De eerste Internationale Fotobiënnale Oostende, van zaterdag 4 september tot zondag 24 oktober, toont hedendaags en conceptueel werk van dertig fotografen op evenveel locaties. Julie Scheurweghs groeide op in de badstad en maakt er met haar tentoonstelling ‘Birth of a Mother’ in het Mu.ZEE een opmerkelijke (r)entree: hier verloor ze haar eigen moeder en keert ze nu zelf als jonge moeder terug, met foto’s die tonen waar het écht voor staat, dat moeder worden.
Op de Internationale Fotobiënnale Oostende zal werk te zien zijn van toppers als Charlotte Mano, Filip Dujardin, Aisha Zeijpveld en Marc Lagrange naast dat van minder bekende fotografen die curator Stephane Verheye intrigeren. Een van hen is Julie Scheurweghs die in Mu.ZEE uitpakt met haar fotoreeks Birth of a Mother. Een reeks die een merkelijk minder romantisch, maar net daarom veel krachtiger beeld van het moederschap toont dan wat we doorgaans op Instagram te zien krijgen. Herkenbaar en tegelijk confronterend. Inclusief alle sappen, vet, pijn en striemen. “En hardnekkige zwangerschapskilo’s”, moppert ze een beetje lacherig terwijl ze samen met onze fotograaf rond het oude zwembad in Oostende cirkelt, waar ze als kind vaak kwam zwemmen. Allesbehalve op zoek naar het picture perfect, en toch worstelend met haar nieuwe lijf. Meteen tekenend voor haar oeuvre tot nu toe: daarin biedt ze verschillende perspectieven op het vrouw-zijn waardoor het stereotypen doorbreekt en toont dat meerdere identiteiten te combineren zijn. Of nog: dat we allemaal wezens van vlees en bloed zijn, met angsten, twijfels en tegenstrijdigheden. En dat net daarin schoonheid en kracht schuilen.
Julie weet precies wat ze in haar werk duidelijk wil maken. Net zoals ze al heel jong wist dat ze kunstenaar wilde worden. “Toen ik vier was ging ik nog voor veearts”, lacht ze. “Maar als tiener nam mijn vader me vaak mee naar musea in Oostende vooral naar het PMMK, nu Mu.ZEE en naar theatervoorstellingen. Ik werd verliefd op de kunsten en sindsdien kon er geen twijfel meer over bestaan: ik zou kunstenaar worden, en wel fotograaf. Ik kreeg een camera en ben sindsdien niet meer gestopt met foto’s maken.”
Haar pad leidde recht naar het doel: van de kunstopleiding aan het Ensorinstituut in Oostende trok ze naar de kunstacademies in Gent en Brussel. Maar eens afgestudeerd aan Sint-Lucas kwam ze tot de vaststelling dat commerciële fotografie haar minder goed ligt. Ze kon er haar creatief ei niet in kwijt. Ze focust zich sindsdien op haar artistieke werk en begeleidt daarnaast halftijds mensen met een mentale beperking als sociaal assistente. “Want zorgen zit zeker ook in mij. Als ik dan een bijkomend inkomen moest zoeken, wilde ik liefst iets zinvols doen. Bovendien vallen die aspecten voor mij samen. Het doet me goed als ik iets heb kunnen betekenen voor iemand aan het eind van mijn dagtaak. Net zoals ik ook graag heb dat iemand iets aan mijn artistieke werk heeft. Kunst kan helend werken, vind ik. Ik hoef niet iedereen te redden, maar als sommigen zich in mijn foto’s herkennen, er kracht uit putten, dan betekent dat ook voor mij veel.”
Elk project waarmee je tot nu toe naar buiten kwam, vertrekt vanuit je eigen leven, een eigen ervaring.
“Mijn artistieke werk en persoonlijke leven zijn inderdaad heel nauw met elkaar verweven. Het een groeit uit het ander. Als jonge twintiger had ik na een relatiebreuk het idee opgevat om na elke onenightstand die daarop volgde mezelf te fotograferen in een kledingstuk van mijn bedpartner. Dat resulteerde in de reeks The Morning After waarin ik een lans breek voor het vrouwelijk plezier.”
“Want voor mij is het duidelijk dat mannen en vrouwen in onze maatschappij nog altijd niet gelijk zijn, al zeker niet op het vlak van seksualiteit. Een man die zich amuseert in bed is een held, een vrouw die net hetzelfde doet is een slet. Alleen al zoals de media toen over elkaar struikelden om me daarover te interviewen. Het was hen niet om mijn werk te doen, maar om het aantal mannen met wie ik sliep. Alsof daar iemand over te oordelen heeft; dat was míjn keuze.”
“Daaruit groeide dan weer een project rond de verschillende manieren waarop mannen en vrouwen naar pornografie kijken. Maar toen ik tijdens dat project zelf zwanger werd, voelde ik dat als erg tegenstrijdig aan: zwangerschap en porno gaan toch niet samen? Of net wel? Want om zwanger te worden, moet je seks hebben en daar komt dan weer porno bij kijken… Het zijn vragen die me intrigeren, die ik stel vanuit mijn eigen ervaringen, en die dan het uitgangspunt voor nieuw werk worden.”
En dan is er nu ‘Birth of a Mother’ in Mu.ZEE, een kijk op zwangerschap en moeder zijn, zonder te verbloemen of te dramatiseren.
“Ik wil daarin inderdaad een realistischer beeld van het moederschap geven, dan we doorgaans te zien krijgen. En tegelijk de schoonheid daarvan. Ik geloof dat het ontdekken van het mooie in wat rauw en echt is, een bevrijdende, empowerendewerking heeft.”
Hoe kijk je terug op je eigen zwangerschap?
“Die heeft een grote impact op mij gehad. Ik ben het lang níét van plan geweest, ik dacht dat kinderen mijn werk in de weg zouden staan. Maar toen werd ik dertig, en leek mijn lijf voor mij te beslissen dat het er tijd voor was. En ik ben het daarin gevolgd. Moeder worden heeft mijn leven overhoop gezet, maar al bij al op een goeie manier. Mijn dochter geeft me een reden om mijn best te doen, of in elk geval meer dan ik voor mezelf zou doen. En het voelt gewoon fantastisch goed. Dat zorgende in mij kan nu wel voluit gaan.” (lacht)
Striemen, vet en sappen: zo ziet een moederlijf er echt uit
“De zwangerschap zelf is mentaal moeilijk geweest. Ik verloor mijn eigen moeder door zelfdoding op mijn vijftiende, de herinneringen aan haar vielen me zwaar. Ik miste haar meer dan ooit. Daar kwam bovenop dat ik mijn veranderende lichaam niet goed kon aanvaarden. Nog altijd spelen de extra kilo’s me parten. En net dat lijf fotografeer ik dan weer, als een vorm van therapie, om te tonen: dit ís nu eenmaal hoe een moederlijf er uitziet. Ja, ik heb striemen. En soms vet haar omdat ik geen fut meer heb om het te wassen. Dat levert geen afgelikte plaatjes op, wel krachtige beelden.”
Typisch vrouwelijk, dat schipperen tussen hoe we er uitzien en hoe we er zouden willen uitzien?
“Zeker. Ik zet me hard af tegen foto’s van jonge meisjes met strakke lijven die in advertenties voor vrouwen van veertig moeten doorgaan, en tegelijk ben ook ik door dat soort beelden zo gebrainwasht dat ik me er zelf aan spiegel. Heftig toch? Er is nog een lange weg te gaan op dat vlak.”
Het was je droom om ooit in Mu.ZEE te exposeren en nu sta je er, uitgerekend met deze foto’s. Hoe voelt dat?
“Een beetje alsof de cirkel rond is, ja. Het museum heeft me ooit aangezet tot wat ik doe. Dat hier nu foto’s van mijn zwangerschap hangen, in de stad waar ik zelf ben geboren, doet me veel. Na de dood van mijn moeder zijn we naar Brussel verhuisd, en dat vond ik verschrikkelijk. Ik verloor ook nog eens mijn vertrouwde omgeving en mijn vrienden. Vandaag woon ik er wel graag, en eigenlijk zie ik nu ook veel gelijkenissen tussen Brussel en Oostende. De mix van culturen, de confrontaties en ontmoetingen, de melancholie ook. Het zijn allebei steden waarin je deel kunt uitmaken van een sociaal netwerk als je dat wil, maar ook volledig anoniem kan zijn. Dat alles spreekt mijn ziel aan.”
Heeft moeder worden je professionele ambitie getemperd?
“Integendeel! Meer dan ooit wil ik tonen dat een vrouw alles kan verwezenlijken wat ze wil. Daarmee bedoel ik niet dat vrouwen alles tegelijk kunnen beredderen, want dat is gewoon niet waar. Virginia Woolf kon schrijven omdat andere vrouwen haar huishouden deden en voor haar kinderen zorgden. Je kan niet alles doen, je kan wel keuzes maken. Ik ben nu moeder én ambitieus, maar ik heb wel heel weinig tijd. (lacht) Ik probeer mijn tijd bewuster te besteden nu, en ik heb ook een partner op wie ik kan rekenen.”
Familiefoto’s zijn belangrijk voor jou. Je verzamelt zelfs die van anderen?
“Voor mij staan ze voor herinneringen, een houvast… Ik doe bijvoorbeeld niets liever dan Luna verkleden en daar foto’s van maken. Het gaat ook weer terug op mijn moeder die heel modebewust was. Ik vond het zo fijn om samen met haar te gaan winkelen en kleren te passen. Ik hoopte zelf een dochter te krijgen alleen al om die reden. Die foto’s die ik dan met Luna maak kun je bezwaarlijk artistiek noemen, maar ik beleef er zó veel plezier aan.”
Ik zie veel gelijkenissen tussen Brussel en Oostende. De mix van culturen, de confrontaties en ontmoetingen, de melancholie ook
“Foto’s van mijn moeder zijn ook het enige wat ik nog van haar heb. Ik kan er moeilijk bij als mensen foto’s van hun ouders, grootouders… niet langer bijhouden. Het begon met oude foto’s die na de rommelmarkt op het Vossenplein bleven liggen en die ik opraapte. Alsof ik ze wilde redden van het verloren gaan. Nu koop ik ze ook, of krijg ze van anderen. Ik heb er een garage vol van en probeer die nu enigszins te categoriseren, of maak er nieuwe werken mee. Het is toch gewoon heerlijk om te kijken naar al die mooie momenten die mensen de moeite waard vinden om vast te leggen? Zeker toen foto’s nog analoog gemaakt werden en dus veel duurder waren.”
Je leeft bewust, als in thuis bevallen zonder verdoving en een veganistische levensstijl. Altijd al belangrijk voor jou?
“Ik leef zo bewust mogelijk. Gewoon uit liefde, voor mensen en voor dieren. Ik doe er alles aan om mijn aandeel in het veroorzaken van leed zo klein mogelijk te houden. En zonder verdoving bevallen deed ik om het risico op een postpartum depressie te reduceren, want er blijkt wel een verband te bestaan. Mijn vriend die ook fotograaf is, maakte er beelden van en die komen in een boekje dat bij de tentoonstelling hoort. Die opdracht had ik hem gegeven, de bevalling zelf kon ik wel in mijn eentje aan. Het is een serieuze bevalling geworden, maar het heeft me goed gedaan: als ik dit kon, kan ik alles.”
Wie met vragen zit over zelfdoding kan terecht bij de Zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813 en op de sitewww.zelfmoord1813.be.
Interview
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
