Terwijl de Wetstraat alle aandacht opslorpt, is Sam Weyts in de luwte geschiedenis aan het schrijven. Hij en zijn kompaan Filip Buyse zijn immers de allereerste Vlaams Belang-schepenen in onze provincie. Voor fascist wordt hij niet meer uitgescholden, zegt de Izegemnaar. “Ik voel alleen maar steun, ook van allochtonen.” Opvallend: Weyts staat niet meer volledig achter het ethisch charter dat hij in oktober tekende.
Wat vooraf ging
Op 13 oktober was de lokale partij STIP+ de winnaar van de verkiezingen in Izegem. Coalitiepogingen met CD&V en N-VA, van oudsher dé machtspartij in deze stad, mislukten, waarna STIP+ toenadering zocht tot Vlaams Belang. Zij bereikten op 26 oktober een akkoord, maar dat werd op het laatste nippertje afgeblazen omdat leden van STIP+ bedreigd werden. Izegem werd plots nationaal nieuws. Betogingen pro en contra werden georganiseerd. Zelfs nationale kopstukken zoals Barbara Pas zakten af naar de stad van bustels en skoen. Om de soap compleet te maken, bereikten STIP+ en Vlaams Belang één maand later een nieuw akkoord – deze keer voor écht. STIP+ levert de burgemeester (Kurt Grymonprez) en vier schepenen, Vlaams Belang twee schepenen. Een eis van STIP+ was wel dat Vlaams Belang een ‘ethisch charter’ zou ondertekenen. Een vernedering voor de partij, vond onder meer politicoloog en Izegemnaar Carl Devos.
“Wat mij tot nu toe het meeste verrast, is hoe complex een stad in elkaar zit”, vertelt de 41-jarige Sam Weyts, die in oktober lijsttrekker was voor Vlaams Belang en nu als schepen bevoegd is voor onder meer cultuur, toerisme en onderwijs. “Wie had kunnen denken dat hier het cordon sanitaire doorbroken zou worden? Niemand, ook nationaal niet. Het was dus een totale verrassing dat wij hier schepenen konden leveren. Ik heb ook geen ervaring met politiek, behalve dan achter de schermen. Maar ik doe het graag, het is ongelooflijk boeiend.”
Wordt u niet tegengewerkt omdat u van Vlaams Belang bent?
“Neen. In het begin is er bangmakerij geweest. Er werd gezegd dat er veel mensen ontslag zouden nemen. Dat is niet gebeurd. Er zijn mensen van de administratie die getwijfeld hebben. Ik ben met hen in gesprek gegaan. Heel open. ‘Als ik iets doe of zeg dat jullie kwetst, zeg het mij dan.’ Dat werd erg gewaardeerd.”
Mag iemand van de administratie kritiek hebben op u?
“Ja, natuurlijk. Waarom niet? Ik kan daar tegen. Ik heb zelfs liever dat iemand open kaart speelt dan opstapt zonder iets te zeggen.”
De stadsdichter heeft wel ontslag genomen.
“Hij is tot nu toe de enige. We hebben intussen wel een goed gesprek gehad. Hij is vertrokken omdat hij mijn partij wantrouwt, omdat hij denkt dat er een verborgen agenda is. Ik heb hem verzekerd dat dit niet het geval is. We gaan dat de komende zes jaar ook bewijzen. Weet je wat het mooiste compliment zou zijn? Dat de critici over zes jaar zeggen dat hun scepticisme onterecht was.”
Wie is Sam Weyts?
– Geboren op 28 december 1983 in Izegem.
– Diploma: bachelor elektromechanica (KHBO Brugge)
– Woont in Kachtem, deelgemeente van Izegem. Getrouwd. Vader van een zoontje van zeven.
– Werkte van 2003 tot 2020 als leraar in het secundair onderwijs in Ingelmunster (onder meer wiskunde en wetenschappen).
– Werkte van 2020 tot 2024 achter de schermen voor Vlaams Belang.
– Sinds december: schepen in Izegem, bevoegd voor Cultuur, Bibliotheek, Erfgoed, Musea, Onderwijs, Toerisme en Dierenwelzijn.
Is de rust terug in Izegem na het woelig najaar?
“Ja, dat mag ik wel zeggen. De manier waarop het eerste akkoord met onze coalitiepartner STIP+ afsprong, voelde voor iedereen onrechtvaardig aan, ook voor mensen die niet voor ons hebben gestemd. Zelfs werkgevers begonnen zich te moeien met de coalitievorming hier. Dat is toch absurd? Ik kan daarom wel begrijpen dat de mensen van STIP+ begonnen te twijfelen. Als je zo bedreigd wordt … Maar ironisch genoeg zijn we de weken nadien dichter naar elkaar toe gegroeid.”
Wordt u niet meer uitgejouwd op straat?
“Neen. Sinds ik begonnen ben, voel ik alleen maar steun. Echt uitgejouwd ben ik maar één keer, tijdens het protest over het eerste akkoord. Er was zelfs een ex-collega uit het onderwijs die een bordje droeg met ‘fascist’ op. Dat kwam hard binnen. Wij kwamen altijd goed overeen en plots noemt ze mij een fascist. (even stil) Dat waren zware weken voor mij, ik ga niet ontkennen. Plots zijn de ogen van heel België op jou gericht. Ik ben dat niet gewoon, hé. Gelukkig is dat voorbij. Er is geen enkele journalist die nog belt. Behalve jij dan. (lacht) Al besef ik dat het vergrootglas niet ver weg is. Als er ook maar iets fout loopt, staan ze hier terug.”
Sinds twee weken is de beleidsvisie klaar. Bent u akkoord dat daar weinig typische Vlaams Belang-elementen in zitten?
(fel) “Neen. Er zitten heel veel elementen in van ons lokaal programma. Dat gaat over veiligheid, mobiliteit, inspraak, enzovoort. Dat is waarom het zo goed klikt met STIP+: omdat onze programma’s grotendeels overlappen. Maar als u gaat zoeken naar stereotiepe dingen, dan moet ik u ontgoochelen. Wij gaan hier geen nationale politiek binnenbrengen.”
Ik ga het wat concreter maken. In Ninove wil uw partijgenoot Guy D’haeseleer meer varkensvlees op school en meer rechtse boeken in de bib. Gaat u ook dergelijke maatregelen nemen?
“Een beleidsvisie is een algemeen kader. In het meerjarenplan, dat tegen juni klaar moet zijn, gaan we veel concreter zijn. Maar gaan wij onze scholen opleggen meer varkensvlees te eten? Neen. Dat staat niet in ons programma en daar lig ik ook niet wakker van. Gaan wij het aanbod van de bib onder de loep nemen? Dat is wel goed mogelijk. Al denk ik dat er ook vandaag al rechtse boeken in onze bib liggen.”
“Wij gaan onze scholen niet opleggen meer varkensvlees te eten. Daar lig ik niet wakker van”
Klopt het dat voorzitter Tom Van Grieken u gevraagd heeft om niet te zot te doen?
“Neen, helemaal niet. Wij hebben hier alle vrijheid gekregen, echt waar. Maar sowieso gaan wij geen zotte dingen doen. Er is trouwens een groot verschil met Ninove. Daar heeft onze partij een absolute meerderheid. Hier niet. Wij gaan dus altijd rekening houden met onze coalitiepartner.”
U steekt uw broek af om te kunnen meebesturen, liet uw stadsgenoot Geert Bourgeois (N-VA) al optekenen. Is dat niet zo?
(zucht) “Hij wijst wellicht naar het ethisch charter? Ik wil daar iets over zeggen. Ten eerste: dat is geen bestuurlijk document. Dat is een charter dat wij ondertekend hebben op vraag van STIP+. Zij wilden hiermee een signaal uitsturen. Daarin staan vooral enkele vanzelfsprekendheden. Dat we niet gaan raken aan holebirechten bijvoorbeeld. Dat we hier geen nationale politiek gaan binnenbrengen.”
Maar ook dat u niet mag focussen op de Vlaamse identiteit, terwijl dat de kern is van uw partij. Vindt u dat niet vernederend?
“Daar wou ik toe komen. Achteraf gezien hadden we enkele zaken moeten aanpassen. Dan denk ik inderdaad vooral aan die passage. We hebben dat toen laten passeren, omdat het allemaal zo snel moest gaan. We hadden daar beter moeten over nadenken. Uiteraard zijn wij wél trots op onze Vlaamse identiteit en we gaan dat ook uitdragen. Wees maar zeker: 11 juli zal hier goed gevierd worden. We gaan ook nog andere dingen doen, maar het is te vroeg om concreet te zeggen wat en hoe.”
Het charter zou geschreven zijn door ChatGPT. Is dat niet amateuristisch?
(aarzelend) “Ik weet niet of dat waar is. Dat wordt inderdaad gezegd. Dat kan. Ik heb dat nog niet nagevraagd bij de collega’s.”
Ook corebusiness voor uw partij is migratie. Zeg eens helder: zijn mensen met allochtone roots nog welkom in Izegem?
“Ja, natuurlijk. Wij voeren beleid voor álle Izegemnaars. Trouwens: als lokaal bestuur heb je daar geen zeggenschap over. Je kan toch moeilijk een bordje zetten aan je grenzen met de boodschap: ‘Hier geen vreemdelingen meer’?” (lacht)
Dat is wel ongeveer wat uw Vlaams Belang-collega in Houthulst beloofde aan zijn kiezers.
“Dat waren andere uitspraken. (wikt zijn woorden) Ik ga niet akkoord met wat de man in Houthulst zei. Migratie is federaal beleid. Ik ga de mensen geen dingen beloven die niet mogelijk zijn.”
Krijgt u geen telefoontjes van ongeruste allochtonen?
“Neen, integendeel zelfs. Als ik berichten krijg van allochtonen, is het eerder positief. Meer en meer allochtonen steunen ons. Weet je wat zij zeggen? Dat ze het zelf ook beu zijn dat een kleine minderheid het verpest voor iedereen. Wij hadden hier in Kachtem naast ons provinciaal secretariaat lange tijd een Afghaans gezin als buur. Die man, hij is supervriendelijk, kwam eens vragen of hij bang moet zijn van mij. We hebben toen een goed gesprek gehad. Onze conclusie was dezelfde: dat een kleine groep het verpest en dat de Vlaming daarom schrik heeft.”
Bijna 1 op de 10 Izegemnaren heeft niet-Europese roots. Vindt u dat niet te veel?
“Natuurlijk heb je veiligheidsproblemen die je daaraan kan linken. Dat er overlast is aan de nachtwinkel, is geen geheim. Wij gaan dat hard aanpakken: meer gerichte politiecontroles, een nieuw cameraplan, enzovoort. Maar opnieuw: dat gaat over een kleine groep. (denkt na) Weet je: ik vind dat percentage niet zo belangrijk. Wat telt voor mij, is wie wil integreren. Ik zou liever cijfers daarover te zien krijgen. Mensen van andere origine zijn welkom in Izegem, op voorwaarde dat ze zich aanpassen.”
U wil hier ook investeren in integratiewerking, lees ik. Dat is opnieuw een opvallend verschil met Ninove waar deze subsidies geschrapt worden.
“Ik ga mij niet uitspreken over Ninove. Wat ik hier zie, is dat de Babbeldoos wel degelijk goed werk levert. Dus ja, wij gaan dat blijven ondersteunen. Als je zelf geen tools aanreikt, kan je toch niet verwachten dat iemand zich integreert? Het moet van twee kanten komen. Maar omgekeerd verwacht ik ook engagement van hen.”
“Mensen van andere origine zijn welkom in Izegem, op voorwaarde dat ze zich aanpassen”
Is een hoofddoek welkom in het straatbeeld van Izegem?
(denkt na) “Wie in het stadhuis werkt, moet neutraal zijn en mag dus geen hoofddoek dragen. Dat was trouwens al de regel. Op straat is het anders. Iedereen draagt wat hij of zij wil. Ben ik daar voorstander van? Neen, want ik zie de hoofddoek als een symbool van onderdrukking. Maar ik ga dat niet verbieden, hé.”
Bent u zeker dat u bij de juiste partij zit?
(lacht) “Die vraag ik dikwijls. Of ik wel een échte Vlaams Belang-er ben. Ja, natuurlijk wel. Waarom niet? Ik ga grotendeels akkoord met het nationaal programma. Maar iedereen heeft een eigen stijl. Ik wil als schepen alle inwoners verbinden.”
Nu klinkt u bijna als Groen.
“Maar neen. Dat is een fout beeld. Ik heb trouwens heel wat linkse vrienden.”
Hebt u altijd Vlaams Belang gestemd?
(lacht ongemakkelijk) “Neen. Ik heb ook nog voor N-VA gestemd. Maar de afschaffing van de woonbonus (door de regering-Jambon in 2019, red.) was het bedrog te veel. Dat was flagrant kiezersbedrog. Daarna heb ik niet meer voor hen gestemd.”
Het is pas vijf jaar geleden dat u de overstap maakte van het onderwijs naar de politiek. Wat was de trigger?
“De verkiezingen van 2019. Ik vond het zo onrechtvaardig dat de winnaar, Vlaams Belang dus, zomaar aan de kant werd gezet. Dat is toch niet normaal in een democratie? Daarom heb ik zelf de stap gezet en gesolliciteerd voor een plek achter de schermen. Dat was geen evidente stap. Ik heb zestien jaar voor de klas gestaan en ik deed dat heel graag. En eerlijk: ik mis de klas tot op vandaag. Maar je weet ook: als je een carrièreswitch wil maken, moet je niet wachten tot je 50 jaar bent.”
En uw partij maar zeggen dat het onderwijs vol linkse leerkrachten zit die hun woke-ideeën opleggen aan leerlingen.
“Er zijn er. Maar er zijn er dus ook zoals ik. (lacht) En maar goed ook. Je zal mij zeker niet horen zeggen dat alle leerkrachten links zijn.”
Komt u uit een politiek nest?
“Neen. Mijn vader was ook leraar en mijn moeder werkte voor de CM in Kortrijk. Mijn grootvader was hier wel 12 jaar OCMW-voorzitter voor de CVP. Ik heb het zelf nooit echt geweten, maar ik hoor van iedereen dat hij een echte volkse politieker was. Niet bezig met Brussel, maar met zijn stad.”
Hoe zou hij kijken naar uw engagement bij Vlaams Belang?
“Dat vraag ik me ook soms af. Zou pépé zich omdraaien in zijn graf of niet? (lacht) Mijn moeder zegt dat hij vooral heel trots zou zijn. Het gaat er om hoe je aan politiek doet. Ook hij was een man van verbinding, net zoals ik wil zijn.”
Tot slot: u bent ook eerste opvolger voor het Vlaams parlement. Welke afspraken zijn daarover gemaakt?
“Daar zijn geen afspraken over gemaakt. Ik zou ook niet weten hoe ik dat moet combineren. Ik heb maar één ambitie en dat is Izegem besturen.”
Het beste van KW
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
