Het geheugen van Gheysen: Bardot en Adamo tegen Winkel

Journalist bij een dagkrant, aan het roer bij de lokale tv, hoofdredacteur van KW… Na 35 jaar in de West-Vlaamse media zit de carrière van onze Jan Gheysen er bijna op. Tien weken lang neemt hij afscheid met een reeks reportages. Gheysen graaft in zijn geheugen en duikt in onze nieuwsgeschiedenis. Vandaag: de paardenkoers in Sint-Eloois-Winkel.

Voor elk paard dat op 5 oktober zal lijden, moet een Winkelnaar boeten. Zo luidde de bedreiging die toenmalig burgemeester Patrick Van Gheluwe van Ledegem via telefoon ontving. Diezelfde dag arriveerde ook nog een brief met doodsbedreiging aan het adres van de burgemeester.

Menselijke ketting

We zijn september 1993 en de gemoederen zijn bijzonder gespannen in Winkel. Gaan de straatpaardenkoersen op de dinsdag na de eerste zondag van oktober door of worden ze verhinderd door een internationale betoging die dierenrechtenorganisatie Gaia plant? Michel Vandenbosch van Gaia had al eind augustus een petitieactie aangekondigd voor een definitief verbod op de straatraces in Winkel en in Krombeke. Walter Grootaers, Jan Van Rompaey, Elsje Helewaut, Jan Leyers en andere tv-goden van dat moment tekenden de petitie. Adamo en Kamagurka volgden. Zelfs Brigitte Bardot gooide zich met een Franse colère in de strijd en schreef een vlammende brief naar de burgemeester. Het hek was helemaal van de dam toen de burgemeester een doodsbedreiging ontving. Mijn bericht daarover haalde de front van Het Nieuwsblad, ’s avonds haalt de burgemeester de tv-journaals en laat hij weten dat hij de betoging van Gaia in Winkel verbiedt. Waarop Gaia naar Louis Tobback, toen minister van Binnenlandse Zaken, een brief schrijft waarin de vereniging aanvoert dat het verbieden van de betoging in Winkel als een kaakslag ervaren wordt. Gaia was van plan om met duizenden manifestanten een menselijke ketting te vormen in Winkel, zodat de paarden onmogelijk zouden kunnen starten. Het is Gaia menens, maar ook in Winkel groeit het verzet. Niet tegen de koers, maar tegen de acties van de dierenrechtenactivisten. Aan de gevel van café Germinal op het parcours van de paardenrenwedstrijd wordt een doodskist opgehangen. Met een groot wit kruis en Gaia erop geschilderd. Onbekenden sturen ook doodsbedreigingen richting Gaia.

Michel Vandenbosch is er vast van overtuigd dat er dat jaar 1993 geen paardenkoers wordt gelopen op het Winkelse asfalt. Hij wil ons nog bijkomende informatie bezorgen, maar wacht tot de duisternis is ingevallen voor hij bij mij thuis langskomt. Ik woon namelijk langs het parcours en hij is op zijn hoede. Hij is ook bij minister van Landbouw André Bourgeois in Izegem geweest, maar werd daar heel koel ontvangen, niet door de minister, maar door een secretaresse, zegt hij.

Eind september is de koers in Winkel hét gespreksonderwerp in De Zevende Dag . Michel Vandenbosch gaat er de confrontatie aan met onze burgemeester Patrick Van Gheluwe. In Winkel zijn ze niet bij de pakken blijven zitten en het koerscomité heeft extra maatregelen bedacht om de veiligheid van de paarden en het publiek te garanderen. In de haakse bochten komt er zand op de weg en de paarden zullen worden uitgerust met plastic hoeven. Maar voor Gaia volstaan die voorzorgsmaatregelen niet: alleen met een definitief verbod op paardenkoersen op de openbare weg neemt de dierenrechtenvereniging genoegen.

Wantrouwen

Volgens Gaia is de burgemeester van plan om Winkel helemaal af te grendelen, zodat mogelijke betogers niet op het parcours kunnen komen. De rijkswacht zal massaal aanwezig zijn en de lokale sporthal zal dienen om opgepakte betogers tijdelijk vast te houden, zo vertelt Michel Vandenbosch in zijn boek Recht van de beesten dat in 1996 is verschenen. Volgens de Gaia-man zou Louis Tobback, die voor een ander onderwerp te gast was in De Zevende Dag , in de wandelgangen van de tv-studio’s zijn partijgenoot en burgemeester van Ledegem gewaarschuwd hebben dat hij niet van plan was om honderden rijkswachters naar Winkel te sturen. Al die tijd lopen wij op eieren. Zodra we Gaia in de krant aan het woord laten, verwijten dorpsgenoten ons dat we de dierenrechtenactivisten een veel te groot forum geven. Maar ook Gaia is niet altijd opgezet met wat in de krant verschijnt. Het wantrouwen groeit, maar weinigen spreken nog zonder een blad voor de mond. Gesprekken vallen stil als we ergens binnenkomen. We zaten niet alleen midden in het nieuws, we woonden en leefden er ook midden in. En de spanning nam almaar toe. Een tegenbetoging van Winkelnaren zou verboden worden, maar de supporters van de koers zouden het verbod omzeilen en in massa op de stoep wandelen. Uiteindelijk besliste toenmalig minister Tobback een week voor de koers dat die niet kon doorgaan. Verboden vanuit veiligheidsoverwegingen. Een definitief verbod zou later volgen. En de organisatoren maakten van de paardenkoers een paardenfestival dat tot op vandaag bruisend overeind is gebleven. Tot corona de organisatoren dwong om een jaar over te slaan.