doorregenen. Of het ene moment is het fris of regenachtig en een paar momenten later is het snikheet, of andersom. Het landschap is erg gevarieerd en gaat van plat, over het Tanganyika-meer, naar de groene heuvels. Hier geen hutsepot, witloof of stoofvlees, maar eerder bonen, zoete aardappelen, groene bananen en mukeke, een soort vis. En lekkere Burundese koffie en thee, dat ook! Van 12 tot 14 uur is bijna alles hier gesloten: tijd voor het middagmaal én een siëstaatje…”
“Want ja, alles is al wat gezapiger in deze regio, maar in Burundi gaat het er toch nog net iets rustiger aan toe in vergelijking met bijvoorbeeld Rwanda, Oeganda, Kenia of Tanzania.”
“Maar er is ook een gelijkenis met België… Tot mijn grootste verbazing hoor ik in Burundi dagelijks vinken die heel helder verschillende keren na elkaar ‘suskewiet’ zingen!”
Wat mis je uit België?
“Ik mis de familie – mijn volledige familie trouwens: ook de schoonfamilie en pleegfamilie wonen in België – en de vele vrienden. Van sommige vrienden is het al veel te lang geleden dat ik ze nog gezien heb. Ook eens goed en gezellig op restaurant gaan met een lekker wijntje en een pousse-café mis ik wel. Het is ook al jaren geleden dat ik nog live een voetbalmatch van Anderlecht -sorry West-Vlaanderen… – heb gezien of in een bioscoop ben geweest.”
Heb je nog veel contact met het thuisfront?
“Ik kom minstens een keer per jaar terug naar België. Mijn moeder, schoonmoeder en pleegouders worden een dagje ouder en een keer per jaar begint stilaan te lang te worden. Ik blijf ook in contact via mail, Whatsapp en af en toe een telefoontje naar familie en vrienden.”
Zou je nog terugkeren naar België?
“We wonen ondertussen al meer dan 9 jaar in het buitenland, iets te lang om zomaar plots te beslissen om terug te keren. Het komt soms wel eens terloops ter sprake of in gedachten, maar momenteel denk ik van niet, tenzij er een aanbod zou zijn dat ik niet kan weigeren (lachje).”
Is de rest van je gezin meeverhuisd? Wat vinden ze van de verhuizing?
“We verblijven met het hele gezin in Burundi: mijn echtgenote Irène, de twee dochters Magali en Marie-Ivana en ikzelf. De oudste dochter, die tot een paar maanden van het eerste leerjaar naar een Nederlandstalige school in Brussel is geweest, zou liever in België wonen. De jongste dochter is daar minder mee bezig, alhoewel ze graag eens sneeuw zou willen zien en voelen.”
Burundi komt maar sporadisch in het nieuws. Verdient het land meer aandacht?
“Tot begin dit jaar vond ik dat Burundi inderdaad veel te weinig in het nieuws kwam. En als het dan al eens gebeurde, dan was dat veel te negatief, veel te eenzijdig. Nochtans heeft Burundi sinds het einde van de burgeroorlog in 2000 grote vooruitgang geboekt. Daar mocht gerust over bericht worden: er werden economische en juridische hervormingen doorgevoerd, er kwam meer toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, het leger werd gedisciplineerder, er was kortom meer stabiliteit.”
“Helaas: sinds dit jaar zijn er weer onlusten. Zeker na de gecontesteerde herverkiezing van de president in juni is de onveiligheid zeer sterk toegenomen. Met onder andere als gevolg opnieuw negatieve berichtgeving in de media. Door de huidige onveilige situatie in Burundi zijn we nu trouwens tijdelijk in Rwanda.”
In welke Burundese stad verblijf je het liefst? Of trek je liever naar het platteland?
“We verblijven in Bujumbura, de hoofdstad. We hebben een groot deel van het land gezien omdat we af en toe een bezoek brengen aan het binnenland. Bujumbura is aangenaam om te verblijven: tussen het Tanganyika meer en de heuvels.”
Ga je op reis in Burundi zelf of trek je dan naar België?
“Soms trekken we in het weekend het binnenland in: we gaan dan meer naar het zuiden aan het Tanganyika-meer of naar het frissere noorden in de schitterende, groene heuvels, of in de streek van de theeplantages. We gaan sowieso een keer per jaar naar België, maar nemen soms ook vakantie in andere landen zoals Zuid-Afrika, Frankrijk, de Verenigde Staten, Rwanda…”
Hoe zou je de bevolking van Burundi omschrijven? Op welk vlak lijken ze op Belgen?
“De Burundezen zijn in niets te vergelijken met de Belgen. Of misschien toch: ik denk dat geen van beiden moet onderdoen wat bierverbruik betreft. Primus, Amstel en zelfs Heineken vloeien hier rijkelijk. Maar toegegeven: het is lekker genieten, samen met een brochetje of muchopo (geitevlees) of een geroosterde vis uit het meer.”
“Burundezen zijn zeer aangenaam en gemakkelijk in de omgang, maar helaas meestal blijft het tamelijk oppervlakkig. Voor de rest vind ik de bevolking nogal ‘contrarie’ in alles, en ook altijd klaar voor een discussie, ook al is de discussie voor hen al op voorhand verloren. Er valt ook een zekere agressie te bespeuren in het verkeer. Misschien zijn dat wel nog de sporen van een lange, slepende en slopende burgeroorlog. Ik beklaag alleszins de fietsers en voetgangers…”
Ontmoet je vaak andere West-Vlamingen in Burundi?
“In de zes jaren die we in Burundi wonen ben ik, jammer genoeg, weinig andere West-Vlamingen tegengekomen. Ik denk ongeveer een vijftal, en telkens toevallig, en het deed iedere keer deugd om een beetje West-Vlaams te kunnen ‘klapn’.”
Word je nog vaak herkend op straat, in België dan? Door mensen die spontaan pakweg ‘Kerekewere!’ of ‘Ruute 98’ roepen?
“Absoluut! In België, op de luchthaven, in het vliegtuig, aan het treinloket, door Vlamingen in Burundi… Zelfs recent nog, in augustus, in de dreef tegenover de abdij van Averbode. Toen ik in mijn wagen ging stappen, kwam een dame vragen of ze iets mocht vragen. Uiteraard mocht dat. Of ik op televisie was geweest en of ik ‘Gilberke van Kerekewere’ was? Ja dus (lacht)… Geen tijd later mocht ik met haar op de foto voor een selfie. Maar met plezier!”
Wat moet iemand zeker bezoeken als hij/zij naar Burundi komt in jouw buurt?
“Les Tambourinaires du Burundi – Burundese drummers – is zeker een aanrader om te zien en te horen. Laat je meeslepen op het ritme van de drumslagen van de acrobatische drummers, bij voorkeur aan de boorden van het Tanganyika Meer. Het is ook indrukwekkend om in de heuvels Burundezen vanuit het binnenland in volle vaart te zien afdalen op hun fiets, overladen met producten – bananen, houtskool, zelfs meubels! – voor de hoofdstad. De gemiddelde hoogte in Burundi ligt boven de 1.500 meter boven de zeespiegel. Ook mooi om te zien, maar steeds minder vaak te spotten in het landschap, zijn de koeien met hun grote, langwerpige hoorns.”
Hoe mogen we afsluiten? ‘Kerekewere’ zal niet pakken, zeker?
“Tot de noaste ke!”
(FJA – Foto’s Gilbert ‘De Leeuw’ Nyatanyi)
Reis rond de wereld - 2015
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier