Krak van Jabbeke: “Veel stress, maar dankzij autisme ben ik filmmaker”

Stijn Vandamme, de kersverse Krak van Jabbeke, praat erg open over zijn autismespectrumstoornis. “Ik stond er eigenlijk nooit bij stil dat ik anders was dan de andere kinderen.”

“Toen de dokter de diagnose ‘autisme’ stelde, dacht ik nog: “zo ben ik niet”. Maar dan staat de wereld rond je wel wat stil. Vooral omdat de buitenwereld je een etiket opkleeft. Men denkt in clichébeelden over autisme en men vergeet dat die mensen ook capaciteiten hebben’, zegt Stijn terwijl hij wijst naar de bananen op tafel. ‘Vaak denkt men dat wij niet moeten tellen om te weten hoeveel bananen er in een tros zitten.’

Wat autisme is voor Stijn kan hij goed omschrijven. Dit uitleggen aan de buitenwereld was ook de reden om met de camera aan de slag te gaan. “Normale mensen kunnen filteren wat ze opnemen maar ik heb geen filter. Mijn hersens zeggen me niet wat belangrijk is of niet. Ik heb structuur nodig, anders word ik zenuwachtig. Autisme veroorzaakt heel wat stress. Als de bus twee minuten te laat komt, ben ik al ongerust. Tijd is een structuur, als die wegvalt dan ben je ik meteen mijn houvast kwijt. Zal ik nog thuis geraken? Zullen mijn ouders ongerust zijn? Rijden er nog wel bussen?’

Na de diagnose begon Stijn zich te verdiepen in autisme en begon hij met een camera zaken te registreren. ,,Mijn eerste kortfilm ging over autisme. Het was een leerproces, maar ik wou aan de buitenwereld tonen wat autisme is. ‘Anders’ is het verhaal van een meisje dat gepest wordt omwille van haar autisme. Daarnaast heb ik nog heel wat andere filmpjes gemaakt zoals ‘Wij zijn Sint-Pieters’ of het recente verhaal van de Kruispoortbrug. Voor mij blijft ‘Jabbeke-dorp’ het mooiste project. Het gaat over je eigen dorp en over enkele helaas overleden of verdwenen ankerfiguren en -plaatsen. Het was wel confronterend om te merken hoe de Jabbekenaar denkt over zijn eigen dorp. Velen geven aan dat het dorpsleven toch wel verminderd is. Maar ik hoop dat ik aan de Jabbekenaar getoond heb wat de ziel van het dorp is. Het zou mooi zijn mocht deze film nog eens getoond worden op een publiek event. Nu denk ik eraan om een beeldreportage te maken over het verdwenen café De Tijger en uitbaatster Marie-Jeanne. Het zou een ode worden aan de plaats die het café innam in het dorpsleven. Ik heb ook reeds de vraag gehad om iets te doen rond het Permekemuseum.”

Toekomstplannen

Stijn woont nog thuis, maar worstelt niet meteen met zijn toekomst. “Relaties zijn wel wat lastig”, geeft hij toe. “Contact maken met een meisje is niet zo evident, ook daar moeten er een paar drempels overwonnen worden. De beste oplossing op lange termijn is dat ik in het ouderlijk huis kan blijven wonen. Verhuizen of elders gaan samenwonen zou betekenen dat ik veranderingen en andere structuren moet ondergaan. Autisme heeft dus een grote impact op mijn leven, zo leef ik van dag tot dag. Je kan echt niet plannen op lange termijn. Een nieuw bureau op het werk veroorzaakt al stress. Want ook dan valt er een bepaalde structuur, zekerheid weg. Ik kan meedraaien in de maatschappij, maar niet voltijds. Daarom werk ik maar drie dagen op vijf, anders krijg ik te veel prikkels. Maar anderzijds heeft autisme er ook voor gezorgd dat ik filmmaker ben.” (PA)

“Elke stem is een signaal dat ik toch wel iets kan”

Verwachtte je Krak te worden?

“Ik was echt bang dat ik het niet ging halen. Niet omdat ik zo eergierig ben, maar omdat mensen mij misschien zouden aanwrijven dat ik mijn best niet had gedaan. Mensen met autisme denken echt zo, kijken vaak negatief naar zichzelf. Ik dacht zelfs al dat ik zou moeten verhuizen als ik niet had gewonnen.”

Welke campagne heb je gevoerd?

“Ik heb toch wel iedereen gepord om voor mij te stemmen. Via Facebook heb ik een virtuele pin met een straal van enkele kilometer gemaakt en daardoor zo’n 4.000 mensen bereikt. Ook enkele mensen, onder wie de Brugse schepen van cultuur Nico Blontrock, hebben mij gesteund. Daarnaast heb ik mijn netwerk gebruikt om mensen op mij te laten stemmen.”

Hoe ervaar je deze erkenning?

“Ik vind het heel fijn dat mensen op mij gestemd hebben. Soms denk ik dat ik niet zoveel kan, maar elke stem is een signaal dat ik toch wel iets kan. Men heeft verder gekeken dan mijn beperking. Dat is iets wat ik ook meer moet leren doen. Want ook die vier andere kandidaat-Kraks doen op hun gebied echt wel mooie dingen.”

Lees de verhalen van alle Kraks van West-Vlaanderen op www.kw.be/krak2019