Mieke Van Haute bleef bewust alleen: “Iemand vinden is makkelijker dan ervan af raken”

Kurt Vandemaele trekt door de straten van Kortrijk en stelt aan de voorbijgangers één vraag: “wie ziej gie?”. Een vraag die velen onder ons zo vaak zouden willen stellen. De antwoorden krijg je hier te zien in de videoreeks ‘De Kortrijkzaan’. Leer de mensen uit je buurt kennen. Maak kennis met Mieke Van Haute, die haar leven aan de muziek wijdde, en daarom bewust vrijgezel en kinderloos bleef. “De zin van het leven, is voor mij zin hebben in het leven.”

Onlangs schuilde ik in de Lange Steenstraat even voor de wind, toen ik naast mij een vrouw naar de schoenen zag kijken die in de etalage achter mij stonden uitgestald. Het zou niet lang duren voor ik wist dat ze niet naast haar schoenen loopt. Ze had zo’n vriendelijk gezicht dat er ik er een uitnodiging in las voor een gesprek. Toen ik vroeg of ze op mijn vragen wou antwoorden, zei ze met een warme lach van ja. Om me even later helemaal in te pakken met haar wijsheid. Waren we niet op zoek naar vrouwelijke ereburgers? Als het van mij afhangt mag Mieke Van Haute meteen een erelint omgehangen krijgen. Of geef haar een pleintje of een straat met haar naam. Of een trappenhuis. De Mieke Van Haute-trappen. Genoemd naar iemand die velen omhoog getild heeft in het leven.

“Wat doe je in het leven?” vroeg ik. “Wel, ik ben musicus,” antwoordde ze. “Mijn hele leven al ben ik met muziek bezig. Ik speel piano op professioneel niveau en ik componeer, ik ben dus componiste ook. In het ernstige klassieke genre.” Mijn opmerking dat ze er inderdaad wel ernstig uitzag, was goed voor een lachsalvo. “Dat zou ik het ergste van allemaal vinden, dat je, omdat je met serieuze muziek bezig bent, niet meer mag lachen. Want tenslotte, al die componisten, dat waren ook mensen van vlees en bloed. En ze genoten ook van het leven. Johan Sebastian Bach wordt altijd voorgesteld als een mystieke figuur die voor God leefde en zo. Maar eenmaal je 21 kinderen hebt, kan je moeilijk zeggen dat je niet van het leven geniet.”

De Kortrijkse aristocratie

Bach mag dus. Zeker voor Mieke. Nog dagelijks speelt ze een paar uren piano. En dan in de eerste plaats muziek van Bach. Of haar eigen composities. Daar heeft ze in de loop der jaren niet altijd evenveel tijd voor gehad. Want er moest brood op de plank komen. Dat verdiende ze als directrice van de Academie voor Muziek en Woord in Izegem. Niet in haar eigen Kortrijk.

Ik zie nog altijd dat er twee verschillende werelden zijn in Kortrijk.

“Na mijn studies aan het conservatorium in Brussel ben ik eerst aan de slag gegaan in een aantal Nederlandstalige academies rond Brussel. Ik heb ook lesgegeven aan het Lemmens-instituut, aan de academie in Sint-Niklaas en ben directeur geweest in Heverlee. En nadien in Izegem. Daar ben ik dan 35 jaar gebleven.”

In haar eigen Kortrijk kreeg ze nooit de kans. Naar eigen zeggen kwam dat doordat ze niet uit de juiste klasse kwam. “In die tijd hadden we in Kortrijk bepaalde Franstalige kringen van de hogere aristocratie, en die hadden echt wel een voetje voor. Intussen spreekt die klasse wel Nederlands, maar ik zie nog altijd dat er twee verschillende werelden zijn in Kortrijk. Ik zeg niet dat de ene wereld beter is dan de andere, maar het is een feit dat de afstand nog niet volledig overbrugd was.”

De enige vrouwelijke directeur

Zelf was ze nochtans ook geprivilegieerd. Haar vader was 40 jaar orgelist in de hoofdkerk en ook een tijdje beiaardier. “Ik wist dus genoeg waar de klepel hing,” lacht ze. “Maar veel belangrijker nog was dat mijn moeder een heel progressieve dame was. Ze was dan wel een huisvrouw, maar ze nam echt wel deel aan het maatschappelijke leven.”

Enige voorspraak had Mieke Van Haute niet nodig om haar weg te vinden. “Ik heb mijn eigen weg moeten banen,” zegt ze. “Toen ik aan het conservatorium zat, was het nog heel ongewoon dat een vrouw compositie studeerde. Ik had toen zelfs last met medestudenten die niet aanvaardden dat er een vrouwelijke studente in die klas zat. Er is de laatste jaren veel ten goede veranderd. Vijfentwintig jaar lang ben ik de enige vrouwelijke directeur geweest van de muziekacademies in Vlaanderen. Gewoon om te zeggen: het was niet zo gebruikelijk toen dat een vrouw die functie opnam.”

De voormalige directrice wijst er zelf op dat er vaak vrouwen waren die mogelijke kansen lieten schieten omdat ze voorrang gaven aan hun gezin. Een probleem dat zich voor haar niet stelde. “Ik heb heel snel beseft dat als ik een partner in mijn leven zou dulden, dat we mekaar alleen zouden kruisen bij het opstaan of het slapengaan.” Een man heeft ze nooit gemist. “Ik zeg altijd: het is makkelijker om iemand te vinden dan om ervan af te geraken,” schatert ze.

Zelfs wie uitblinkt is niets

Ze biedt de verveling ook niet de kans om toe te slaan. “Ik ga 71 worden, ik ben geboren in het jaar dat Bela Bartok stierf, en ik vind het nog altijd fijn om iedere dag nieuwe zaken te ontdekken. Als componist zoek ik nog altijd om het beter te doen, anders te doen, om nieuwe technieken onder de knie te krijgen.”

Misschien spreekt men over 3000 jaar niet meer over Johann Sebastian Bach.

De top van haar kunnen heeft ze nog niet bereikt, geeft ze toe. “En die ga ik ook nooit bereiken. Maar je kunt niet meer doen dan het beste van jezelf geven. Daarin zit ook het genot. Ik zou in een hoekje kunnen gaan janken dat mijn muziek veel te weinig wordt gespeeld, maar die recente foto van het zwarte gat herinnerde er ons nog eens aan hoe nietig we allemaal zijn. Spreekt men binnen 3000 jaar nog over Bach? Onze geschiedenis gaat enkele duizenden jaren terug. Maar wat is dat in vergelijking met wat eraan voorafging?”

Iedereen heeft talent

De zin van het leven is voor haar ‘zin in het leven’. En die gedachte tracht ze nog altijd aan de jongeren bij te brengen. Als voorzitter van de Internationale Vereniging Voor Muziekeducatie heeft ze heel uitgesproken ideeën over het muziekonderwijs in ons land.

“Het is goed dat het heel democratisch is, alleen is het nu bijna te democratisch. We dansen op het slappe koord tussen onderwijs en vrijetijdsbesteding. Onderwijs vergt een inspanning. De gemeenschap levert inspanningen via belastingen om dat onderwijs te financieren, en dus moet iemand die kansen krijgt zich inspannen om iets te doen met de aangeboden kansen. Helaas zien we vaak dat we het niveau van het onderwijs naar beneden halen door het toegankelijk te maken. Natuurlijk, iedereen moet de kans krijgen om zijn talenten ontdekken. Maar als je ziet dat je geen talent hebt voor muziek, hou er dan mee op. Nu kunnen mensen geen keuzes meer maken.”

Door het onderwijs toegankelijk te maken, halen we het niveau helaas vaak naar beneden.

Zelf heeft ze haar keuzes gemaakt. En weet ze wat ze wil voor de toekomst: “Gewoon tevreden zijn met wat de dag me biedt. Muziek spelen. Componeren. En naar de wolken kijken en de zon.”

“Een goed lief,” suggereer ik. “Mocht die uit de lucht vallen, zou ik misschien niet weigeren. Maar ik heb het nog nooit meegemaakt dat er één met een parachute op mijn terras is geland.”