De overstromingen die grote delen van Luik, Luxemburg, Limburg en Vlaams-Brabant de voorbije dagen troffen, zijn dan wel uitzonderlijk. De kans dat we ook bij ons vaker met zo’n noodweer te kampen krijgen, is groot. Een ‘waterbom’ zoals weerman Frank Deboosere de ongeziene overvloed aan regen noemt, kan zeker ook West-Vlaanderen treffen en voor wateroverlast zorgen. Al hebben we één voordeel ten opzichte van Wallonië: het is hier vlak.
De meest desastreuze overstromingen in de recente geschiedenis. Andere woorden zijn er niet voor wat er de jongste dagen in het oosten en zuiden van ons land gebeurt. De overvloedige regenval – meer dan 100 liter water per vierkante meter op enkele luttele uren tijd – deed verschillende rivieren uit hun oevers treden waardoor hele dorpen en steden onderstroomden. Ter vergelijking: op een hele maand valt normaal zo’n 70 liter per vierkante meter.
Extreme weersomstandigheden
Huizen begaven het onder de druk van het kolkende water en stortten in. Mensen vluchtten naar het dak van hun woning, wachtend op evacuatie door reddingswerkers. Auto’s werden honderden meters ver meegesleurd en jeugdkampen en campings werden helemaal vernield. Bij het hevige noodweer lieten intussen zeker 20 mensen in ons land het leven, nog 20 anderen zijn vermist.
De kans dat in de toekomst ook onze provincie vaker zal worden getroffen door extreme weersomstandigheden, is heel groot, zo geven tal van experten aan. Onder impuls van de klimaatverandering krijgen we langere periodes van droogte in de zomer die plots gebroken worden door extreme neerslaghoeveelheden.
Verharding en drainage
Het feit dat (West-)Vlaanderen heel dicht bebouwd is en veel verharde oppervlaktes heeft, helpt ons niet in de strijd tegen die waterellende. Experten als professor hydrologie Patrick Willems (KU Leuven) zien verder ook in het droogleggen van landelijk gebied problemen ontstaan. “Sinds de jaren 1950 zijn we gaan draineren en grachten maken om er aan landbouw en industrie te kunnen doen”, zei hij in De Wereld Vandaag op Radio 1. “Dat zijn nochtans gebieden die van nature als spons functioneerden en heel veel water vasthielden.”
Ook het uitdrogen van de gronden werkt overstromingen in de hand. En als het een langere tijd regent kan de ondergrond verzadigd worden. Alle factoren samen zorgen ervoor dat het water niet langer voldoende in de bodem kan dringen en meteen naar riolen en beken stroomt. Die kunnen die massale toevloed onmogelijk verwerken waardoor het water een andere weg gaat zoeken, met overlast in straten, kelders en woningen tot gevolg.
Overstromingsgebieden
Met het IJzerbekken en de Brugse Polders heeft West-Vlaanderen twee gebieden die heel gevoelig zijn in de portefeuille, al is het risico daar vooral groot voor overstromingen vanuit de zee. Maar ook het Leiebekken, meer in het zuiden van de provincie, had de voorbije jaren almaar vaker met wateroverlast te kampen.
In mei en juni 2016 nog kreeg onder meer Roeselare, Moorslede, Staden, Hooglede, Lendelede, Izegem en Wevelgem het zwaar te verduren. Ook Zonnebeke en Heuvelland werden toen getroffen door overstromingen. Op een halve dag tijd viel toen tot 95 liter water per vierkante meter uit de lucht.
De schade liep vijf jaar geleden echter niet zo hoog op als in Luik en Luxemburg deze week en dat heeft volgens de Harelbeekse Hanne Glas van de vakgroep Mobiliteit en Ruimtelijke Planning aan de Universiteit Gent te maken met hoe onze provincie eruitziet. “Mocht zo’n waterbom als in Luik hier vallen, dan zou het helemaal anders verlopen”, zegt ze.
“Daar heb je een hellend, bergachtig landschap, waardoor het water hoegenaamd geen tijd krijgt om in de grond te dringen en bovendien ook grotere stroomsnelheden maakt. Die snelheid waarmee het water door uitgezette rivieren en ondergelopen straten raast, zorgt voor die grote schade en de dodelijke slachtoffers. Het risico op zo’n kolkend water is bij ons veel kleiner.”
Het nadeel: het blijft
Anderzijds zou de gigantische hoeveelheid water in West-Vlaanderen een pak minder snel wegraken. “Je merkt in die Waalse steden en dorpen dat het vrij snel zakt”, aldus Hanne Glas. “In een provincie als West-Vlaanderen, heel dichtbebouwd op veel plaatsen, zou dat veel langer duren. Er zijn hier nu eenmaal minder plaatsen waar het water in de grond kan dringen.”
Bovendien liggen we als kustprovincie stroomafwaarts – het water zoekt een weg naar de zee – wat ervoor zorgt dat grote neerslaghoeveelheden vaak ook langs West-Vlaanderen moet passeren. “Dat is de reden waarom we vandaag problemen zien in Limburg en gisteren vooral in Luik”, zegt Hanne Glas nog. “Veel hangt uiteraard af van waar exact de vele regen valt, maar de regio’s rond de Brugse Polders en zeker de IJzer zijn daar kwetsbaar voor.”
Wat zijn de oplossingen?
Vraag is natuurlijk wat we kunnen doen om ons te wapenen tegen overstromingen in de toekomst? “Als gewone burger: vrij weinig. Zandzakjes leggen is niet meer dan een pleister op de wonde”, zegt Hanne Glas. “Wij zijn ergens het slachtoffer van hoe het beleid de voorbije jaren met water in ons land is omgegaan. Je kan natuurlijk een muurtje van een meter rond je huis bouwen, dat zal vaak wel voldoende zijn, maar dat is niet voor iedereen een optie.”
Professor Patrick Willems ziet in de kwetsbaarheid tegelijk ook de oplossing. “We moeten het regenwater meer kunnen vasthouden en in de bodem laten dringen. En dan liefst nog op zo’n manier dat we het kunnen bijhouden voor de droogteperiodes.”
Bufferbekkens, poelen, grasstroken of dammen in landelijk gebied zijn mogelijkheden. Ook rivieren moeten de ruimte krijgen om te overstromen in gebieden waar geen bebouwing is, zoals de natuur eigenlijk voorziet. In bebouwd gebied moet er dan voor een minder rechtstreeks afwatering naar de riolering worden gezorgd. Een lager gelegen zone waar het water heen kan in de stad is daarbij een goede optie.
“En als het toch zover komt, moeten we de mensen kunnen waarschuwen”, belsuit Hanne Glas. “We zagen de voorbije dagen, dat ondanks de voorspellingen, de waarschuwingen toch vaak veel te laat kwamen. Veel mensen hebben geen kans gekregen om te beschermen wat ze wilden beschermen en werden verrast. Dat moeten we in de toekomst toch kunnen vermijden.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
