VIDEO – Wonen in een voormalig belastingkantoor? Dat kan!

29 gebouwen van de federale overheid staan leeg in West-Vlaanderen. Om die panden tijdelijk een nut te geven, laat de overheid er mensen goedkoop in wonen: antikrakers. Zij beschermen het gebouw tegen krakers en verkrotting. Het lijkt een win-winsituatie, maar deze vorm van leegstandsbeheer oogst ook kritiek…

In de gang van het voormalig belastingkantoor in Torhout doet Jo Versnich een kickflip op zijn skateboard. Hij is het leegstaande gebouw niet stiekem binnengedrongen om zijn hobby te beoefenen. Integendeel, hij woont hier. “Ik verblijf al anderhalf jaar in dit gebouw van het Ministerie van Financiën,” vertelt Jo. Door hier te wonen bewaakt en onderhoudt hij het gebouw zonder functie. Zo moet de overheid geen security-agenten of onderhoudspersoneel betalen.

Het leegstaande pand in Torhout is geen alleenstaand geval. 29 overheidsgebouwen verspreid over heel de provincie, van Knokke tot Menen, staan vandaag leeg. Het gaat van kleine woningen tot enorme kantoorgebouwen (zie kaart). Het beheer van al die panden is in handen van de Regie der Gebouwen. Zij besloten in 2011 om leegstaande panden te laten bewonen. Dat doen ze niet via gewone huurcontracten, maar via antikraakcontracten. Antikraak is een woonvorm die achttien jaar geleden kwam overwaaien uit Nederland. De bedoeling is om leegstaande gebouwen te beschermen tegen krakers door er mensen in te laten wonen, vandaar de benaming.

De federale overheid past antikraak toe over heel België. West-Vlaanderen is met 29 panden de tweede provincie van België als het aankomt op antikraak van federale overheidsgebouwen. Alleen Oost-Vlaanderen doet met 56 gebouwen nog beter.

Volkswagenbusje

Antikrakers als Jo sluiten geen rechtstreeks contract met de Regie der Gebouwen. De Regie schakelt daarvoor het privébedrijf Interim Vastgoedbeheer in. Het contract van Jo met Interim Vastgoedbeheer verschilt sterk van een gewoon huurcontract. Eerst en vooral is het véél goedkoper. Voor een leefruimte waarin je kan skaten, betaalt Jo slechts 230 euro, elektriciteitskosten inbegrepen. Verwarming heeft hij wel pas vanaf half oktober. Het belangrijkste nadeel is dat hij zijn thuis binnen de vier weken moet verlaten als de overheid dat vraagt. “Die korte opzegtermijn is er omdat de panden snel beschikbaar moeten zijn voor verkoop,” zegt woordvoerder van de Regie der Gebouwen Tine Deckers.

Om in het voormalige belastingskantoor van Torhout te wonen, betaalt Jo 230 euro per maand. Elektriciteit inbegrepen

“Als ze mij buitensmijten ga ik gewoon weer in mijn Volkswagenbusje wonen”, lacht Jo. “Ik heb eerder ook twintig jaar op een binnenschip gewoond, dus ik ben wel wat gewoon.” De kans dat Jo snel buiten wordt gegooid, is eerder klein. In hetzelfde gebouw huist ook nog het vredegerecht van Torhout dat wel nog actief is. Terwijl Jo dus zijn nieuwe skate-tricks oefent, bemiddelt een rechter aan de andere kant van de muur bij burenruzies.

(Lees verder onder de video)

De federale overheid wil het hele gebouw graag verkopen, maar dan moet eerst een nieuw onderkomen voor het vredegerecht worden gevonden. De kans is groot dat die zoektocht nog even duurt. Tot die dag kunnen Jo en de vijf andere antikrakers in het gebouw op hun beide oren slapen.

Rijkswachterswoning

Ook in het landelijke Meulebeke maakt de 29-jarige antikraker Michiel Vanhaverbeke zich weinig zorgen over de opzegtermijn. “Deze voormalige rijkswachterswoning is een gebouw van de overheid dus… dat… gaat… al-le-maal… wat… tra-ger.” (lacht) Michiel woont hier al anderhalf jaar. In februari meldde de federale overheid dat ze het pand gaan verkopen, maar de eerste kijkdag was pas midden september.

“Het zal nog wel even duren voor ze me buiten zetten,” zegt de industrieel elektricien. Het huis maakt een wat kale indruk, omdat Michiel weet dat hij mogelijks binnen de maand moet vertrekken. “Het voordeel is ook dat ik zélf weg kan zonder lange opzeg. Als ik een job in pakweg Antwerpen vind, kan ik snel uit Meulebeke vertrekken.”

Michiel betaalt zonder energiekosten slechts 160 euro per maand. De lage huurprijs is, zoals bij de meeste antikrakers, voor hem de belangrijkste reden om voor antikraak te kiezen.

Controles

Maar antikraakcontracten bevatten, naast de opzeg, nog nadelen. “Ik mag hier mijn domicilie niet zetten, waardoor ik een belastingvoordeel misloop,” vertelt Michiel. “Kinderen en huisdieren zijn ook niet toegestaan.” Bovendien mogen antikrakers niet te hard gesteld zijn op hun privacy. Elke drie weken krijgt Michiel een mailtje met de boodschap dat er de volgende dag een controleur van Interim Vastgoedbeheer langskomt. Die heeft alle sleutels van zijn huis en trekt dan foto’s. “Het moet een beetje proper liggen, dat verwachten ze wel,” vertelt Michiel, “omdat de overheid foto’s wil om de staat van de woning te controleren.”

Joy Verstichele, coördinator van het Vlaams Huurdersplatform, stelt zich ernstige vragen bij die controles. “Er is duidelijk een privacyprobleem. Het gaat over een overmatig en buitenproportioneel nazicht van die panden zonder respect voor de persoonlijke woonplek. Ik zie daar het nut niet van in.” Volgens Tine Deckers van de Regie zijn de controles nodig ‘om de goede staat van het gebouw te garanderen’.

Dat Interim Vastgoedbeheer de gebouwen controleert is een voordeel voor de overheid. “Wij moeten zelf geen controleurs sturen, dus zetten we publieke middelen efficiënter in,” zegt Deckers. Bovendien komen de stookkosten bij de antikrakers te liggen en verloederen de gebouwen minder snel doordat ze bewoond worden.

Goed gedrag

Ondanks die positieve effecten voor de overheid, stuit antikraak van overheidsgebouwen ook op veel kritiek. Een van de criticasters is Pepijn Kennis. Hij is coördinator van de vzw Toestand, een organisatie die in Brussel op een sociaal-artistieke manier aan leegstandsbeheer doet. “De beperkingen en eisen voor antikrakers zijn talrijk,” klaagt Kennis. “Je moet een geldige verblijfsvergunning, een bewijs van goed gedrag en zeden en zelfs een bewijs van inkomsten zoals loonfiches kunnen voorleggen. Dat zijn allemaal zaken die in de huurwet verboden zijn.”

“De reden van al die eisen is dat antikraakbedrijven zeker willen zijn van hun inkomsten,” verklaart Kennis. “Ze willen propere betrouwbare huurders, die ze toch snel kunnen buiten zetten indien nodig.” Interim Vastgoedbeheer zelf geeft toe “op zoek te gaan naar betrouwbare gebruikers, dit zowel in belang van de vastgoedeigenaar als naar de omwonenden”.

Voor Joy Verstichele van het Vlaams Huurdersplatform kan de bedenkelijke contracten en de screening van potentiële antikrakers niet door de beugel. “Eigenlijk zijn antikraakcontracten een omfloerste weg om huurders minder bescherming te bieden.”

Antikrakers Jo en Michiel begrijpen de kritiek, maar zijn vooral zelf blij met hun woonst. “De nadelen wegen voor mij niet op tegen de lage huurkost in vergelijking met de gewone huurmarkt”, besluit Michiel.