Tom Vandenkendelaere (CD&V) verdedigt de West-Vlaamse belangen in het Europees halfrond: “Dit is niet het rusthuis van de politiek”

Europa, een ver-van-mijn-bed-show? Het Europees parlement, een tandeloze praatbarak? Néén, zegt een gedreven Tom Vandenkendelaere, ‘tjeef’ en verdediger van de West-Vlaamse belangen in het Europees halfrond. Wij hebben een diepgaand gesprek over grote (oorlog en vrede) en kleine (varkens en eieren) uitdagingen voor de Europese Unie. “Hier wordt voor de knikkers gespeeld. Andere landen weten dat.”

Het is woensdagavond in Straatsburg, de hoofdstad van de Elzas. We zitten in een bomvol eethuis waar Europees de voertaal is. Er wordt gepraat over Poetin en de dreigende oorlog in Oekraïne. Tegenover mij zit Tom Vandenkendelaere, zoals steeds strak in het pak mét das. De Roeselaarse CD&V’er maakte één jaar geleden zijn comeback in het Europees parlement na het vertrek van Kris Peeters. We bestellen een fruitig Elzaswijntje. Hij is een liefhebber, zegt hij.

Waarom verhuist het Europese circus elke maand voor één week van Brussel naar Straatsburg?

“Om de Fransen te plezieren. Ik vind dat onbegrijpelijk. Maar als je het wil veranderen, moet je het verdrag aanpassen en daarvoor heb je de goedkeuring nodig van álle landen. De Fransen zullen dat nooit toestaan. Zij zijn heel gevoelig voor prestige en onderschat ook het economische belang niet voor Straatsburg.”

Hoe zien uw dagen hier eruit?

“Eentonig, vrees ik. (lacht) Je slaapt op hotel, je vertrekt ‘s morgens vroeg naar het parlement en je keert ‘s avonds laat terug. Af en toe kan je daarna op restaurant. Dat klinkt misschien spannend, maar na enkele keren is het nieuwe eraf. Het is voor mij veel aangenamer werken in Brussel. Dan kan ik tenminste thuis slapen.”

Is de impact op uw gezin groot?

“Je moet eens met mijn vrouw bellen, zij zal u dat haarfijn vertellen. (glimlacht) Ik ben enkele maanden geleden voor de derde keer papa geworden. Dan is het niet makkelijk om elke maand één week weg te zijn. Maar ik hoef niet te klagen. Je weet waaraan je begint.”

U hebt nog geen spijt van uw terugkeer?

“O neen, absoluut niet. (enthousiast) Ik ben graag politicus. Dit is het hart van de Europese democratie. Hier kan ik écht mijn ei kwijt. Let wel: het was een moeilijke beslissing. We hebben dit thuis goed besproken. Ik kon ook ceo worden van Belgapom, de beroepsvereniging van de Belgische aardappelsector. Dat was ook een mooi vooruitzicht… Maar mijn vrouw gaf me de finale duw. Zij wist dat mijn hart hier ligt.”

“Het droevige einde”, zo zei N-VA-voorzitter Bart De Wever over dit halfrond.

(pikt fel in) “Dat is onzin. Het is triestig en volledig onterecht dat het Europees parlement in België gezien wordt als het rusthuis van de politiek. Ik ga meer zeggen: het is hier dat het beleid voor de komende tien jaar uitgetekend wordt. Het is hier dat bepaald wordt hoe we de CO2-uitstoot zullen verminderen.”

Het valt wel op dat onze partijen graag oudgedienden naar dit huis sturen: Verhofstadt, Annemans, Peeters, Bourgeois, noem maar op.

“Dat kan me soms frustreren. Het is een slechte gewoonte, vind ik. Wij zouden als Belgen veel assertiever naar dit niveau mogen kijken. Andere lidstaten weten wél dat hier voor de knikkers gespeeld wordt. Er is een coronaherstelfonds van maar liefst 750 miljard euro. Als je niet aan tafel zit om mee het kader te bepalen, dan grijp je ernaast, hoor.”

Er zetelen ook rare vogels in uw fractie: de Italiaanse ex-premier Silvio Berlusconi bijvoorbeeld.

(zucht) “Ik weet het. Die man is geen reclame voor het parlement. Hij is het meest afwezige lid, volgens Politico (een gezaghebbende nieuwssite, red.). Hij is hier één keer geweest, voor de openingszitting. Ik heb hem daarna nog geen enkele keer gezien en ik ben daar ook niet rouwig om. Ik wil op een andere manier aan politiek doen. Daarmee is alles gezegd.”

Of Alessandra Mussolini, kleindochter van, die hier vorige legislatuur zetelde.

(geprikkeld) “Ook met haar wil ik niets te maken hebben. Dit is geen verwijt naar u, maar ik krijg die vragen zo vaak. Het zijn die mensen die het imago van het parlement geen goed doen. Het schaadt het harde werk dat hier elke dag geleverd wordt.”

Kan u hier het verschil maken voor onze provincie?

“Já. (weer op dreef) Ik volg grosso modo drie thema’s op: defensie, digitalisering en landbouw. Vooral dat laatste ligt me na aan het hart, omdat het zo belangrijk is voor onze provincie. Een concreet voorbeeld? De varkenscrisis. Vorige zomer kreeg ik meer en meer noodkreten binnen van varkensboeren over de torenhoge kosten en de ongezien lage opbrengsten. Ik ben dat in het najaar beginnen aankaarten en vorige maand werd het eindelijk op de agenda gezet.”

Wat betekent dat?

“Het verplicht de Europese Commissie om een standpunt in te nemen. Dat is een overwinning op zich, want veel landen vinden dit geen thema. De Spanjaarden bijvoorbeeld: die zeggen mij dat de varkensboeren het daar heel goed doen. Of de Denen: die vinden dat we dit zelf moeten oplossen. (denkt na) De Commissie kan verschillende maatregelen nemen. Ze zou bijvoorbeeld vlees kunnen invriezen en op een later tijdstip op de markt brengen. Ik ben daar echter geen voorstander van. Ik hoop op liquiditeitssteun. Dat is een enveloppe die de lidstaten kunnen verdelen onder de boeren die het moeilijk hebben. Wie dreigt failliet te gaan, krijgt directe steun.”

U hebt onlangs ook een vraag gesteld over vrije uitloopeieren. Met welk ei zit u hier?

(glimlacht) “Wie thuis kippen heeft, weet wellicht dat we al maanden geconfronteerd worden met vogelgriep en varianten daarop. Dat betekent dat kippen binnen moeten blijven of dat er een net gespannen moet worden. Een voorwaarde om van vrije uitloopeieren te kunnen spreken, is echter dat de kippen x-aantal dagen vrij buiten lopen. Dat lukt amper als je voortdurend met varianten zit. Gevolg: minder vrije uitloopeieren en dus lagere opbrengsten voor de boeren. Ik heb de Commissie gevraagd om de wetgeving te herbekijken. Mag ik nog een voorbeeld geven?”

Ga uw gang.

“De windmolens op zee. Europa wil het ene park na het andere uitrollen. Dat is goed voor onze energievoorziening, maar wie denkt aan onze vissers? Veel vissers zijn bezorgd over de impact. Op onze vraag heeft de Commissie laten onderzoeken hoe visbestanden reageren op deze parken. En wat blijkt? Dat vissen goed gedijen rond de windmolens. De vissers werden dus betrokken, er werd naar hen geluisterd. (enthousiast) Dat is hoe wij hier het verschil kunnen maken. Maar je moet dus wel wakker zijn.”

U hebt me overtuigd. Is er trouwens nog toekomst voor onze visserij na de Brexit?

“Jawel. De impact van de Brexit valt beter mee dan verwacht, onder meer door de omvangrijke middelen die Europa heeft vrijgemaakt. Alleen al voor de Vlaamse visserij is er zestig miljoen euro vrijgemaakt.”

Volgend jaar gaat het nieuwe Europese landbouwbeleid in. Wat zal er veranderen?

“Het beleid gaat volledig de weg op van de duurzaamheid. Een boer moet honderd procent voldoen aan milieuvoorwaarden om nog directe inkomenssteun te krijgen. Bovendien wordt de pot van de basissubsidies kleiner. Een deel wordt verschoven naar de zogenaamde ecoschema’s. Dat zijn extra milieumaatregelen, die boeren vrijwillig kunnen nemen. (denkt na) De shift naar duurzaamheid is goed, maar we moeten opletten: landbouwbeleid mag geen milieubeleid worden. Je moet in de eerste plaats zorgen voor een eerlijk inkomen. Als je topsportprestaties vraagt van de boeren, dan moet je hen ook op dat niveau verlonen. Dat gebeurt helaas niet.”

U hebt het plan goedgekeurd. Biedt het genoeg perspectief voor jonge boeren?

“Neen, dat is mijn grootste kritiek. Er wordt amper drie procent van de totale pot uitgetrokken voor starters. Dat is véél te weinig. Ik ben blij dat Hilde Crevits (Vlaams Landbouwminister, CD&V, red.) heeft aangekondigd het bedrag te verdubbelen. Er dreigt écht een tekort, hoor. Ik spreek vaak met boeren. Er zijn er nog amper die hun kinderen aanraden hen op te volgen. Maar wat gaan we doen als ze allemaal stoppen? Gaan we dan Amerikaanse steak met Russische patatten en Chinese groenten eten? Ik mag hopen dat dat niet het plan is. We mogen onze boeren met meer egards behandelen.”

Er zijn weinig parlementsleden die hen zo verdedigen als u.

(fel) “Omdat het electoraal niet interessant is. Er zijn nog 25.000 boeren in Vlaanderen. Als je verkozen wil worden in het Europees parlement heb je 200.000 stemmen nodig.”

In maart zal het 65 jaar geleden zijn dat het Verdrag van Rome werd getekend, de geboorteakte van de Europese Economische Gemeenschap. Is er reden om te vieren?

(resoluut) “Já. Er is in die 65 jaar geen oorlog gevoerd in de Unie. We leven al 65 jaar in vrede met elkaar, wat een grote prestatie is en geen evidentie. Je moet maar eens kijken naar de realiteit aan de Europese grenzen. Ik besef wel: het was niet altijd een fraai spektakel. De Europese integratie heeft enkele keren op instorten gestaan. Zie de eurocrisis, de migratiecrisis en de Brexit. Of vroeger De Gaulle en Thatcher. Maar telkens krabbelde Europa overeind en zette het een stap vooruit. Zou je vandaag liever in China, Rusland of Amerika wonen? Ik zeker niet.”

Toch is de euforie van toen verdwenen. Voelt u dat ook in uw partij?

“Neen, eigenlijk niet. Wij hebben dankzij mensen als Dehaene en Martens, grote figuren in de Europese geschiedenis, een reputatie die ons dierbaar is. Dat wil niet zeggen dat we blijven hangen in het verleden. Ons Europees verhaal moet evolueren, maar wij blijven believers in een sterke federatie.”

Waarom bent u een ‘believer’ geworden?

“Dat komt door waar ik opgegroeid ben. Onze provincie is geëvolueerd van een boerenprovincie – en ik zeg dat met alle respect -, naar een belangrijke industriële speler. Dat is dankzij de integratie en de interne markt. Het is de export van tapijten en agrovoeding die onze welvaart gemaakt heeft. Wij zijn zo bijvoorbeeld de groentetuin van Europa geworden. Dat is wel wat, hé. Het heeft onze levensstandaard ongelooflijk verhoogd. Ik ben er fundamenteel van overtuigd dat Europa onze rijkdom maakt.”

U hebt uw doctoraat geschreven over de toetreding van Polen tot de Europese Unie. Vindt u dat nog altijd een goede zaak?

“Jawel, want anders stonden de Russen misschien in Polen, aan de Duitse grens. En dat is ónze achtertuin, hé. Polen is alleen al daarom van onschatbare waarde. Bovendien heeft de toetreding voor een grotere interne markt gezorgd en dus ook voor meer welvaart. Er is wel iets gevaarlijks aan de hand in Polen en Hongarije: deze lidstaten stellen hét fundament in vraag, namelijk de rechtstaat, wat uiteraard not done is. Het is goed dat het Europees Hof bevestigd heeft dat de Commissie deze landen mag raken waar het pijn doet, met name in de portefeuille.”

Waar ligt uw ambitie in 2024? Zou u graag de Europese lijst trekken?

(glimlacht) “Ik ga eerst nog twee jaar keihard werken. Daarna zien we wel wat mogelijk is. Ik doe dit heel graag. Dit is zonder twijfel het mooiste parlement, ik hoop dat ik uw lezers daarvan overtuigd heb.”