Minister Zuhal Demir richt zich tot West-Vlaanderen: “Het is tijd om wat recht te zetten”

Vlaams minister Zuhal Demir was van plan om een maand géén interviews te geven, maar voor West-Vlaanderen onderbreekt ze haar mediastilte. Er liggen zo veel heikele dossiers op haar bord dat we Demir gerust de minister van West-Vlaamse Zaken mogen noemen. In dit exclusief interview richt de N-VA-politica zich tot iedereen in onze provincie. “Als ik deze knopen niet doorhak, zullen de problemen alleen maar erger worden.”

Dat ze helemaal zen is na twee weken adempauze, zegt Zuhal Demir. Het is maandagnamiddag en de eerste werkdag van het nieuwe jaar als we afspraak hebben op haar kabinet. Ze heeft genoten van de kerstvakantie, gaat ze verder. Ze was ook even in onze provincie, in Koksijde. “Om de grootouders van Rozanneke te bezoeken, zoals bijna elke vakantie. Vorige zomer hebben we daar zelfs een maand verbleven. Ik vind het belangrijk dat Rozanne een goede band heeft met hen. Wij zeggen altijd: Rozanne is de dochter van Koerdische bergen en West-Vlaamse vlaktes. (lacht) Ik kom ook graag in Steenkerke, waar mijn schoonzus woont.”

Dat ze eigenlijk een maand lang geen interviews zou geven, voegt de flamboyante Limburgse toe. Maar voor onze krant wou ze een uitzondering maken. “Omdat het tijd is om een en ander recht te zetten.” Beginnen doen we met een dossier dat vorige week in het nieuws zat. Een van de laatste stukken duinen aan onze kust dreigt plaats te moeten ruimen voor vakantiewoningen, namelijk de Zeeparkduinen in De Panne, een gebied van tien hectare groot. Dat botst op veel weerstand.

Wat denkt u daarvan? U bent bevoegd voor Omgeving.

“Dat de weerstand meer dan terecht is. Het gaat hier over de laatste duinen aan onze kust. Deze mogen niet verdwijnen. De duinen zijn niet alleen belangrijk voor de open ruimte en de biodiversiteit, maar vormen ook een natuurlijke buffer tegen overstromingen. Dat is superbelangrijk in tijden van klimaatverandering. (benadrukt) Laat me duidelijk zijn: ik zal tot het uiterste gaan om deze duinen te beschermen. We gaan élk mogelijk middel inzetten.”

Wat betekent dat? De gronden zelf aankopen?

“Dat is goed mogelijk. Desnoods zullen we onteigenen en zelf aankopen. De gesprekken met de eigenaars zijn al van start gegaan. Het domein moet een beschermd natuurreservaat worden. Ik wil daarnaast ook Ter Yde, een duinengebied van 25 hectare tussen Oostduinkerke en Nieuwpoort, beschermen tegen dreigende bouwplannen. Wij hebben als overheid de plicht om onze laatste duinen te beschermen. Vastgoedpromotoren zullen het niet graag horen, maar genoeg is genoeg.”

Dat is helder. Kan u even helder zijn over Ventilus, de hoogspanningslijn die de offshore-windenergie aan land zal brengen? Wat is daar de stand van zaken?

“Mijn administratie is momenteel vijf mogelijke tracés aan het onderzoeken. In februari wordt de knoop doorgehakt. Dan zal er eindelijk duidelijkheid komen voor de duizenden mensen die vandaag ongerust zijn. Wie langs het uiteindelijke tracé woont, zal kunnen kiezen. Als men wil verkopen, dan heeft Elia (de netbeheerder, red.) de plicht om te kopen. Maar ook wie er wil blijven wonen, moet een fatsoenlijke compensatie krijgen.”

Wat zal dat de schatkist kosten?

“Dat zal afhangen van het tracé. Maar ik vind het maar normaal dat Elia zorgt voor een fatsoenlijke compensatie. Een huis is meer dan een hoop stenen, hé. Dit is niet fijn voor de getroffen mensen. Wij willen ook dat de perimeter om recht te hebben op een compensatie, uitgebreid wordt van 35 naar 100 meter. We hebben deze vraag gesteld aan de federale regering die daarvoor bevoegd is.”

Zou u zelf eigenlijk verhuizen?

“Ja. Als ik een compensatie zou krijgen, dan zou ik verhuizen. Ik vind die bovengrondse kabels echt lelijk. Ik had daarom ook liever een ondergrondse kabel gezien, maar helaas is die technologie vandaag niet aanwezig.”

Zou u ook bang zijn voor uw gezondheid? Want daarover gaat de grootste onrust.

(stellig) “Néén. Meer zelfs: we gaan stralingsnormen invoeren die strenger zijn dan wat Europa voorschrijft. Dat is beslist in samenspraak met collega Hilde Crevits (CD&V). We gaan 100 microtesla opleggen, terwijl Europa 200 microtesla voorstelt. Bovendien zullen wij als overheid ook voortdurend monitoren én de resultaten openbaar maken. Als een norm overschreden zou worden, dan moet Elia direct ingrijpen. We nemen geen enkel risico met de gezondheid van de mensen. Voor al deze zaken baseren we ons op advies van experten van de Hoge Gezondheidsraad.”

Toch is niet bewezen dat een bovengrondse verbinding veilig is, blijft Vlaams Belang zeggen.

(windt zich op) “Ik vind hun houding zeer hypocriet. Als het over te veel uitstoot van stikstof gaat – wat bewezen ongezond is -, dan is het allemaal geen probleem. Maar als het over Ventilus gaat, dan is het plots een item. Komaan, zeg. Zij roepen maar wat.”

Binnen enkele jaren zou ondergronds wel de norm worden, zeggen experten. Is het dan niet verstandiger om even te wachten?

“We hebben gewacht om de ondergrondse optie alle kansen te geven. Meer dan een jaar zelfs. Maar als we nóg langer wachten, dan riskeren we een black-out. Dat wil ik niet op mijn geweten. We hebben de offshore-windenergie nodig tegen de winter van 2027-2028, terwijl de ondergrondse technologie misschien pas binnen tien of vijftien jaar klaar zou zijn. Bovendien moet het West-Vlaamse net dringend versterkt worden.”

Verschillende lokale besturen dreigen met juridische stappen. Het kan ervoor zorgen dat ook de bovengrondse optie nog jaren aansleept.

“Dat kan. Maar het is mijn taak om knopen door te hakken. Dat is waarom ik op deze stoel zit. Ik begrijp de onrust van lokale besturen, hoor. Maar mag ik ook een opmerking maken? Waar waren al die burgemeesters toen Elia haar plannen openbaar maakte in de winter van 2018? Hoeveel burgemeesters hebben toen bezwaren ingediend? Ik vind de kritiek van sommigen wel heel gemakkelijk.”

Over juridische stappen gesproken: wat is de stand van zaken in het stikstofdossier?

“Het openbaar onderzoek is afgerond. De regering zal deze maand de bezwaren verder bestuderen. Als er dingen niet zouden kloppen, dan zullen we dat bekijken met een open blik. Maar één iets moet voorop staan: het akkoord moet juridisch robuust zijn. Dus versoepelen is niet mogelijk. Anders dreigt opnieuw een vergunningsstop.”

Is het mogelijk dat er nog geraakt wordt aan de lijst van 41 bedrijven die moeten sluiten?

“We hebben voor deze lijst de uitstootgegevens van 2015 gebruikt. We bekijken momenteel of we niet beter de recentere gegevens van 2021 gebruiken. Dat kan het akkoord nog robuuster maken. Maar hoeveel bedrijven dan op de lijst zullen staan, kan ik vandaag niet zeggen.”

Uw coalitiepartner Gwendolyn Rutten (Open VLD) dreigt ermee het akkoord af te keuren. Wat zou dat betekenen?

“Als haar partij het akkoord niet steunt, dan volgt de facto een vergunningsstop. Is dat wat men wil? Vorige maand werd de omgevingsvergunning voor Broeklin in Machelen – de opvolger van Uplace – door een rechter vernietigd op basis van het stikstofarrest. Dat arrest zegt dat de uitstoot naar beneden moet vooraleer er nog vergunningen kunnen uitgereikt worden. Binnenkort moet ik beslissen over een vergunning voor de luchthaven van Zaventem. In dezelfde regio dus. Dat gaat over tienduizenden banen, hé. Willen we die op het spel zetten? Ook talloze landbouwers zullen geen vergunning meer kunnen krijgen voor hun levenswerk.” (even stil)

“Weet u wat het probleem is in dit dossier? Dat de politiek twintig jaar bang was om te beslissen. En daarom heeft de rechtbank ingegrepen (het stikstofarrest van 2021, red.). Als wij nu niet beslissen, zal de situatie alleen maar erger worden. Het akkoord is nodig om onze natuur te redden én een vergunningsstop af te wenden.”

Begrijpt u dat veel landbouwers boos zijn?

“Ja, natuurlijk wel. Velen zijn terecht boos. De overheid heeft fouten gemaakt. (op dreef) Dat sommigen enkele jaren geleden nog een vergunning kregen terwijl ze al rood kleurden, is ongelooflijk. De overheid is niet eerlijk geweest tegenover hen. Ik wil niet dezelfde fout maken. Ik wil wél eerlijk zijn. We moeten door deze zure appel, we kunnen niet anders. Daarna kan de hemel weer opklaren, want ik zie wel degelijk toekomst voor de landbouw in Vlaanderen. Het beeld dat ik elke dag een boer tussen mijn boterham zou leggen, is echt niet correct.”

Misschien moet u iets doen om onze boeren perspectief te geven?

“We hebben de pachtwetgeving aangepakt zodat gronden sneller vrij komen. Dat is belangrijk voor jonge boeren. Ik vind ook dat het tijd is om de prijszetting aan te pakken. Onze landbouwers worden veel te weinig vergoed voor hun noeste arbeid. Was ik de bevoegde minister, ik zou eens goed op tafel slaan.”

Intussen groeit de onrust over het nieuwe mestactieplan (MAP7) waar u aan werkt. Dat wordt het einde van de Belgische friet, zegt CD&V-voorzitter Sammy Mahdi, nota bene uw coalitiepartner.

(zucht) “Wat een onzin. Ik erger mij blauw aan het riedeltje dat onze voedselzekerheid in gedrang zou komen. Wij eten maar een fractie van onze patatten zelf op. Iedereen mag zoveel patatten telen als hij wil, alleen gaan we vragen om minder te bemesten.”

Wat is de doelstelling van MAP7?

“De waterkwaliteit verbeteren. Dat is nog altijd een pijnpunt in Vlaanderen, ondanks zes eerdere mestactieplannen. Proper drinkwater is toch voor iedereen belangrijk? Dat is waarom we strengere lozingsnormen opleggen aan de industrie, maar ook waarom we minder moeten bemesten. Dat laatste is de inzet van het nieuwe plan.”

Klopt het dat u in gebieden met slechte waterkwaliteit een verbod wil om aardappelen en groenten te telen die pas na 1 september geoogst kunnen worden?

“Dat stond in het eerste ontwerp, weliswaar heel gedifferentieerd. Dat zou alleen gelden op gronden met de allerslechtste kwaliteit. Maar dat is nog geen beslist beleid. Ik wil liefst een plan waar iedereen achter staat. Daarom heb ik de kans gegeven aan landbouworganisaties, natuurverenigingen en de voedingssector om zelf met een sterk voorstel te komen, waarmee ik dan naar de regering kan gaan. Intussen zitten zij al een maand aan tafel. Ik hoop in februari-maart te kunnen landen.”

En dat u een algemeen bemestingsverbod wil na 1 augustus, klopt dat?

“Neen, ook dat ligt niet vast.”

Is het niet vooral belangrijk om de veestapel af te bouwen, als we minder mest willen?

“Absoluut. Er zijn te veel dieren in Vlaanderen. Er zijn bijvoorbeeld bijna zes miljoen varkens (waarvan 3,3 miljoen in onze provincie, red.) We hebben daarom beslist – binnen het kader van het stikstofakkoord – om het aantal varkens met dertig procent te verminderen tegen 2030. We maken daarvoor 200 miljoen euro vrij, zodat we de varkensboeren kunnen uitkopen. Dat zal een win-win zijn.”

Zou u niet nog een stap verder moeten gaan en bijvoorbeeld kunstmest verbieden?

“Neen, verbieden is niet nodig. Een bepaalde hoeveelheid mest kan onze omgeving zeker aan. Er moet vooral minder bemest worden. Ook dit is trouwens een voorbeeld van een dossier waar we nú moeten ingrijpen om erger te voorkomen.”

De West-Vlaamse N-VA zit wel gewrongen met deze dossiers. Ze is bang het platteland te verliezen aan Vlaams Belang.

“Iedereen zit gewrongen met deze dossiers. Daarom wou ik dit interview doen. Dit is geen verhaal van stad versus platteland, zoals sommigen graag beweren. Ook de mensen in Steenkerke willen propere lucht en proper water. Dat is waar ik als minister voor ga. Ik zou ook mijn ogen kunnen sluiten en wellicht zou ik dan minder kritiek krijgen. Maar de problemen zullen niet opgelost zijn, hoor, integendeel. Als ik deze knopen niet doorhak, dan zullen ze alleen maar erger worden. Of denkt u dat er één boer gebaat is bij een vergunningsstop? Of bij vuil drinkwater? Ik wil een toekomst voor onze landbouw in Vlaanderen, daarom doe ik dit.”