De toekomst vraagt betrokken papa’s

Het beeld waaraan een vader moet beantwoorden is de voorbije decennia grondig veranderd. Mannen willen niet langer louter kostwinner zijn, maar net als moeders een emotionele band opbouwen met hun kinderen. Hun vraag naar meer betrokkenheid groeit nog altijd en zal in de toekomst nog aan belang winnen, al blijven veel papa’s voorlopig veiligheidshalve nog wat in de schaduw van de mama’s hangen.

Steven Gielis is papa van twee dochters, lector in de orthopedagogie en bezieler van ZITDAZO, een community die ouders samenbrengt en kinderen en ouders laat groeien rond thema’s als zelfvertrouwen, opvoeding en hoogsensitiviteit. Hij schreef het boek Opvoeden tot zelfvertrouwen en is erg actief op Instagram waar hij intussen meer dan 20.000 volgers telt. Steven schetst voor ons hoe ‘vader zijn’ de voorbije decennia evolueerde. “De vaderrol zoals wij die vandaag zien is relatief nieuw. Honderd jaar geleden zorgde een vader voor de invulling van de economische behoeften van een gezin, hij hield zich niet bezig met opvoeden. En als dat al het geval was, had hij hoogstens een bestraffende rol. De zorgtaken kwamen de moeder toe. In die duidelijke rolverdeling kwam vijftig jaar geleden beweging. Toen groeide het idee dat ook vaders zorgzaam met de kinderen konden omgaan. Dat alsmaar meer vrouwen ook buitenshuis gingen werken versterkte die evolutie.”

“Het is tot op vandaag wel zo dat vrouwen het grootste deel van het zorgpakket op zich blijven nemen zowel wat opvoeding als huishoudtaken betreft maar de mannen zijn ‘opgeschoven’ naar meer betrokkenheid. In die zin dat ook zij nu een deeltje van de opvoeding en zorg op zich nemen binnen een normaal kerngezin en beschouwd worden als ouder met wie de kinderen een affectieve band kunnen opbouwen.”

Vooralsnog nemen vaders het liefst de taak op om ‘samen iets te doen’, met het kind te spelen. Het emotionele aspect, maar ook het aangeven wat wel of niet kan, valt eerder onder mama’s opdracht.

Vader vraagt meer

Wat het opnemen van de zorgtaken betreft groeien mannen en vrouwen dan wel naar elkaar toe, op juridisch vlak is de kloof nog groot. Vrouwen nemen meer geboorteverlof op, kiezen vaker voor deeltijds werken of loopbaanonderbreking om de kinderen te kunnen begeleiden. Vanuit zijn ervaring meent Steven op te kunnen maken dat nogal wat mannen dat graag anders zouden zien. “De vraag om als vader nog meer betrokken te kunnen zijn bij het opvoeden is groot. Maar dan vooral in situaties waarbij alles goed gaat. Van zodra mensen scheiden en vandaag strandt toch één huwelijk op twee of ze in nieuw samengestelde situaties terechtkomen, verschuift de vaderrol weer meer naar de achtergrond. Na een scheiding is een vader doorgaans een stuk minder aanwezig dan hij was toen alles nog goed ging. Dat heeft voor een groot deel te maken met het feit dat de kinderen veelal aan de moeder worden toegewezen, maar ook met de mate waarin de moeder toelaat dat een man nog betrokken is bij de opvoeding.”

In een wereld waarin digitalisering toeneemt,groeit ook de nood aan soft skills

Die betrokkenheid van de vader is nochtans belangrijk voor een opgroeiend kind. “Kinderen die een vader hebben die hen steunt, met hen speelt en naar hen luistert doen het op alle vlakken beter dan zij die dat niet kennen: op school maar ook wat gedrag en mentaal welzijn betreft. Ze ontwikkelen zich ook sneller, zijn sociaal vaardiger, denken minder in genderstereotypes… Een aanwezige vader heeft echt tal van voordelen voor een kind.”

Moeder voert het woord

Mannen laten dan wel merken dat ze een groter stuk van de opvoedkundige koek willen, in de oudercommunity ziet Steven hen echter zelden opduiken. “Het zijn bijna allemaal vrouwen die naar onze lezingen komen, online vragen stellen over opvoeding of mijn Instagramaccount volgen. De mannen die dat toch doen zijn doorgaans alleenstaande vaders. Zij ondervinden vooral problemen om alles geregeld te krijgen, waarbij het dus alweer opvalt hoe groot het aandeel van de vrouw in het zorgpakket binnen een traditioneel gezin nog altijd is. De vraag naar meer betrokkenheid bij vaders is er dus zeker wel, maar op dat vlak de link met de buitenwereld maken, blijft vooralsnog mama’s taak. Op oudercontactavonden zijn moeders nog altijd het meest vertegenwoordigd; als een ouderkoppel samen komt, voert zij vaak het woord. We zien ook dat mannen die wel het initiatief nemen veelal in de zorg- of sociale sector werken, of in het onderwijs.”

En dat dat zo is, heeft volgens Steven dan weer met stereotypes te maken: “Mannen lijden er meer dan vrouwen onder dat ze in hun jeugd hun gevoelens niet konden of mochten tonen. Of er niet over konden praten. Vrouwen mochten wel al huilen of piekeren, voor mannen was dat tot zelfs een generatie geleden not done. Ook vandaag vinden heel wat mannen het nog moeilijk om met hun kinderen over emoties te praten, of voelen ze zich er ongemakkelijk bij, omdat ze het zelf nooit geleerd hebben.”

De toekomst ziet hij positief in. “Onze maatschappij wordt er een waarin de zogenaamde soft skills aan belang winnen. De automatisering en digitalisering groeien, de menselijke vaardigheden die we daarnaast moeten kunnen leggen worden alsmaar belangrijker: goed communiceren, samenwerken, de ander kunnen inschatten, empathie… zijn waarden en talenten die in die wereld niet weg te denken zijn. Daar moeten ook vaders in meegroeien.”

‘Opvoeden tot zelfvertrouwen’, door Steven Gielis, uitgeverij Lannoo, 142 blz.,

19,99 euro.

Er is geen handleiding om een ideale vader te worden, het volstaat om een ‘goedgenoeg’- vader te zijn. Steven stipt enkele richtlijnen aan om die taak zo goed mogelijk aan te pakken.

Maak tijd voor je kind. Oppervlakkige gesprekjes volstaan niet, maar ga een echt gesprek aan. Vraag niet gewoon hoe het nog op school gaat, maar laat het kind vertellen over zijn of haar dag, luister en stel er vragen over. Toon dat je begaan bent met wat het kind bezighoudt.

Probeer goed in te schatten op welk niveau de ontwikkeling van een kind zich bevindt. Wat heeft een kind nodig om verder te geraken? Waar is het goed in? Waar heeft het moeite mee? En hoe kun je het kind in zijn of haar groei stimuleren?

Een kind heeft nood aan mentale en fysieke warmte. Ook aan knuffels van papa. En aan een vader die zegt dat het kind goed bezig is, en dat hij het kind aanvaardt zoals het is, ook als het niet goed bezig is. “Daar wringt soms het schoentje ook vandaag nog dikwijls”, benadrukt Steven. “Het ‘goed doen’ wordt zeker door mannen nog vaak geassocieerd met prestaties neerzetten en hard zijn. Vaders denken dan dat ze hun kind ‘weerbaar’ moeten maken, terwijl geen enkel onderzoek aantoont dat dat een kind later ten goede komt.”

Hou bij waar je kind mee bezig is en geef duidelijk aan waar de grenzen daarbij liggen.

En boven alles: hou rekening met de noden van het kind zelf. Het ene kind is het andere niet, een kind kan op eenzelfde issue deze week heel anders reageren dan volgende week… Ga na hoe dat voor jouw kind zit en wat jij in je mars hebt om die noden in te vullen. Zeker, een hele uitdaging!

En natuurlijk kan het toch fout gaan. Probeer de fout dan recht te zetten. Leg je kind bijvoorbeeld uit dat je niet had mogen roepen en pas je gedrag in de toekomst aan. Lukt het niet alleen? Geen nood: opvoeden is een leerproces. Je kunt eraan werken en raad vragen aan deskundigen.