De West-Vlaamse stemmenkanonnen zijn er niet gerust in. Nu de opkomstplicht is afgeschaft, vrezen ze dat hun vaste kiespubliek zondag liever iets anders zal doen dan naar het stemhokje trekken. “Het gevaar bestaat dat mensen die tevreden zijn over het huidige beleid niet de moeite zullen nemen om te gaan stemmen, omdat ze denken dat anderen dat wel in hun plaats zullen doen”, bevestigt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent).
Van de honderd stemmenkanonnen die onze redactie de voorbije weken bevroeg, antwoordde de helft ‘ja’ op de vraag of ze vrezen dat het afschaffen van de opkomstplicht een negatieve impact zal hebben op hun persoonlijke resultaat. Zij vrezen dus zondag een slechter resultaat neer te zetten, nu het niet meer verplicht is om op te dagen in het stembureau.
Nochtans: uit een andere peiling van onze krant bleek eerder al dat 76 procent van de mensen ‘zeker’ en 14 procent ‘waarschijnlijk’ toch zal komen stemmen. Negen op de tien is dus wél gemotiveerd om te stemmen. Die tien procent thuisblijvers ligt niet zo veraf van het gemiddelde van 7,1 procent West-Vlamingen die in 2018 niet gingen stemmen.
Vrijbuiters
Niets nieuws onder zon dus, lijkt het, maar toch bevestigt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste van de UGent het angstgevoel van de West-Vlaamse stemmenkanonnen. “Als je wil dat het beleid verandert, moet je wel je stem laten horen. Wie tevreden is met het beleid, zal misschien niet de moeite nemen om te gaan stemmen. Freeriders, noemen wij dat, vrijbuiters die erop rekenen dat anderen wel zullen gaan stemmen en dat de huidige leiders wel voldoende stemmen zullen vergaren om het beleid verder te zetten. Als iedereen zo redeneert, dan zullen de partijen die nu aan de macht zijn zondag raar opkijken”, klinkt het.
“Nu mensen de vrije keuze hebben om al dan niet te gaan stemmen, denk ik dat vooral degenen die ergens hard van overtuigd zijn die vrije keuze zullen benutten. Wie nog niet weet voor wie te stemmen of wie denkt dat het allemaal toch niet uitmaakt, zal wellicht thuisblijven.”
Soort traditie
Politicoloog Herwig Reynaert (UGent) denkt dat het zondag niet zo’n vaart zal lopen. “Het is de eerste keer dat de opkomstplicht niet meer geldt. Veel mensen weten dat niet en gaan ervan uit dat ze zondag móéten gaan stemmen. Ik heb de uitnodigingsbrief eens goed bekeken, die lijkt wel heel goed op de brief die je voor de verkiezingen van 9 juni hebt ontvangen. Ik verwacht wel dat het aantal stemmers stelselmatig zal verminderen bij elke verkiezing. De eerste keer blijven de mensen wel komen, uit een soort traditie, maar bij volgende verkiezingen vermindert dat. Dat zien we ook in het buitenland”, zegt Reynaert.
“Democratie is een broos luxeproduct, draag er dan ook zorg voor” – Herwig Reynaert, politicoloog
De politicoloog is geen voorstander van het afschaffen van de opkomstplicht. “Uit buitenlandse studies zien we dat het kiespubliek dan niet meer representatief is voor de hele bevolking. Vooral mensen met een lagere opleiding haken af, bijvoorbeeld. Dan bestaat het gevaar dat je een samenleving op twee snelheden krijgt: zij die wél nog betrokken zijn in het maatschappelijk debat en zij die aan de kant blijven.”
Lange tanden
Opvallend is dan ook dat politici in de laatste rechte lijn naar zondag niet alleen campagne voor zichzelf of hun partij voeren, maar dat ze ook proberen om de kiezer überhaupt in het stemhokje te krijgen. “Dat heeft alles met vertrouwen te maken. Als je als kiezer geen vertrouwen hebt in de overheid, dan geloof je ook niet dat je stem een verschil maakt. Dat waren vroeger de mensen die blanco stemden, maar dat zal nu wellicht minder gebeuren. Je moet al zeer gemotiveerd zijn om nu, zonder opkomstplicht, toch te komen en dan blanco te stemmen”, zegt psycholoog Maarten Vansteenkiste.
Dat stemmen van moeten is en daardoor als negatief ervaren wordt, begrijpt politicoloog Reynaert niet. “Democratie is een luxeproduct. Een zeer broos luxeproduct, overigens. We moeten daar zorgzaam mee omspringen. Dit jaar vielen alle verkiezingen samen en dan hoor je dat mensen het een beetje lastig vinden om weeral te gaan stemmen maar dat vind ik eerlijk gezegd wat ridicuul. Daarom: ga stemmen, desnoods met lange tanden”, roept hij op.
Uw stem telt meer dan ooit
De afschaffing van de opkomstplicht is niet de enige nieuwigheid van deze verkiezingen. Er verandert ook een en ander nadat alle bolletjes gekleurd zijn. Zo krijgt de partij die de meeste kiezers wist te overtuigen het initiatiefrecht. Dat betekent dat die partij, als ze geen absolute meerderheid behaald heeft, veertien dagen de tijd krijgt om een coalitie te vormen. Wil geen enkele andere partij in zee gaan met die grootste partij, dan gaat het initiatiefrecht naar de tweede grootste partij, enzoverder. Het is ook de stemmenkampioen van de grootste partij van de coalitie die automatisch burgemeester wordt, ongeacht of die kandidaat nu lijsttrekker, lijstduwer of ergens in het midden van de lijst staat. Het aantal stemmen is cruciaal, ook voor wie gemeenteraadslid wil worden. Als een partij pakweg vijf zetels behaalt, dan zijn de vijf gemeenteraadsleden met de hoogste persoonlijke score verkozen. (LK)
Gemeenteraadsverkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
