Leander Waeghe uit Knokke gedood omdat hij brieven smokkelde

Bij WO I denkt men aan de loopgraven en de modder van de IJzervlakte. Er zijn echter nog heel wat andere boeiende verhalen. Over de rol van Knokke en de Knokkenaren schreef Eddy Lambrecht 12 meeslepende en verhelderende boeken. Speciaal voor de 100ste herdenking van de bevrijding serveert de auteur ons het verhaal van Leander Waeghe.

“We zijn in het jaar 1915 en er was nog geen dodendraad”, vertelt Eddy Lambrecht in zijn boeiende en verhalende stijl. “Sedert het begin van de oorlog smokkelde een aantal Knokkenaars, die in de Oosthoek vlakbij de Nederlandse grens woonde, brieven. De brieven waren bestemd voor mensen die gevlucht waren naar Nederland en omgekeerd. Er waren ook brieven bij van en voor soldaten die aan het front zaten en die via Nederland hun familie probeerden te bereiken. Wat men ook oversmokkelde waren kranten. Er waren in België immers geen buitenlandse dag- of weekbladen te verkrijgen. De berichtgeving was hier helemaal gekleurd.”

Op 12 juli 1915 besloot Leander Waeghe om samen met twee vrienden smokkelwaar van België naar Nederland over te brengen. Daarvoor moesten ze over de Nieuwe Hazegraspolderdijk. De overtocht verliep zonder problemen. De Hazegraspolderdijk werd bewaakt door soldaten van de Beierse Landsturm. Die soldaten waren gelegerd in het Zwarte Huis: het huis van de jachtwachter. De oudere soldaten liepen de dijk op en af. De smokkelaars wachten tot ze weg waren en gingen dan hun kans.

Te laat

“De drie geraakten zonder problemen in Nederland waarna ze besloten om tijdens de nacht van 12 op 13 juli de terugweg aan te vatten”, weet Eddy Lambrecht. “Toen ze op de kruin van de dijk waren, werd er geschoten. Door Duitsers die een hinderlaag hadden opgeworpen juist op de plaats waar ze moesten oversteken. Hun smokkelroute was duidelijk verraden! Leander Waeghe werd vol in de borst geraakt en was onmiddellijk dood. Volgens zijn twee metgezellen, een zekere Louis Viane en Kamiel van Hove, riepen de Duitsers eerst iets om dan onmiddellijk te schieten. Viane en van Hove, die iets achterop kwamen, konden ontsnappen naar Nederland waar ze tot na de bevrijding verbleven. Voor Leander Waeghe, die op het moment van de feiten amper 22 jaar was, kwam alle hulp te laat.”

“Enkele jaren geleden kon ik het dagboek van Ortskommandant Jahncke, geschreven in een lelijk handschrift in het oud Duits, inkijken. Jahncke vermeldt: een matrozenwacht van het vijfde Matron Regiment, waar de smokkelaars niets van af wisten, stond aan de voet van de dijk. Er werd door de matrozen gevuurd toen drie hoofden opdoken boven de dijk. Waeghe werd gedood door het eerste schot dat hem vlak in de borst trof.”

Wellicht speelde wraak en niet verraad de smokkelaars parten

Opmerkelijk, Jahncke vermeldt het woord ‘verraad’ op geen enkel ogenblik. Toch waren ze verklikt. Anders zouden er geen soldaten van de Radfahrer Kompanie de wacht gehouden hebben langs de smokkelroute. “Ik heb één verdachte”, aldus Eddy. “In zijn dagboek begint Ortskommandant Jahncke het hoofdstuk Leander Waeghe, met de naam van mijn verdachte. Als het verraad was, dan was het om goed te staan bij de Duitsers. Maar het was waarschijnlijk wraak! In elk geval komt het verraad van iemand die vertrouwd was met het smokkelpad. Iemand die de plaats bijzonder goed kende. Het lichaam van Leander Waeghe werd ‘s morgens bruut in een kar gesleurd en zonder zeil naar het dodenhuisje van Knokke gebracht. Leander Waeghe had een zak bij zich met daarin Engelse en Franse kranten: The Times, Le Matin, Le Journal…Gelukkig vonden de Duitsers geen brieven! Nadat hij begraven was, kreeg de familie van Leander Waeghe zijn kleren terug. Toen vonden ze de brieven die hij in zijn pet had genaaid. Hadden de Duitsers de brieven opgespoord, dan was iedereen wiens naam in de brieven vermeld stond, in de problemen gekomen.”

Leander Waeghe ligt begraven op het Sint-Helenakerkhof van Knokke. Op zijn grafzerk staat gebeiteld: ‘De bevolking van Knocke aan Leander Waeghe, gevallen voor zijn land: 13 juli 1915’.

(DM)