Ruben Benoit: “We hebben met Bolwerk bewust voor Kortrijk gekozen”

Zijn naam is Ruben Benoit, al luistert hij vast ook als je hem Ruben Bolwerk noemt. Sinds hij veertien jaar geleden met een paar vrienden vzw Bolwerk uit de grond stampte is hij er altijd rotsvast in blijven geloven. Ruben schaart zich achter de ideeën en dromen van kunstenaars, ondernemers en jonge creatievelingen. “Ons stop je niet gemakkelijk in een hokje, Bolwerk is constant in beweging.”

Of we voor de foto kunnen afspreken ‘bij die half verzonken zonnende dame’ stuurt Ruben Benoit (39) via mail. Enkele dagen later springt hij gezwind van de fiets, schopt zijn schoenen uit naast het kunstwerk en poseert hij relaxed en met de kuif in de wind terwijl hij tegen een van haar donkere dijen leunt. Daarna roept de schaduw van het terras van deDingen voor een zomers Leiegesprek.

Omschrijf eens wat Bolwerk is voor wie het niet kent of beter wil leren kennen.

“Het is moeilijk om daar een perfect afgelijnd antwoord op te geven. We noemen onszelf een plek op het kruispunt tussen kunst, jongeren en ondernemen. Er is creatie, ontmoeting en verwondering. Met onze kunstenwerkplaats komen we in de publieke ruimte met installaties, voorstellingen en evenementen. Onze carpools, de omgebouwde zwembadauto’s, zijn daar een voorbeeld van.”

“Er is ook een labo voor jongeren, Jongbloed en Bascule, en de AAP Bar in de Spinnerijstraat is onze belevingsplek waar iedereen welkom is. In ons resto in de AAP Bar werken we zoveel mogelijk met lokale, biologische en/of fairtradeproducten. De dagschotel is altijd de inspiratie van de dag.”

Hoe is Bolwerk ontstaan?

“Bolwerk is een initiatief van vier vrienden uit Deerlijk. We wilden iets doen dat anders was. Dat verlangen ontstond uit onvrede met het toenmalige aanbod. Het was ook een eerbetoon aan de architectuur van weleer. We waren namelijk gefrustreerd omdat er zoveel mooie gebouwen tegen de vlakte gingen.”

“In een leegstaande fabriek, die we toen kraakten, organiseerden we in 2002 een happening met een mix van beeldende kunsten, muziek, eten… Kortom, een hele belevingsavond. Het jaar nadien organiseerden we hetzelfde concept maar op verschillende locaties en slaagden we erin een eerste subsidie te verwerven.”

Als je één iets moet opnoemen wat je altijd zal bijblijven, wat is het dan?

“Cirque De Volonté. In 2005 is Bolwerk uitgegroeid tot een collectief. In ons atelier in Deerlijk werd er een half jaar lang gebouwd aan installaties, werd er muziek gemaakt, gerepeteerd, werden er kostuums ontworpen en scenario’s geschreven. Daarna trokken we met onze mobiele circuskaravaan, Cirque de Volonté, een maand lang door Vlaanderen. Dat was een zot project, erg rock-‘n-roll. Sommigen hadden er zelfs hun job voor opgezegd. Maar helaas hadden we, jong en onbezonnen als we waren, niet nagedacht over wat daarna zou komen. Het geld voor de huur van het atelier was op.”

Maar je leerde toen ook je vriendin Roos kennen.

“Dat is een mooi verhaal en tegelijkertijd een beetje een voorbeeld van hoe Bolwerk mensen wil laten ontmoeten. Roos zat op de trein van Antwerpen naar Brussel toen ze een groepje hoorde praten over Cirque de Volonté. Ze is zelf muzikante en speelt tuba. Dus sprak Roos die mensen aan en zo is ze in ons atelier in Deerlijk terechtgekomen en wij bij elkaar.”

“Toen we met Bolwerk begonnen was de stad op dat vlak nog braakliggend terrein”

Werken jullie samen voor Bolwerk?

“Ja, op dit moment is Roos vooral bezig met de catering. Maar ze is ook heel sterk met textiel. Dat ik professioneel met Bolwerk bezig kan zijn, is toch een beetje mijn redding. Ik heb allerlei jobs gedaan, maar Bolwerk is sinds de start ervan in 2002, een constante in mijn loopbaan. Ik heb er altijd in geloofd. Nu werken we met vier voltijdse medewerkers en twee die er iets meer dan halftijds mee bezig zijn.”

Wat deden jullie toen het geld op was na Cirque de Volonté?

“Mijn broer Servaas en ik zijn er blijven voor gaan, al moesten we terug op een kleinere schaal werken. In 2010 kregen we een opdracht van de stad Brugge. Ze wilden cultuur naar de wijken buiten de binnenstad brengen. We bouwden daarvoor een hele mobiele setting met oldtimers. Dat project heet Uitwijken en bestaat nu nog. Het won ook de Vlaamse Cultuurprijs. Zo zijn we steeds blijven voortdoen.”

Brecht, de eigenaar van deDingen, komt waarschuwen voor een fikse bui met hagelstenen. “Dan gaan we toch gewoon naar binnen maar volgens mij blijft het droog”, reageert Ruben terwijl hij het wolkendek bestudeert. “Brecht heeft ook nog onderdak gevonden bij ons met zijn projecten. We hebben hier en daar wel een lont aan een vatje kunnen houden”, zegt hij trots.

“De Bolwerk-fanfare is op een bepaald moment autonoom geworden, muzikanten zijn uitgeweken naar andere bands zoals Café con Leche en het circuscollectief Ell Circo D’Ell Fuego. De Vuurmeesters zijn zo nog een voorbeeld van voormalige Bolwerkers.”

In de Spinnerijstraat vonden jullie twee jaar geleden eindelijk een vaste stek.

“We hebben heel lang gezocht naar een plek waar we alles samen konden brengen. Een tijd lang hadden we ons oog laten vallen op een locatie in Kuurne, maar toen dat niet doorging, hadden we de hoop een beetje opgegeven. Ik heb eens het aantal verschillende panden van Bolwerk geteld en ik kwam uit op 14.”

“Dat ik professioneel met Bolwerk bezig kan zijn, is toch een beetje mijn redding”

“Nu zitten we in de Spinnerijstraat met heel ons collectief onder één dak en kunnen we onze werking volledig tonen. Ik hoop dat we er nog lang kunnen blijven. We hebben er vier en een halve maand moeten poetsen en hebben dertig opleggers met afval weggebracht.”

Weet het publiek jullie te vinden?

“De mensen vinden de weg eigenlijk vanzelf, we moeten er niet zoveel extra inspanningen voor doen. En we zien het alleen maar verbeteren. De uitdaging is nu om aan de mensen die bijvoorbeeld iets komen eten of drinken in de bar, ook ons hele verhaal te vertellen. Dat ze weten dat alles wat ze daar zien door ons is gemaakt. We denken eraan om in het atelier een passerelle te bouwen zodat bezoekers kunnen zien waar we mee bezig zijn.”

Ben je blij dat je in Kortrijk kon blijven?

“We hebben heel bewust voor Kortrijk gekozen. Toen we begonnen was de stad nog een braakliggend terrein op dat vlak. Nu zijn er veel kleine initiatieven die elkaar versterken en zorgen voor een boeiende, interessante stad met veel verschillende gezichten. Het beleid begint dat ook te snappen want al die vernieuwende projecten geven een stad ziel en cachet.”

“Kortrijk is voor Bolwerk de uitvalsbasis en is dus niet exclusief, maar dat is ook goed voor onze werking. Onze camping Oasis is er niet enkel met Sinksen maar ook op het Cactusfestival in Brugge. In juli waren we nog aanwezig op het festival van Mulhouse in Frankrijk.”

In de AAP Bar kan je geen rietje krijgen bij je frisdrank. Kan je eens uitleggen waarom?

“Ik heb eens een zeeschildpad met een rietje in de neus gezien, daarom bieden we er geen aan in onze bar. Duurzaamheid is heel belangrijk voor ons. Ik hoop dat iedereen daar over nadenkt. Wij werken met veel materialen dus is het best wel moeilijk. We zijn ook eerder bezig met ambacht, met hout, metaal en recuperatiematerialen dan met 3D bijvoorbeeld.”

Thuis ben je ook aan de slag, maar met verbouwingen. Hoe pak je die aan?

“We willen ecologisch bouwen en verbouwen. We proberen zoveel mogelijk met ecologische materialen en principes te werken. Zo isoleren we bijvoorbeeld met hennep, gebruiken we schelpen in plaats van stortbeton, leem in plaats van het klassieke plakwerk om de muren te bezetten en gebruiken we energie van de zon en hout om ons warm water te genereren, zowel het water voor het sanitair als voor de centrale verwarming, allemaal zonder gas, mazout of elektriciteit.”

Hoe belangrijk is de Leie voor jou? Jullie uitvalsbasis ligt ook aan het water.

“De Leie is een metafoor van hoe Kortrijk ruimte probeert te geven aan andere initiatieven. Het kan dus alleen maar interessanter worden. Water is heel erg belangrijk, het is de bron van alle leven. Ik vind het eigenlijk zeer frappant dat alle steden in de jaren 70 en 80 hun rug toekeerden naar het water. Gelukkig is nu de omgekeerde beweging aan de gang. Tegelijkertijd moet er veel aandacht zijn voor open ruimte. En voor de fiets. Een stad moet zich daarop baseren en we moeten mensen overtuigen dat niets echt ver is met de fiets.”

(Jasmien Aernout)

Ruben komt uit een gezin met vier zonen. Hij werd geboren in Kortrijk en groeide op in Deerlijk. Na een uitstap naar Gent keerde hij terug naar Kortrijk. Hij is 39 jaar en woont samen met zijn vriendin Roos Van den dries. Ruben studeerde Afrikaanse talen en culturen aan de Universiteit van Gent. Hij behaalde daarna nog een master na master in kunst- en cultuurmanagement. In 2003 richtten Ruben en zijn vrienden de vzw Bolwerk op. De vzw is een plek op het kruispunt van kunst, jongeren en cultureel ondernemen. Hun ateliers, bureaus en de AAP Bar bevinden zich sinds 2016 in de Spinnerijstraat. Hij deed uiteenlopende jobs, van horeca tot dakdekker en grafisch vormgever. Sinds 2010 is hij professioneel bezig met Bolwerk. Behalve Bolwerk nemen de verbouwingen van hun huis de meeste tijd van Ruben en Roos in beslag.

Mooie plekjes

“Wij gaan graag naar de rommelmarkt Les Bastions in Doornik. Als je er vroeg genoeg bent, kan je er mooie vondsten doen. De markt van Wazemmes in Rijsel op zondagmorgen kent een super ambiance. De markt is zowel binnen (in les Halles de Wazemmes) als buiten op de Place de la Nouvelle Aventure. Het is een erg drukbezochte markt met veel exotische producten die doet denken aan de soeks uit de Maghreb. Je kan er vanuit Moeskroen met de metro naartoe. Café ‘t Gemeentehuis in Krombeke is ook een bijzondere ervaring. De uitbater, ver in de zeventig, woont in het café. Je wandelt letterlijk zijn living binnen.”

Zomer 2017

“Onze AAP Bar blijft de hele zomer open. Elke vrijdag kan je terecht in ons café voor een concert, een workshop, een circusvoorstelling… Zelf ben ik graag toeschouwer op binnen- en buitenlandse straattheaterfestivals. Het laatste weekend van augustus is er Kunsten op Straat – Andersom in Enschede.”

“Op 16 en 17 september vind je me op Théâtre Mondial in Charlesville-Mézières. Een echte aanrader is een bezoek aan Les Machines de l’île in Nantes, een oude scheepswerf op een eiland in het midden van de stad dat een ware transformatie heeft ondergaan.”