Hoewel miskramen heel frequent voorkomen, weten we als maatschappij blijkbaar nog steeds niet goed hoe we hiermee moeten omgaan. Dit weekend kondigde VTM-sportanker Lies Vandenberghe aan dat ze in blijde verwachting is, na twee miskramen in één jaar tijd. Ze vertelde daarbij openlijk over het gebrek aan begrip dat daar nog steeds mee gepaard gaat. “We hebben nooit geleerd om op een constructieve manier met rouw en verlies om te gaan”, verklaart psychologe Ann Van Veirdeghem.
Een op zeven
Naar schatting eindigt 1 op 7 zwangerschappen in een miskraam. Hoeveel het er precies zijn weet niemand, want in België worden spontane zwangerschapsafbrekingen voor de grens van 20 weken niet geregistreerd. Een kind dat 20 weken na de bevruchting of later wordt stil geboren, wordt wel erkend. In 2018 werden in onze provincie 50 stil geboren kinderen geregistreerd. Voor Vlaanderen ging het twee jaar later over 304 doodgeborenen. Daarmee staat het doodgeboortecijfer op 4,9 op 1.000 kinderen. Dit cijfer blijft al 20 jaar relatief stabiel. 35 procent van deze sterrenkinderen werden tussen de 22e en 27e week zwangerschap geboren. Belangrijk: zowel spontane overlijdens als zwangerschapsafbrekingen om medische redenen worden meegeteld. In 41 procent van de gevallen was de moeder tussen de 28 en 32 jaar. Nog eens 23 West-Vlaamse kindjes stierven in de eerste zeven dagen na (vroeg)geboorte.
Traumatische verlieservaring
Cijfers zijn natuurlijk een abstract gegeven en betekenen niets in de ogen van ouders die hier zelf mee te maken krijgen. Niet iedereen reageert gelijkaardig op dit soort verlies. Ann Van Veirdeghem, momenteel klinisch psychologe bij psychotherapiepraktijk Contour in Kortrijk en coördinator van het palliatief supportteam in AZ Sint-Vincentius Deinze, heeft gedurende haar loopbaan al veel te maken gekregen met sterrenouders.
“Het is inderdaad zo dat rouwende ouders vaak nog uitspraken te horen krijgen als: ‘volgende keer beter’. Ergens is dit te begrijpen. Mensen durven er niet te lang bij stil staan, uit angst voor het onbekende, het grote verdriet. In onze maatschappij is rouw en sterven nog steeds een taboe, men spreekt er nauwelijks over en men heeft nooit op een constructieve manier geleerd om hiermee om te gaan”, begint ze.
Je stapt niet zomaar over het verlies, rouwen kost tijd en energie
Ann richt zich als psychologe onder andere op rouw & verlieservaringen en op gendergerelateerde, relationele en seksuele problemen of uitdagingen bij (jong)volwassenen. De geschikte persoon om een woordje uitleg te geven over de mentale impact van een verlieservaring waar 1 op 10 vrouwen ooit mee te maken krijgt. Maar ook de partners delen in de klappen, zo blijkt.
“Het verlies van een kindje heeft een impact op beide ouders, en die kan heel verschillend tot uiting komen. Veel hangt af van de draagkracht en de communicatievaardigheden van beide partners. Mensen verwerken verlies deels individueel en deels samen, en daar moeten ze elkaar, ergens onderweg, in vinden. Je stapt niet zomaar over het verlies, rouwen kost tijd en energie. Zo kan iemand het nodig hebben om er vaak over te praten, terwijl de partner zich op zijn/haar job wil storten. Het is belangrijk dat beide hiervoor de tijd en ruimte krijgen en dat er gezocht wordt naar een balans.”
Tips voor de omgeving om gepast te reageren op een zwangerschapsverlies
• Erken het verlies. Er werd een kindje verloren, en met dat kindje ook de droom die men reeds opgebouwd had. Een miskraam is het waard om vermeld te worden (ook jaren later).
• Luister met je oren en je hart, nodig uit om te praten en laat de ouders hun verhaal vertellen, als zij dit wensen. Forceer niet. Geef geen goed bedoelde adviezen, vertel geen eigen of andere verliesverhalen.
• Soms schieten woorden tekort. Dat is niet erg, maar wees aanwezig en toon je onmacht door bijvoorbeeld een knuffel.
• Respecteer grenzen. Het koppel moet dit zowel apart als samen zien te verwerken. Een ondersteunend kort berichtje, zonder een antwoord te verwachten, een maaltijd op de stoep, een knuffeldiertje… Het zijn allemaal waardevolle tekenen van medeleven.
• Biedt actief en sereen hulp/steun aan. Zij vinden het wellicht moeilijk om iets te vragen. Wees aanwezig en stel zelf dingen vrijblijvend voor. (Bijvoorbeeld: aanbieden om de andere kinderen van school te halen)
• Geef ruimte en tijd om te rouwen. Verwacht niet dat na een tijdje alle verdriet van de baan is, men blijft dit meedragen.
Soms heelt de tijd echter niet alle wonden en mondt het rouwproces uit in een depressie. Dat kan iedereen overkomen, ongeacht de duur van de zwangerschap, leeftijd van de moeder, aantal (onsuccesvolle) zwangerschappen er eventueel vooraf zijn gegaan… “Maar bij gecompliceerde rouw is het risico natuurlijk groter”, legt Ann uit. “Dit kan voorkomen bij onder andere meerdere intense verliesmomenten, en dus ook miskramen. Die ervaringen maken de ouders in kwestie onzeker over zichzelf en de toekomst en kunnen hopeloosheid veroorzaken. Ook de relatie tussen beide partners kan hier onder lijden.”
Rouwproces van lange adem
Daarnaast benadrukt Ann dat er niet mag vergeten worden dat het hele gezin getroffen wordt. Niet enkel de vrouw en haar eventuele partner, soms zijn er ook al oudere kinderen in beeld. “Het is veiliger voor kinderen hun verdere ontwikkeling om hen, op hun niveau, te betrekken. Zo bouwen zij copingvaardigheden op. Je kunt een doosje maken met allerlei spulletjes en visuele herinneringen aan de sterrenbaby, zoals een echografie en zelfs foto. Ook een geboorte- of afscheidskaartje en tekeningen etc. kunnen zowel ouders als kinderen helpen in het rouwproces.”
Wie erin slaagt zich door die donkere periode heen te worstelen beslist misschien om het nog eens opnieuw te proberen. Dit proces kan heel verwarrende gevoelens met zich meebrengen. Ann verklaart: “ Het vertrouwen in een goede afloop is vaak zoek. Naarmate de zwangerschap vordert, kan dit vertrouwen groeien, maar vaak zal men pas echt gerust zijn als het kindje gezond geboren is. Maar die angst op een slechte afloop kan er zelfs na de bevalling nog insluipen. Extra (psychologische) ondersteuning voor dergelijke ouders is dus zeker geen overbodige luxe. Daarom is het zo nodig dat de mentale gevolgen van miskramen bespreekbaar gemaakt worden.”
Te weinig ondersteuning
Net zoals andere verliesmomenten kan dit gebeuren een traumatisch effect hebben op een persoon. Toch is het niet vreemd dat dit na al die tijd nog steeds in de taboesfeer zweeft. “Vroeger kregen gezinnen meer kinderen en was er meer kindersterfte. Over een miskraam werd niet of nauwelijks gesproken, het hoorde er gewoon bij. Nu vergeet men soms dat een zwangerschap niet zonder risico is en dat die roze wolk soms ook heel grijs kan zijn. Gelukkig zijn er ook positieve evoluties: de verschuiving van genderrollen en de verantwoordelijkheden die binnen een koppel hierdoor meer samen opgenomen worden, zorgen dat het verlies van een zwangerschap, hoe vroeg of laat het ook plaatsvindt, meer ruimte kan innemen in het leven. Het is geen zaak die enkel nog de zwangere moeder aanbelangt”, aldus de psychologe.
Gelukkig zijn er intussen tal van vrijwilligersorganisaties die zich inzetten voor sterrenouders
Deze maatschappelijke verandering is reeds grotendeels doorgedrongen in de ziekenhuizen. Bij een stilgeboorte wordt er voldoende emotionele ondersteuning geboden, bij een miskraam is datechter nog in mindere mate het geval. Ouders moeten vaak zelf op zoek naar troost en eventuele psychologische begeleiding. Gelukkig zijn er intussen tal van vrijwilligersorganisaties die zich inzetten voor deze doelgroep, zoals Boven De Wolken, Eleonoor VZW, Het Berrefonds, Met Lege Handen, Fara… “Tot slot kan praten met lotgenoten enorm veel steun bieden, ook daar kunnen deze organisaties je bij helpen”, besluit Ann.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
