In september 1944, na meer dan vier jaar bezetting door de Duitsers, werd Torhout door Canadese soldaten bevrijd. Odette Vanheerswynghels was toen 15 jaar en maakte de bevrijding langs de Oostendestraat vanop de eerste rij mee. “Ik was het bloemenmeisje toen de eerste bevrijder kwam aangereden”, lacht ze. “Hij liet me even op zijn motorfiets zitten en ik mocht samen met hem op de foto. Een uniek beeld van ruim 80 jaar geleden.”
Odette is intussen 95 jaar, maar dat is haar totaal niet aan te zien. Ze lijkt minstens 20 jaar jonger. Ze maakt met vlotte tred wandelingen, ontfermt zich over haar huishouden, vervaardigt als gepensioneerde naaister stijlvolle eigen kleding, houdt zich bezig met legpuzzels en borduurwerk, enzovoort. “Ik verveel me geen seconde”, zegt ze. “Integendeel, ik kom vaak tijd te kort.”
Soldaten in zaal Rhetorika
Odette woont nog altijd op ongeveer dezelfde plaats van toen ze de Canadese bevrijder mocht begroeten: in het deel van de Oostendestraat net voorbij de Hogestraat. Ze is de weduwe van Marcel Tanghe, die al ongeveer 25 jaar overleden is. Ze heeft twee dochters Els (71) en Mieke (66), die beiden eveneens in Torhout wonen, en voorts vier kleinkinderen en vier achterkleinkinderen. Haar man was destijds metselaar en zij verdiende een aardige duit als zelfstandig kleermaakster. “Toen was het maatwerk nog heel populair”, zegt ze. “Ik moest soms voor huwelijksfeesten of rouwplechtigheden kleren maken voor de hele familie. Nu acht je zoiets niet meer mogelijk, maar op dat moment was dat gangbaar.”
“Die foto’s zijn tastbare herinneringen aan een uniek moment”
Odette is oorspronkelijk uit Roeselare afkomstig. Pas in 1938 kwamen haar ouders in Torhout wonen. “Ze hielden in het centrumdeel van de Oostendestraat de voormalige zaal Rhetorika open, later zaal Nova genoemd”, vertelt Odette. “Het was er café, feestzaal en bioscoop tegelijk. Na de inval van de Duitsers in mei 1940 volgde er meer dan vier jaar bezetting. Er kwamen ongeveer 20 Duitse soldaten bij ons in het feestcomplex inwonen. Dat bleef een vijftal maanden duren. Uiteindelijk verhuisden mijn ouders voor twee en een half jaar naar Duitsland om er te werken. Mijn moeder Bertha Vossaert moest er in een keuken eten maken voor de Russische gevangenen, mijn vader Eugène Vanheerswynghels werkte er samen met mijn zus Rosa aan het spoor. Dat was hard labeur.”
Bij nonkel en tante logeren
Odette mocht niet met haar ouders mee naar Duitsland: ze diende in Torhout school te lopen. “Ik heb die twee en een half jaar ingewoond bij mijn nonkel Maurice Boussy en zijn vrouw Paula Vossaert. Zij woonden in de Oostendestraat net naast het huis van mijn ouders, waar ik nog altijd woon. Maurice is in Torhout vele jaren gemeenteraadslid geweest.”
“Ik wou kapster worden, maar mijn tante vond dat maar niets. Ze liet me de stiel van kleermaakster leren. Ik gehoorzaamde en heb het me niet beklaagd. Ik doe nog altijd graag handwerk. (wijst) Kijk, dit schilderij heb ik zelf geborduurd. Ik heb het nagerekend: het bestaat uit 276.000 stukjes.”
Bloemen uit de tuin geplukt
Begin september 1944, toen de Duitsers de aftocht hadden geblazen en de bevrijding in de lucht hing, kwam er op een bepaalde dag een fietser in de Oostendestraat gereden die riep dat de bevrijders op komst waren.
“Op de keerzijde van de twee foto’s die aan die heuglijke dag herinneren, staat er 8 septembre geschreven, dus moet dit de dag van de bevrijding geweest zijn”, aldus Odette. “Plots, komende vanuit de richting Oostende, zagen we een soldaat op een motorfiets onze kant uitrijden. Hij reed in het midden van de straat. De Oostendestraat was toen nog een kasseiweg. Het ging om een Canadees, zo bleek. Buren gingen bloemen uit hun tuin plukken en maakten er een kleurrijk boeket van.”
“Ik was nieuwsgierig en ging kijken. De soldaat was heel vriendelijk en charmant. Hij liet me met de bloemen op zijn motorfiets plaatsnemen. Ik ging daar als meisje van 15 jaar graag op in. Iedereen was door het dolle heen, want de bezetting was eindelijk voorbij. De motorrijder is na een poosje doorgereden en een heel eind later passeerde er een groot aantal legerwagens in colonne. Met Canadese militairen. Dat er ook Polen bij betrokken zijn geweest, heb ik nooit gehoord. Maar helemaal zeker weet ik dat niet.”
Piepkleine fotootjes van uniek moment
Er werden foto’s genomen van Odette als bloemenmeisje bij de Canadese soldaat, maar het duurde even vooraleer ze te weten kwam wie de fotograaf was geweest. “Het bleek iemand te zijn die op de Markt woonde”, zegt ze. “Het kostte me nogal wat moeite om de foto’s te bemachtigen, maar na wat aandringen en verschillende keren bij de fotograaf aankloppen, is het me toch gelukt. Ik ben blij dat ik die foto’s heb. Het zijn tastbare herinneringen aan een uniek moment. Het zijn piepkleine fotootjes, maar mijn schoonzoon is erin geslaagd om ze een beetje uit te vergroten. Al gaat er dan natuurlijk wat kwaliteit van de opname verloren. Ik bewaar die foto’s zorgvuldig. Ze zijn me bijzonder dierbaar.”
80ste verjaardag bevrijding
De 80ste verjaardag van de Torhoutse bevrijding werd recent gevierd. Dat gebeurde op maandag 11 november, tijdens het Feest van de Wapenstilstand, dat het einde van de Eerste Wereldoorlog herdenkt. “Het is belangrijk dat we niet vergeten hoe vreselijk oorlog wel is”, beseft Odette. “Die herdenkingen zijn belangrijk.”
Om de 80ste verjaardag van de bevrijding in de verf te zetten, reed er een colonne van legervoertuigen door de stadskern, net zoals Odette ze in september 1944 met haar eigen ogen heeft gezien. Er waren ook motorrijders van de partij, maar zonder het 15-jarige bloemenmeisje van weleer. Misschien moet Odette bij een volgende gelegenheid bij de feestelijkheden betrokken worden…
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
