Fleur van Groningen: “Zorgen voor jezelf is een daad van verantwoordelijkheid”

Voor zichzelf zorgen: het heeft lang geduurd voor Fleur van Groningen het onder de knie had. Haar jeugd leerde haar om niet flauw te zijn, altijd door te zetten en haar gevoelens te verstoppen. Met die gedachtegang maakt ze komaf in haar boeken, ook in het pas verschenen Voelen zonder filter. En daarmee raakt ze Vlaanderen waar het pijn doet: recht in zijn emoties. “Ik beschouw het als mijn roeping om mensen constructief te leren omgaan met hun gevoelens.”

In Leven zonder filter vertelde Fleur van Groningen vanuit haar eigen ervaring wat hoogsensitiviteit is en hoe ze daarmee om leerde te gaan. Een zoektocht die bijzonder herkenbaar bleek te zijn voor velen; het boek ging al meer dan 60.000 keer over de toonbank. Onlangs verscheen Voelen zonder filter waarin ze verder doorgaat op trauma en emotie. Opnieuw doet ze dat aan de hand van haar eigen verhaal, vaak pijnlijk en confronterend maar ook inspirerend, en helder verwoord. “Een boek niet alleen voor wie hoogsensitief is, maar voor al wie constructiever wil omgaan met zijn of haar emoties”, vertelt ze. En daar is nood aan. Voelen zonder filter vliegt al net zo vlot de winkeldeur uit als zijn voorganger. “Ik krijg opnieuw veel lezersbrieven en -mails, het thema maakt erg veel los. Dat ondervond ik ook al tijdens de lezingen die ik de voorbije vijf jaar hield en waarbij dikwijls heel emotioneel gereageerd werd. Niet in het minst in West-Vlaanderen trouwens. Ik heb ooit een West-Vlaams lief gehad en ken de clichés dus wel: harde werkers met een baksteen in de maag, die niet praten over emoties. Maar na een lezing daar gebeurde het heel dikwijls dat mensen me omhelsden, zelfs huilden van opluchting. Daar leek het taboe op gevoelens me zo mogelijk nog groter te zijn dan op andere plaatsen in Vlaanderen. En dat terwijl ‘gevoelig mogen zijn’ heel normaal zou moeten zijn. Maar velen onderdrukken hun gevoelens liever, of beweren zelfs dat ze helemaal niet zo gevoelig zijn. Het lijkt mij net zoiets als doen alsof je nooit naar het toilet gaat.”

“De rol van slachtoffer ligt me niet, ik wil inzicht in mijn eigen handelen en dat van anderen”

Maar met Fleur zelf gaat alles goed. “Ik heb me nooit eerder zo gelukkig gevoeld als nu”, glimlacht ze. “Zo intens met trauma, het ontstaan ervan en alles wat dat met zich meebrengt, bezig zijn, heeft me doen beseffen dat ik me voortaan volledig op dat thema wil toeleggen. Ik heb zelf een lange zoektocht afgelegd en eindelijk rust en heling gevonden. Nu is het tijd om anderen die nog op zoek zijn, te helpen. Ik ben uitgenodigd om op een evenement rond trauma in Amsterdam, naast tal van experts, een lezing te houden. Dat vind ik geweldig. Maar ik ben ook van plan om zelf opnieuw lezingen te houden.”

Je schrijft over trauma vanuit je eigen ervaring en ontleedt jezelf daarbij tot op het bot. Hoe kijk je vandaag naar wat achter je ligt?

“Er waren zeker ook mooie momenten in mijn leven, maar ik heb wel degelijk een moeilijke reis achter de rug. Een jeugd vol onbegrip, moeilijke relaties en misbruik. Ik vond het dan ook echt niet gemakkelijk om mezelf zo te fileren, voor een publiek dan nog wel, maar dat blijkt nu toch zinvol te zijn. Eigenlijk schrijf ik de boeken die ik jaren terug zelf graag had gelezen, maar die er toen niet waren.”

“Maar de slachtofferrol ligt me niet, ik blijf niet graag hangen in pijn en moeilijkheden. Daarom ben ik altijd blijven streven naar meer inzicht in mijn eigen handelen en dat van anderen. Om voorúít te komen. En dat brengt dan weliswaar nieuwe uitdagingen met zich mee, maar ten slotte ook heling. Ik weet nu dat hetdoorvoelen van een emotie, het accepteren ervan, tot inzicht leidt. Vroeger probeerde ook ik mijn emoties te ontkennen of te rationaliseren, maar daarmee los je niets op. Integendeel, ze blijven onderhuids knagen.”

Behalve dat je intussen veel kennis over traumatische ervaringen verworven hebt, ben je intussen 40. Draagt dat bij aan de rust?

“Dat denk ik wel, ja. Het is een leeftijd waarop je een en ander in perspectief kunt plaatsen en beseft wat echt belangrijk is. Waarop je ook meer rekening houdt met je omgeving. Maar het is toch vooral therapie en zelfonderzoek, hard werken aan mezelf, die me gebracht hebben waar ik nu sta. Het zoeken naar antwoorden heeft altijd in me gezeten zelfs toen ik op mijn twintigste ernstig suïcidaal was, bleef ik het als een vorm van opgeven beschouwen om dat ook echt te doen -, maar ik had hulp nodig om die antwoorden te vinden.”

“Hard blijven werken, veel te weinig slaap, het gevoel dat ik geen leven meer had naast moeder zijn… Ik voelde me oud en lelijk, ja. (lacht) Maar nu dat voorbij is, heb ik het gevoel dat ik zo’n beetje the best of both worlds beleef. Niet meer zo fris als twintig jaar geleden, maar nog lang niet oud en mét de nodige handvaten om het leven beter aan te kunnen.”

Hoort dat gezonde hoofd in een gezond lijf voor jou?

“Ik ben lang onzeker geweest over hoe ik eruitzie, en dat ben ik nog altijd wel wat. Maar ik hecht meer belang aan een fysiek goeie gezondheid. Ik was nooit sportief, maar nu ga ik zelfs regelmatig zwemmen. Van uiterlijke tekenen van ouder worden lig ik dan weer niet wakker. Integendeel, die zeggen net veel over een mens: aan oudere gezichten kun je iemands persoonlijkheid aflezen. En dat vind ik dan weer interessant. Al moet ik tegelijk toegeven dat ik de eerste rimpels rond mijn eigen ogen ook niet echt geweldig vind.”

Je hebt onder meer geleerd om jezelf weer graag te zien: hoe uit zich dat vandaag concreet?

“In zorgen voor mezelf, rekening houden met mezelf. Doordat ik in mijn jeugd grensoverschrijdend gedrag meemaakte, leerde ik zelf ook niet waar mijn grenzen lagen. Dat resulteerde in depressies, onevenwichtige relaties, en het onvermogen om daarover te spreken. Daardoor heb ik lang gedacht dat het egoïstisch is om voor jezelf te zorgen, een vorm van navelstaren. Pas toen ik besefte dat ik niet meer voor anderen kon zorgen, omdát ik niet voor mezelf zorgde, is de ommekeer er gekomen: zorgen voor jezelf is net een daad van verantwoordelijkheid, ook tegenover je omgeving. Moeder worden heeft dat alleen maar versterkt: als ik gelukkig ben, voelt mijn zoontje zich ook zichtbaar goed.”

“De ultiemezelfzorgbeslissing voor mij is dan dat ik mezelf toesta om emoties te hebben en ze te beleven, in plaats van ze te veroordelen. Want net die emoties geven aan waar mijn grenzen liggen.”

(lacht) “Hij kent ook al mijn mindere kantjes, maar die verzwijgt hij heel lief. Maar Seppe en ik hebben een heel goeie relatie, ja. Sinds acht jaar zijn we onafscheidelijk, we herkennen veel in elkaar, kunnen heel goed met elkaar praten. Daar heb ik lang naar gezocht, en het is zeker ook een factor die ertoe bijdraagt dat ik me heb kunnen losmaken van het verleden en nu goed in mijn vel zit.”

Alles is emotie, schrijf je. Wat ontroert jou?

“Schoonheid in al haar vormen: in de natuur, dieren, kunst, muziek… De liefde ook, mijn zoon, en mensen die in hun hart laten kijken. Voorál mensen ontroeren me tegenwoordig. Door mezelf te analyseren, heb ik ook een beter inzicht gekregen in hoe anderen in elkaar zitten. Vroeger maakten mensen mij vaak bang, nu heb ik meer mededogen. Ik begrijp nu dat mensen die kwetsen veelal zelf beschadigd zijn. Wat niet betekent dat ik op mijn kop laat zitten, integendeel, ik kan hard zijn. Ik stel duidelijk mijn grenzen, maar altijd vanuit respect naar mezelf en de ander toe.”

“Beweren dat je niet gevoelig bent, lijkt me net zoiets als doen alsof je nooit naar het toilet gaat”

Als dochter van beeldend kunstenaar Flor Hermans schilderde je al als kind. Dat heb je sinds een paar jaar opnieuw opgenomen?

“Tekenen en schilderen was mijn passie en ik was er ook goed in. Maar het liep mis tussen mijn vader en ik omdat hij niet geïnteresseerd was in wie ik was, niets wilde weten ook over waar ik mee worstelde. Ik zette me af tegen hem en de kunstwereld waarin hij vertoefde, en stopte jarenlang met schilderen. Pas toen een tweede burn-out om de hoek loerde, ben ik er opnieuw mee begonnen. En het was een verademing. Vroeger dacht ik dat ik met schilderen niemand anders kon helpen. Met artikels schrijven kon ik dat wel, dus concentreerde ik me daarop. Zelfs té veel dus, waardoor ik overwerkt geraakte.”

“Nu weet ik dat schilderen óók een vorm van zelfzorg is. Ik voel me er beter door, en ben daardoor een beter mens voor anderen.”

Heeft het ook de relatie met je vader kunnen herstellen?

“Pas enkele jaren na zijn dood. Ik heb hem tijdens zijn laatste dagen opgezocht en verzorgd. Hij is tot op het eind dezelfde gebleven. Maar ik was wel veranderd, en ik had intussen niets meer van hem nodig dacht ik. Ik heb hem vergeven, ook hij droeg een zware rugzak met zich mee en groeide op in een gezin waar emoties geen plaats hadden. Maar het bleef moeilijk, een kind blijft altijd verlangen naar de liefde van een ouder. Zijn dood heeft me dan ook echt omver geslagen. Alsof ik iemand verloren was, die ik nooit had gehad. Maar goed, nu schilder ik zelfs met de penselen van mijn vader, op zijn ezel. We hebben vrede gesloten.”

Je werkt aan een boek over de relatie met je vader?

“Al sinds zijn dood, maar het is nog lang niet klaar. Het is ook al een paar keer herschreven, omdat ik sindsdien ook als mens blijf voort evolueren. De eerste versie schreef ik in de pijn van het rouwen, dat klopte niet meer met wat ik nu voel. En het mag vooral geen wraakroman worden, eerder een verhaal van vergeving.”

Een jaar geleden ontdekte je bovendien dat je hoogbegaafd bent.

“Ik heb geen diploma, ik werd op school dom genoemd. Maar ik heb wel andere kenmerken waardoor mensen die het kunnen weten me aanraadden om me te laten onderzoeken. Toen bleek dat ik hoogsensitiviteit combineer met een vrij hoog IQ. Dat heet dan hoogbegaafdheid, wat niet hetzelfde is als hoogintelligent zijn voor alle duidelijkheid. Het komt erop neer dat je alles heel intens beleeft en vanuit drie perspectieven bekijkt: vanuit jezelf, vanuit de ander én vanuit een soort helicopterview. En doordat je voortdurend alle mogelijkheden overziet, leg je de lat erg hoog,

wat positief kan zijn maar ook verlammend kan werken.Het is eigenlijk niets meer dan een manier van zijn, niet iets om over te stoefen of zo. En voor mezelf is het gewoon goed om dit te weten. Vroeger haalde ik mezelf altijd naar beneden, nu weet ik wat ik waard ben, met mijn positieve kanten én mijn gebreken.”