Duurste zetel kost meer dan 14.000 euro

Een dure campagne is geen garantie op verkiezingssucces. Dat blijkt uit een onderzoek van Krant van West-Vlaanderen, die de verkiezingsuitgaven van alle West-Vlaamse kopsteden nakeek. Als een van de weinigen, zo blijkt, want de documenten worden amper ingekeken of gecontroleerd.

Metersbrede reclameborden langs de kant van de weg, gepersonaliseerde folders in de bus, digitale advertenties op Facebook… In aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen viel niet te ontsnappen aan de verkiezingspropaganda. En dat kost geld, veel geld. Bijvoorbeeld: in Brugge gaven de partijen – en dan rekenen we de uitgaven van de individuele kandidaten nog niet mee – samen 277.000 euro uit aan propaganda. Zeg maar een mooie rijwoning in de Brugse rand. En een dure campagne is geen garantie op succes. CD&V Oostende gaf iets meer dan 44.000 euro uit, maar behaalde daarmee slechts drie zetels. Een zitje kost de partij daar dus 14.677 euro. In Tielt gaf CD&V iets meer dan 10.500 euro uit, maar rijfde daarmee wel 13 zetels binnen. Een zitje kost daar dus slechts 811,43 euro.

Limieten

Om de verkiezingsstrijd zo eerlijk mogelijk te laten verlopen, zit er een limiet op de uitgaven die de partijen mogen doen. Die is opgesteld volgens het aantal kiezers in de stad of gemeente. Bijvoorbeeld: in Poperinge mochten de partijen dit jaar 16.504 euro uitgeven, in Kortrijk lag de limiet op 63.822,80 euro. Naast de uitgaven van de partijen, kunnen ook de kandidaten geld investeren in een persoonlijke campagne. Maar ook zij moeten binnen een afgesproken grens blijven. Hetzelfde voorbeeld: in Poperinge mochten kandidaten 1.250 euro uitgeven, in Kortrijk 4.218,07 euro. Opvallend: kandidaten bij Groen en SP.A besteden geen eigen centen en werken ‘als groep’, met het budget van de partij.

Zowel de partijen als de kandidaten moeten noteren waar zij het geld haalden: van de eigen rekening, van de partij, via giften of sponsoring. Dat laatste komt zeer zelden voor. Vaak krijgen kandidaten een vast bedragje van de partij voor hun individuele campagne. De partijen maken een potje en verdelen dat vaak evenredig onder de kandidaten. Dat staat los van de uitgaven die de partij moet aangeven.

Tien lezers

Om te controleren of niemand de opgelegde limiet overschrijdt, moeten de lokale partijen en kandidaten al hun uitgaven binnen de maand binnenbrengen bij de rechtbank van eerste aanleg in Brugge. Twee weken kunnen de documenten ingekeken en gecontroleerd worden. Wie een onregelmatigheid merkt, kan bezwaar indienen bij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen. De straffen gaan van waarschuwingen tot de vervallenverklaring van het mandaat. Om te voorkomen dat er politieke pesterijen volgen, kunnen ongegronde klachten bestraft worden met geldboetes die tot 500 euro kunnen oplopen. Daarenboven kunnen ook strafrechtelijke straffen uitgesproken worden, op initiatief van het parket of na een klacht.

De praktijk wijst uit dat dit zeer weinig gebeurt. De voorbije twee weken kwamen in de Brugse rechtbank – onszelf niet meegerekend – hooguit tien mensen langs. Vooral van Groen en Vlaams Belang, viel op. “Uit nieuwsgierigheid en om inspiratie op te doen”, geeft Yves Buysse toe. De Bruggeling is sinds 1994 verantwoordelijk voor de verkiezingsadministratie van Vlaams Belang. “Vanuit die bevoegdheid wil ik zien hoe andere partijen het aangepakt hebben: waar spendeerden zij hun budget aan, hebben we te veel of te weinig uitgegeven, hoeveel kosten bepaalde opvallende campagnemiddelen…”

Omslachtig

Grove fouten kom je niet tegen. Er zijn genoeg constructies te bedenken om binnen het wettelijke te blijven. Een partij die meer wil uitgeven dan het wettelijke kan een potje maken en verdelen onder de kandidaten. En bovendien: welke politicus zal vrijwillig meedelen dat hij de limiet heeft overschreven of een ongeoorloofde campagne heeft gevoerd? Kleine tekortkomingen in de vaak met de hand ingevulde formulieren zijn niet zo moeilijk te vinden. Dat gaat van partijen die het foute maximumbedrag voor ogen hebben en noteren – nochtans is het juiste bedrag af te lezen van een tabel die de Vlaamse overheid ter beschikking stelt – tot kandidaten die de herkomst van hun uitgaven niet meedelen.

“Ook ik zag hier en daar wel tekortkomingen, maar die zijn mijns inzien niet moedwillig en we zullen dat ook zo laten”, zegt Yves Buysse. “De procedure is ook omslachtig. Elke kandidaat – bij Vlaams Belang hadden we er al 3.000 – moet een document van 19 pagina’s invullen. Binnen de maand na de verkiezingen. Sommigen zijn moe na de verkiezingen, sommigen hebben vakantie, sommigen zijn te zwaar ontgoocheld en willen er niets meer mee te maken hebben… Hen moet ik dan aanmoedigen om hun document in te vullen. Al meerdere keren heb ik de vraag gesteld of het allemaal niet efficiënter en digitaal georganiseerd kan worden. Bij sommige partijen, zoals Groen en SP.A, doen de kandidaten zelf geen uitgaven. Toch moeten ook zij alle documenten invullen en constant nulletjes schrijven. Maar ik heb vooral te doen met de mensen van de rechtbank, die dit allemaal moeten regelen, ordenen en bijhouden. En voor wie uiteindelijk?”