Paus Franciscus is overleden op Paasmaandag op 88-jarige leeftijd en wordt komend weekend begraven. Bruggeling Tom Zwaenepoel, die al zes keer in audiëntie was en de voorbije maanden met meer dan gewone belangstelling de gezondheidsbulletins van de zieke paus volgde, reageert geëmotioneerd: “Het is voor mij toch een moeilijk moment, ik zal hem herinneren als de paus van de verrassingen. Tot op zijn laatste dag verraste hij de gelovigen.”
Bruggeling Tom Zwaenepoel (55) is docent Duits aan de Universiteit Gent en aan de Abdijschool van Zevenkerken in Sint-Andries. In 2023 gaf Lannoo nog zijn boek ‘Tegen de stroom in’ uit, een evaluatie van tien jaar pausschap.
De laatste keer dat Tom Zwaenepoel de paus persoonlijk ontmoette, was op 28 september 2024 in de Basiliek van Koekelberg in Brussel. Die dag kon hij even in het Duits praten met Franciscus. “Ik voelde toen al aan dat de kans groot was dat het bezoek aan ons land de laatste reis van de paus was”, zegt de Bruggeling, die vorig jaar in het Vaticaan een exemplaar van zijn boek aan de paus mocht afgeven.
Tom Zwaenepoel landde op Tweede Paasdag op de luchthaven van Zaventem. Hij was op de terugweg van zijn jaarlijkse trip naar Rome in de Paasvakantie. Pas bij de landing maandagmorgen kwam hij te weten dat Paus Franciscus overleden was: “Dat was voor mij, eerlijk gezegd, toch wel een moeilijk moment. Ik heb tijdens de Goede Week in Rome alles gevolgd.”
“Dé grote vraag die de katholieke gelovigen zich stelden, was: zal de paus in het openbaar te zien zijn, gezien zijn gezondheidsproblemen, Welnu, Franciscus deed zijn naam van de paus van de verrassingen alle eer aan. Hij daagde op de momenten die we niet verwachtten op. Hij was wel niet aanwezig op de zegening van de heilige oliën, maar trok naar een gevangenis om met gedetineerden te praten.”
Poncho
“In de Sint-Pietersbasiliek verscheen hij niet in witte soutane, wel in een onderhemd met lange mouwen en een gestreepte poncho. Sommige mensen herkenden hem zelfs niet. Dat was Franciscus ten voeten uit, hij wou onder de mensen zijn, onherkenbaar. Ook al oogstte hij daarvoor veel kritiek.”
“Franciscus stond de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance geen officiële audiëntie toe, maar sprak wel enkele minuten met hem en zijn familie op Paaszondag. Wat mij altijd zal bijblijven, is de laatste Urbi et Orbi vanop het balkon. Ik was zondag aanwezig op het Sint-Pietersplein en kon zelf vaststellen hoe broos en hoe kwetsbaar de paus was. Hij had water nodig, had problemen met spreken.”
Testament
“Een deel van de toespraak werd voorgelezen door zijn ceremoniemeester. Eén zin blijft nazinderen: de dood is niet het einde, we hoorden het geestelijk testament van Paus Franciscus, die overigens fel toegejuicht werd toen hij een oproep deed voor de wereldvrede en het had over de oorlogen in Oekraïne en Gaza.”
“Dé grootste verrassing was dat hij zich nadien twintig minuten in een open jeep liet rondrijden op het Sint-Pietersplein. Dat was echt niet verstandig, want hij herstelde van een dubbele longontsteking. Hij werd er aanbeden als een popster. Was het zijn afscheid van het volk? Ik ben geen arts. Feit is dat zijn dood op Paasmaandag vol symboliek zit: het graf van Jezus is leeg, daags na zijn verrijzenis”, aldus de Bruggeling.
Rouw
Hoe moet het nu verder? Tom Zwaenepoel: “Er zijn nu enkele dagen van rouw, tot aan de begrafenis van de paus. Dit weekend komen de kardinalen naar Rome voor de uitvaart van Paus Franciscus.”
“Nadien is er een preconclaaf, want de Kerk telt vele nieuwe kardinalen, die moeten elkaar nog leren kennen, in afwachting van het conclaaf dat de nieuwe paus kiest. Er zijn twee stemrondes in de voormiddag en twee in de namiddag. Pas als een twee derde meerderheid behaald wordt, komt er witte rook en worden de woorden habemus papam uitgesproken.”
Topfavorieten
“Wie het wordt, daarover zijn de meningen verdeeld. Kardinaal en staatssecretaris Parolin, een Italiaan, is nu de nummer twee en is een groot kanshebber. Hij heeft dezelfde opvattingen als Franciscus, maar sommigen zeggen dat hij te minzaam is en niet opgewassen is tegen de kritiek en de weerstand die de paus opriep. Anderen denken dat de nieuwe paus een Aziaat zal zijn, kardinaal Tagle wordt naar voor geschoven. Hij is iemand die rust kan brengen in de kerk.”
“Doorgaans halen de topfavorieten het niet. Het gezegde luidt: wie als paus binnengaat in het conclaaf, gaat als kardinaal naar buiten. Enkel topfavoriet kardinaal Ratzinger haalde het in 2005.”
“Paus Franciscus heeft wel al aan journalisten gezegd dat hij graag zou hebben dat zijn opvolger de naam van Johannes 24 zou dragen, als waardering voor Johannes 23, de paus van de grote hervormingen in de kerk. Hoe dan ook zou, het voor de Kerk goed zijn dat we opnieuw een paus krijgen die openstaat voor vernieuwing”, aldus Tom Zwaenepoel.”
