Astrid Stockman: “Ik weet al van mijn vijfde dat alleen muziek mij gelukkig kan maken”

Kan je je dat voorstellen? Sopraan zingt in een Parijs’ theater in november 2015, amper vijf dagen na de dodelijke aanslagen waarop 131 mensen uit het leven werden gerukt, Beethovens ‘Ode an die Freude’. Huilende toeschouwers. Die sopraan was Astrid Stockman. “Ik wil met mijn muziek mensen raken.” Sinds ‘De Slimste Mens ter Wereld’ en nu in ‘Vive la Vie’ heeft ze nóg een missie. “Een gezicht plakken op klassieke muziek.” Missie geslaagd.

Berichtje van Astrid Stockman (33), die momenteel in Vive la Vie van onze Karl Vannieuwkerke op Eén dagelijks met haar stem, piano en lach onze zomerdagen met mooie, nostalgische liedjes verwarmt.

Summertime and the livin’ is easy

Fish are jumpin’ and the cotton is high

Oh your daddy’s rich and your ma is good lookin’

So hush little baby, don’t you cry…

De brunette uit Ronse komt net uit de eerste week opnames, verspreid over het Vlaamse land. Dat berichtje: Ik ben net aangekomen in Oostende, na een korte nacht en een lange dag. Wat een prachtige kamer is dit. Ik ga nog even genieten van de rust. Super bedankt hiervoor.

Een positief mens, quoi. De grandeur van Thermae Palace past de sopraan als gegoten. Een uurtje later verschijnt ze – lippen gestift, grote zonnebril op – op het terras van de brasserie. Opgegroeid in de Vlaamse Ardennen woont la Stockman al enkele jaren in Antwerpen, op Zurenborg. Haar favoriete cafés heten er…. Het Strand van Oostende en Zeezicht. Met de echte zee aan de voeten komen snel de herinneringen boven.

Familievakanties

“Als kind kwam ik vaak naar zee, met mijn ouders en twee broers. Familievakanties, altijd in hotel Auberge des Rois, op de dijk. Rustig. Geen vakantieliefjes, mijn ouders waren mee! (lacht) Daar was ik nog te jong voor. Intussen kom ik er niet zo vaak meer. Al zeker niet in de zomer. Ik ben niet erg zon- en warmtebestendig. Ik kom dan liever in de winter, als het koud, donker en winderig is. Met een dikke frak op het strand.” Maar de zee doet nu wel even deugd. Na de eerste week uitzendingen van Vive la Vie, na maanden lockdown op haar flat in Antwerpen. “Ik hou van het bruisende van de stad. Pas tijdens de lockdown ondervond ik de nadelen. Niet eens in het groen kunnen wandelen, gewoon eens in het gras kunnen zitten. Toen miste ik toch weer den buiten.“

(lees verder onder de foto)

Corona, een virus dat de longen bedreigt… Het moet voor een zangeres angstwekkend zijn. “Ik ben daar mee bezig geweest, ja. De minste schade aan mijn longen betekent fin de carrière. Met minder longinhoud haal je nooit meer je beste niveau. Bij velen lijkt het onveiligheidsgevoel steeds verder weg, maar ik let er nog steeds consequent op niet te dicht bij mensen te komen. Maar verder viel de lockdown eigenlijk wel mee. Ik miste het podium wel, maar ik had jarenlang super hard gewerkt. Ik was nooit thuis, steeds van het een naar het ander, vaak vliegtuig op en af, een trein die aan 120 per uur voortraasde. Om dan uiteindelijk tegen een muur te crashen. Maar ik heb genoten van de stilstand en de rust die ik plots kreeg. Plots had ik tijd om vaak met de koersfiets te rijden. Ik heb ook veel gezongen. (lacht) Ik zing nu eenmaal dolgraag. Ook mijn repertoire heb ik regelmatig doorgenomen. Een stem moet blijvend getraind worden. Al is rust ook training, dat geldt voor elke atleet. Het is sporten hoor, zingen. En bijkomend voordeel: door een tijd te moeten afkicken, apprecieer ik het podium nog meer.”

Pompen of verzuipen

Het is haar leven, dat podium. Tot vier jaar geleden gaf ze nog les in het muziekonderwijs, waarna ze resoluut koos voor een fulltime bestaan als zangeres en muzikant. “Het onderwijs was voor mij een comfortabeler situatie, ja. Maar ik maakte heel bewust die keuze. Ik besefte ook dat het niet evident zou zijn, maar ik gaf mezelf een aantal jaren om daarin te slagen. Ondanks de coronacrisis zit ik nog steeds aardig op schema. Ik heb nog geen spijt gehad van mijn keuze.”

Al was het in het begin van de lockdown toch even alle hens aan dek. “Zo van: dit wordt pompen of verzuipen. Het was snel oplossingen zoeken. Op adrenaline eigenlijk. Zonder te weten hoe lang het zou duren. Voorstellingen verplaatsen… Wat, wanneer, waar…? Hoelang mag deze situatie duren vooraleer ik echt in financiële problemen kom? Gerekend en geteld. Dat lukte wel, ik ben dan wel kunstzinnig en nogal chaotisch aangelegd, ik kan tegelijk ook structureel zijn. Ik moét elk aspect van mijn job, van onderhandelen tot planning tot creëren, beheersen. Maar onzekerheid is nu eenmaal eigen aan de sector waarin ik werk. Ik had gelukkig enige reserve.”

(lees verder onder de foto)

Ze kon de hele ellende uiteindelijk nog wel redelijk snel loslaten. Dat positieve in la Stockman. “Dat kreeg ik van thuis mee: de soep wordt nooit zo heet gedronken als ze wordt opgediend. Het viel nog wel mee. Ik woon dan wel alleen – ik zag dus mijn lief die in West-Vlaanderen woont drie maanden lang niet – maar één van mijn beste vriendinnen woont onder mij. Ik was dus nooit alleen alleen. En ik kon blijven muziek maken, dat vooral. De live concertjes op Instagram die ik elke donderdagavond gaf, waren al bijna een dagtaak. Iedereen kon thema’s en nummers kiezen. Dat verliep uitstekend. Of toch vier, vijf, zes weken lang… Vanaf de zevende week kreeg ik het steeds moeilijker om er mij voor op te laden. Mannekes, er is zo weinig perspectief… Maar het moest, ik had een afspraak met het publiek waar ik mij wilde aan houden. En ik moet zeggen: van het moment dat ik begon te spelen en te zingen, herleefde ik. Ik was er voor het publiek, maar zij waren er ook voor mij. Het gaf míj ook weer energie en steun, ik kon er weer wat beter tegen.”

Connectie

En of ze nu Bach of Michel Fugains La Ballade des Gens Heureux vertolkte, de zangeres voélde het nauwelijks dat er niemand in de zaal zat. “Ik denk echt dat bij virtuele optredens het publiek meer de vibes mist dan de artiest. Het publiek mist volgens mij meer de connectie. Die voelde ik wel tijdens die concertjes. Ik miste hooguit wat elektriciteit, dat wat net nog iets meer inspiratie kan geven. Maar ik kan toch evengoed een suite van Bach spelen als de zaal leeg is.” Dat is de artiest. De ondernemer in Stockman, een zelfstandige die leeft van muziek- en theaterprojecten, vaak zelf gecreëerd, dat hangt af van het publiek.

“Ik werk heel veel internationaal, reis veel met het vliegtuig. Dat kon ook niet meer. Mijn leven zag er plots anders uit. Voor de Veiligheidsraad stond de culturele sector ook niet bovenaan. Steeds maar uitstel. Waar ik gezien de problematiek ook wel veel begrip voor heb, maar we kregen zo weinig perspectief. Ik heb mij evenwel voorgenomen daar in interviews niet over te praten. Ik benadruk liever het positieve van cultuur.”

Ze zal het nog een paar keer benadrukken. Er is over nagedacht. Al zeker tijdens de lockdown. “Wat kan ik als kunstenaar betekenen voor de maatschappij? Door te doen wat ik doe, reik ik de waarde van cultuur aan. De mensen moeten dan maar kiezen wat het voor hen betekent. Mensen zien kunst per definitie vaak als … (zoekt naar woorden) iets abstract, iets onbegrijpelijks. Net zoals avant garde destijds. Ze vergeten welke impact kunst in al haar facetten heeft op ons leven en op de wereld. Een mooi gebouw in Oostende, een kunstwerk, een boek over geschiedenis, mode…. Het is allemaal cultuur in ons leven. Maar tegelijk weet ik ook dat op het moment dat niets meer marcheert in de maatschappij, iedereen wel weer de kunsten ontdekt. Het was de muziek die tijdens de lockdown plots samenhorigheid creëerde. Eigenlijk is het een paradox, niet? Ik ondervind in elk geval in mijn vak vaak wat kunst losmaakt.”

We trekken naar binnen. Astrid kiest zorgvuldig voor de verse Oostendse grijze garnalen voor ons gevist door de vissersboot O62 Dini. Maar ze wil geen wijn. Zingen op dit niveau is sport. “Ik drink geen alcohol, ik verzorg mijn lichaam zo goed mogelijk. Mijn lichaam is mijn instrument.” Waarop ze uitlegt hoe de bouw van de schedel tot de hoogte van het gehemelte, en vooral de dikte van de stembanden, de klank van de stem bepaalt. Al word je niet geboren als sopraan. Dat word je.

Rewind.Astridje was pas drie jaar oud toen ze thuis Stef Bos ontdekte. Die kwam uit die muziektoren. De hifi-installatie dus. Is dit nu later was het nummer. “Dat raakte me om een of andere reden. Ik was pas een kleuter.” Een jaar later al playbackte ze op het dressoir thuis Samson & Gert – dat was al meer van haar leeftijd. “Iedereen moest komen kijken.”

(lees verder onder de foto)

En eigenlijk had ze op haar vijfde al haar keuze gemaakt. Haar oma hield in Ronse een café open naast de kerk. Astrid hoorde tijdens een misviering eerst goddelijke klanken, om pas daarna te ontdekken dat het gezang niet meer uit een muziektoren kwam, maar van een groep échte mensen – een koor. Het was een aha-erlebnis. “Aah, een mens kan zingen… Ik wil dat ook doen! Het kaderde dan wel op die leeftijd niet meteen in een beroepskeuze, maar het was wel meteen duidelijk: dat alleen zal mij gelukkig maken.“

Astridje moest nog een jaartje wachten op dat Grote Geluk, want pas vanaf de lagere school mocht ze in het koor meezingen. Vanaf dat moment was de liefde voor muziek en zang niet meer te stuiten. Maar het bleef niet bij koorgezangen en aria’s. Voor de 100-dagenviering van het zesde middelbaar nam ze gewoon haar piano mee naar school om daar op de speelplaats een popliedje te zingen.

Ze schreef ook zelf nummers, als tiener zelfs over ex-liefjes die ze het liefst wilde ontmannen. “Maar dat is lang geleden”, glimlacht ze nu. Op haar 18de speelde ze zowaar op de Gentse Feesten, met haar broer in het voorprogramma van de onstuimige rockband Gorki.

Uitzonderlijk talent

En toen moest de keuze gemaakt worden die er eigenlijk nooit één was. Haar cijfers op school waren uitstekend, met een bijzondere aanleg voor wiskunde en wetenschappen. “Maar wiskunde en kunst hebben best veel raakvlakken”, glimlacht ze weer. Ze bleek al snel een uitzonderlijk muzikaal talent. “Ja, het klopt dat ik bij het geluid van een tram meteen de noot herken.”

Neen, voor Stockman volgde er geen universitaire carrière, de ingenieur chemie in haar kreeg geen kans. Piano en zang aan het Lemmensinstituut was de meest logische stap. “Ik heb nooit getwijfeld. Geen moment. Die was eigenlijk diep binnenin al veel vroeger gemaakt. Hoe dichter de datum van de inschrijving voor de toelatingsproef voor het conservatorium naderde, hoe zekerder ik was. Ik kon niet anders. Muziek was mijn leven. Ik kon mij niet voorstellen dat ik in mijn leven iets anders zou doen. Muziek was altijd mijn eerste vorm van expressie geweest, mijn direct kanaal met de buitenwereld.”

Alle muzikale wegen bleven open liggen. “Ik ben muzikante, maar ik ben ook zangeres. Ik zie het heel breed, ik baken niets af. Ik zie niet in waarom iemand die rock brengt, zich niet zou mogen wagen aan jazz. Of waarom een singer-songwriter geen klassieke muziek zou mogen brengen. Ik heb het nooit gehad voor strikte vakjes waarin je moet blijven.”

(lees verder onder de foto)

Ze kan nog altijd niet zeggen welk genre ze het liefst vertolkt. Ze zingt even graag de meest dramatische aria’s als een leuk, nostalgisch Frans hitje. “Ik hou van alles wat crossover is, alles wat verschillende muziekgenres met elkaar verbindt. Zelfs wat verschillende kunstdisciplines aan elkaar koppelt: dans met beeldende kunst, experimenteel muziektheater, het licht populaire genre in een barokke uitvoering…. Vooral wanneer kan worden geïmproviseerd, als ik een belangrijke creatieve inbreng kan hebben. Ik doe gewoon graag veel verschillende dingen.”

Haar naam in de wereld van de klassieke muziek was snel gemaakt. Dat de solosopraan met optredens over de hele wereld bij de betere sopranen van het land wordt beschouwd, wil ze niet hóren. “Dat is ongepast tegenover al mijn steengoede collega’s. Ik ben niet bezig met competitie, dat is voor verspringers, die kunnen precies meten wie het verst springt. Onderscheiding komt uit eigenheid. Hoe kan ik de mensen raken? Dat is het enige wat mij bezighoudt.”

Aanslagen in Parijs

Parijs, november 2015. Zes terroristische aanslagen op vrijdag de dertiende. Het Stade de France, de Bataclan… De noodtoestand werd uitgeroepen, de Lichtstad stond in brand. Astrid was nog volop aan het repeteren toen ze plots overstelpt werd met berichtjes. Ze zag de beelden en de angst in iedere straat. Enkele dagen later zou ze Fidelio van Ludwig van Beethoven opvoeren. Een opera over tirannie, censuur en broederschap. De première is die woensdag toch doorgegaan. Astrid wilde het ook.

“Ik voelde dat we op een heel belangrijk moment in de geschiedenis zaten. Op zo’n sleutelmoment zit je dan net in Parijs met zo’n sleutelcompositie. Dat voelde zo groots aan. Ik voelde hoe belangrijk die muziek voor het publiek was. Dat het hen kracht en hoop gaf. Een perspectief. Ik zag volwassenen die huilden. Heel heftig. Ik weet nog hoe we zo professioneel mogelijk op het podium kwamen. We doen onze job, ondanks alles wat er rond hing. Dat is goed gelukt.”

Tot het slot: Ode an die Freude van Beethoven. Bestaat er een krachtigere lof aan de vriendschap dan het Europese volkslied? Midden een ontredderde wereld? En daar stond Astrid Stockman. “Ik moet zeggen dat ik er de laatste noten doorzat en het moeilijk kreeg. Opwellende tranen. Het was net op tijd gedaan. Het was het meest emotionele en memorabele moment in mijn carrière.”

Maar er waren er zoveel. “Eigenlijk even emotioneel was die keer dat ik een zwaar autistische jongen, die niet kon communiceren met zijn omgeving, zover heb gekregen dat hij op een schoolfeest voor een volle kerk heeft gezongen. Ik had door dat er een enorme liefde voor muziek zat in die jongen, dat het voor hem zijn connectie met de wereld was. Zijn ouders weenden van ontroering, ze hadden dat nooit verwacht. Een ongelooflijk mooi moment.”

Engagement

Het is een uiterst emotioneel vak. Maar ik mag niet zeggen dat aan opera enkel maar dramatiek hangt. “Associeer je een sopraan alleen maar met dramatische aria’s? (lacht) Dat is het niet alleen. Maar opera is natuurlijk wel een intense kunstvorm. Alles wordt uitvergroot. Als een sopraan verdrietig is, zingt ze acht minuten over haar verdriet. Met alle mogelijke ornamenten. Na drie minuten zou je kunnen zeggen ja, ik weet het nu wel. Maar het blijft zo schoon.”

Het is nooit vrijblijvend, er hoort voor haar altijd een engagement bij. Zoals in Be my Superstar, een opera voor tieners over cyberpesten. Of in haar nostalgische liedjesprogramma’s voor senioren met Liesbeth Devos, Stokman en Vos. Pure nostalgie, oudjes die helemaal opfleuren van Louis Neefs’ Ach Margrietje. En de rozen die zullen bloeien… Er mag ook gelachen worden, zelfs met Van Beethoven, dat is het programma Tata ta, ook met Vos.

(lees verder onder de foto)

Wél zeer divers dus. Maar middelmaat verafschuwt ze. “Ik wil in alles wat ik doe, de beste versie van mezelf geven. Stel dat ik een voorstelling breng en het publiek vond het perfect, maar als ik vind dat ik maar 70 procent van mijn capaciteit haalde, dan ben ik kwaad op mezelf. Dat is mijn eigen maatstaf: mijn beste ik. Al wil ik mij ook niet vast rijden in een hang naar perfectie. Dat geldt voor elke artiest, denk ik, dat zoeken naar evenwicht. Heb ik er nog plezier in? Anders zou het al die opofferingen niet waard zijn.”

Het is de afgelopen jaren haar leven. Maar de klassieke muziek is een niche, je moest al van goede huize zijn als je vorig jaar wist dat Astrid Stockman sopraan en pianiste is. Maar toen klopte De Slimste Mens ter Wereld aan, dagelijks meer dan een miljoen kijkers. Revelatie: Astrid Stockman. Wel zéér slim – ze boog in de finale alleen voor Lieven Scheire die achteraf met de sopraan het middeleeuws-Latijnse gedicht Stabat mater van Giovanni Pergolesi ging zingen in de Gentse Sint-Machariuskerk. Een belofte, Stockman – naast slim ook heel ad rem en geestig – had iedereen ingepalmd. En die lách: zelfs Erik Van Looy moest zijn meerdere erkennen.

Maar ze zat er niet ter eer en glorie van zichzelf. Astrid Stockman zat er met een missie: “Een gezicht plakken op de klassieke wereld. Klassieke muziek bij het breedst mogelijke publiek een ingang geven. Sinds het tv-programma krijg ik nog steeds dagelijks opmerkingen en vragen als Ik ken niets van opera, maar je maakte me nieuwsgierig, ik probeer het nu te leren kennen. Of wat raadt u mij aan? Fantastisch, toch? Als je een iets groter platform hebt, gebeurt dat wel vaker.”

Maar net toen de doorstart van haar levensmissie er aankwam, viel de wereld stil. “De coronacrisis…. Ik heb inderdaad wel even gedacht dat het momentum weg was. Maar uiteindelijk gold dat voor iedereen. De dingen die moeten gebeuren, gebeuren toch. Ik aanvaard nogal gemakkelijk het lot. Indien ik zonder coronacrisis begin maart zwaar ziek was geworden, was het een ander verhaal. Want dan was niemand geblokkeerd en dacht ik misschien: ik ben van de kar aan het vallen.”

Dankbaar

Maar zie, twee jaar geleden even te gast bij Vive le Vélo van Karl Vannieuwkerke, kwam de presentator voor Vive la Vie (ook op Eén, nog tot volgende week dagelijks te volgen, red.) opnieuw bij de sopraan uit. Pure feelgood. Ook dat is Stockman op het lijf geschreven. “Toen Karl mij het concept uitlegde, wilde ik er meteen aan meewerken. Het is nostalgisch en warm, het maakt de mensen blij. Maar toch is het niet vrijblijvend. Het programma wil na maanden waarin we het allemaal zo moeilijk hadden, iets géven aan de mensen. Vive la Vie is ook heel tof om te doen. Ik voel dat dit iets voor mij is.”

Zo wordt haar speelveld steeds groter. “Ik geniet daarvan. Ik ben ook heel dankbaar voor de kansen die ik nu krijg. Het is zo mooi dat mensen de moeite nemen om mij te laten weten dat ik hen geraakt heb. Mailtjes met woorden van dank. Ik krijg intussen ook de meest diverse aanvragen. Ook al ga ik niet op alles in, ik sta wel open voor alles. Maar vraag me niet wat ik nog eens ontzettend graag zou doen. Ik leef niet op die manier. Wie een concreet doel heeft, kan zich vast rijden. Bestaat de kans dat je alle schoons wat er naast gebeurt, mist. Veel collega’s hebben dat wel, een specifieke ambitie. En die hebben ook vaak schitterende carrières, maar ik ga meer met een open blik het veld in.”

Maar nu moet ze het strand op. Voor de foto’s. Het podium op dus. Het rood van haar jurk kleurt prachtig tegen zee en zon. Plots, uit het niets, klinkt boven de wind uit een aria over het verlaten strand. Kippenvel. Achteraf drinken we nog een glas wijn. Zij een theetje. En ze gaat vroeg slapen. Het is sport, meneer. Oh ja, ze heeft ooit judo gedaan, dat zie je niet meteen in een sopraan. “Het was maar heel kort”, grijnst ze. “Muziek was mijn leven.” Het gesprek waait haar privéleven binnen. We kunnen een ontmoeting met een sopraan toch niet afsluiten zonder het over de liefde te hebben? Over vuurrode passie? Maria Callas is nog niet eens vernoemd.

(lees verder onder de foto)

“Vriendschappen zijn stabiel, liefde is koorddansen”, liet ze eerder al noteren. Maar er is dus een vaste vriend, ja. Al drie jaar. Living Apart Together, heet dat. En dat werkt uitstekend. “Zoals het nu is, willen we het allebei. We hoeven niet samen te wonen om samen gelukkig te zijn. Blijkbaar staan de meeste mensen anders in het leven dan wij. Ik heb lange tijd toekomstplannen gemaakt en dat is me slecht bevallen. Dat doe ik niet meer. Als ik vandaag gelukkig ben met mijn vriend, moet ik niet weten of dat morgen, overmorgen of binnen drie jaar ook zo zal zijn. Echt niet. Ik reis graag, ik wil nog veel ontdekken. De dag dat ik beslis dat ik kinderen wil, zal ik mijn leven moeten herorganiseren. Maar dat zien we dan wel.”

Carpe diem. Ook dát is op haar lijf geschreven. “Iedereen zegt dat. Maar weinig mensen plukken echt de dag, vind ik.”

En het is waar, zegt ze, dat ze evengoed anderhalf uur wild met haar gat schudt op de muziek van Taylor Swift als de meest dramatische aria’s vertolkt.

Maar nu gaat ze slapen.

Alles is gezegd, denken we de volgende ochtend bij het ontbijt. Nog enkele foto’s aan de piano. Ze vindt het maar niets dat ze niet écht mag spelen. En dan de traditionele wijsheden over zon en zee. Geënt op de voorbije lange gesprekken.

Wanneer gij morgen een groter geluk verwacht, dan schijnt heden de helderste zon donker – Leopold Schefer, Duits dichter 1784-1962. “Dat ben ik helemaal. Ik legde het je gisteren al uit. Zowel professioneel als privé: als je altijd bezig bent met morgen, kan je vandaag nooit gelukkig zijn. Of je geluk niet appreciëren. Wat niet wil zeggen dat je niet ambitieus mag zijn. Maar fixeren werkt voor mij niet.”

Een boek moet een bijl zijn om de bevroren zee in ons open te hakken – J. M. Coetzee, Zuid-Afrikaans schrijver, 1940. “Niet alleen een boek. Elke kunstvorm. Kunst heeft zoveel kracht… Wat ik je vertelde van die autistische jongen: dat was een zeer bevroren zee.”

Tot slot denk ik nog even aan de aria die ze gisteravond, daar op die golfbreker, inzette. “Ik wil zoveel mogelijk mensen raken.”