Luc Van Lierde over Hawaï 1996: “Het voelde alsof ik de Tour had gewonnen”

Kona, een tropische zaterdag in oktober 1996. Luc Van Lierde, een 27-jarige triatleet uit Brugge, maakt zijn debuut op de lange afstand. In de befaamde Ironman van Hawaï nota bene, de moeder aller triatlons. In omstandigheden die je zelfs je allergrootste vijand niet toewenst, met een bijna ondraaglijke vochtigheidsgraad en extreme temperaturen boven de 40 graden. Van Lierde versaagt echter niet, houdt stand op de fiets en rekent in een beklijvende marathon af met de topfavoriet, de Duitser Thomas Hellriegel. Drie jaar later volgt een nieuwe triomf op Ali’i Drive. “Hawaï heeft mijn leven veranderd.”

Wilfried Van Aken is in 1983 de eerste Belg die aan de Ironman van Hawaï deelneemt. Vele landgenoten volgen in zijn spoor. Zoals in 1996, wanneer twee West-Vlamingen – Gino Minnebo, een militair uit Assebroek, en Luc Van Lierde, een proftriatleet uit Brugge – naar Kona afreizen. De procedure om zich voor Hawaï te kwalificeren, verloopt nog niet zoals dat nu het geval is. Minnebo: “Op Hawaï raakte toen niemand, want er waren slechts zes selectiewedstrijden. Luc kreeg als enige, op basis van zijn titels in Europa, een soort vipticket. Nochtans had hij in wedstrijd nog nooit 180 kilometer gefietst of een marathon gelopen.” Maar het zit allemaal in het hoofd, zegt Van Lierde daar zelf later over. “Hawaï is mentaal een verschrikkelijke race.”

Didier Volckaert

Van Lierdes erelijst spreekt voor zich. In 1996 wint hij zowat alles wat er winnen valt. Hij wordt Europees kampioen kwarttriatlon, pakt twee keer WK-zilver op de kwart- en de halve afstand en schrijft in september de triatlon van Nice op zijn naam. “En zo kwam er plots nog een vijfde doel bij, de Ironman van Hawaï. De wedstrijd waardoor ik op mijn dertiende voor het eerst in contact met triatlon kwam, toen ik in mijn zetel voor de televisie zat en op de VRT beelden zag van een ineengestorte Julie Moss, die al kruipend de meet bereikte.”

Van Lierde reist in oktober 1996 zonder zijn vrouw Katrien Vangrysperre en drie jaar oude zoon Andrew naar Hawaï af. “We vonden het toen te duur om naar de andere kant van de wereld te gaan voor iets wat Luc eens wilde proberen”, vertelt Katrien in 2009. “En we hadden al 5.000 euro van mijn moeder geleend, zodat hij naar Hawaï kon gaan. Ook praktisch was het, met een schoolplichtig kind, niet te doen.”

Wel van de partij in Hawaï: ex-triatlontopper Didier Volckaert. Van Lierde: “Fysiek was ik er klaar voor, maar de vraag was of ik het mentaal ook aankon. Het gebrek aan ervaring en de mentale kracht heb ik van Didier gekregen. Zonder hem wist ik niet wat er zou gebeuren. Didier (die in 2018 na een slepende ziekte overleed, red.) heeft me drie weken lang als begeleider, soigneur en coach bijgestaan. Hij had al eens deelgenomen in Hawaï en wist precies waar en wanneer de moeilijke periodes aanbraken. Zijn steun was enorm. Ook extrasportief. Ik haat het om alleen te zijn. Als je 35 uur per week in je eentje moet trainen, is het erg frustrerend als je weer alleen op je kamer komt.”

Ondanks zijn gebrek aan ervaring wordt er op Hawaï, waar nog nooit een Europeaan won, wel degelijk met Van Lierde rekening gehouden. “In de pronostieken stond ik overal in de top drie. Ze wisten dus wie ik was. Maar de wet van Hawaï zegt dat je een paar keer tegen de muur moet lopen vooraleer je er kan winnen.” Twee dagen voor de wedstrijd komt de legendarische Mark Allen, zesvoudig winnaar op Hawaï, naar de Belgische debutant toegestapt. “Ik heb al veel van je gehoord. Ik verwacht iets van jou en denk dat je hier iets kan doen.” Van Lierde: “Amai, dé Mark Allen die in mijn kansen geloofde. Toen ik met triatlon begon, waren hij en Dave Scott mijn grote idolen. (lacht) Ik kreeg er nog meer zenuwen van.” Toch geloven weinig Amerikanen in een Belgische zege. “Atleten en organisatoren kenden me niet echt. Hij is wel goed op de korte afstand, maar wat komt hij hier in feite doen? hoorde ik meer dan eens. Tja.”

Ook vrouw Katrien is niet overdreven enthousiast. “Ik vond dat hij zijn seizoen beter in schoonheid kon eindigen, met die zege in Nice dus. Ik was bang dat het jaar in mineur zou eindigen, zeker toen gasten als Mario Huys en Jean Moureau vertelden dat Hawaï van een heel ander kaliber was dan bijvoorbeeld Nice.” Tegenover de media houdt Van Lierde eveneens de druk af. “Er zijn hier zoveel toppers aan de start. Het zal heel moeilijk worden.”

Tien liter in zeven uur

Van Lierde is echter niet van gisteren. Inspanningsfysioloog Jan Olbrecht maakt zijn trainingsschema’s op en zelf laat hij zich voor afreis naar Hawaï door het KMI informeren over de klimatologische kenmerken. “Ik wil weten wat ik met mijn lichaam doe”, vertelt hij in december 1996. “Hoeveel water verbruik ik in zulke omstandigheden? Hoeveel liter moet ik tijdens de wedstrijd drinken? Als je daarvan op de hoogte bent, heb je al een stapje voor. Zo wist ik dat ik op zeven uur tijd tien liter water naar binnen moest kappen. Niet gemakkelijk, hoor. Probeer het maar eens.”

Van Lierde heeft geluk: op 27 oktober 1996 staat er op Hawaï geen zuchtje wind. Minnebo: “Dat was ideaal voor Luc, die toen nog niet zo goed fietste.” Tijdens de marathon regent het zelfs. “Ideale omstandigheden waren het voor mij”, aldus Van Lierde. “In een normale editie had ik waarschijnlijk nooit de finish gehaald. Dan had ik bij die wind van zes tot zeven Beaufort gezegd: amai, wat is dat hier! En was ik mentaal gekraakt.”

Thuis zit vrouw Katrien aan de radio gekluisterd. De hele nacht – de finish is omstreeks drie uur ‘s nachts Belgische tijd – volgt ze gespannen het wedstrijdverloop. Van Lierde komt als achtste uit het water en raakt tijdens het fietsen vlug op kop met de Duitser Thomas Hellriegel. Maar plots krijgt hij drie minuten straftijd. “Je hebt Hellriegel gehinderd”, argumenteert de jury. Van Lierde: “In de beginjaren van triatlon had je andere regels voor het stayeren in het wiel, want je mocht toen twee lijnen creëren. De goede fietsers vonden dat dit voor pelotonvorming zorgde. Zij vroegen en kregen een aanpassing. Geen dubbele lijn meer, wel had je nu slechts 15 seconden de tijd om je voorganger te passeren. Toen ik drie atleten in één keer voorbijstak, volstond dat natuurlijk niet en kreeg ik een kaart. In de tweede wisselzone voor de marathon moest ik drie minuten stilstaan.” Vrouw Katrien: “Ik dacht dat het om zeep was.”

Energy Lab

Van Lierde is uit zijn ritme en volgt halverwege op vier minuten. Maar tijdens de passage door Energy Lab, een passage van zeven kilometer waar de vochtigheidsgraad meer dan 95 procent bedraagt en het kwik gemakkelijk tot boven de 40 graden klimt, keert het tij. Van Lierde weet wat hem daar te wachten staat. Vijf dagen eerder is hij dit stuk op het warmste moment van de dag, om twaalf uur ‘s middags, komen verkennen. “Niet te doen, die hitte en die vochtigheid. Maar ik was erop voorbereid en heb daar de wedstrijd gewonnen.”

Op acht kilometer van de streep gaat Van Lierde op en over de Duitser. “Onvoorstelbaar. Het gevoel van de laatste kilometers kan ik niet beschrijven. Duizenden dolenthousiaste mensen die je naar de zege schreeuwen. Ik zweefde naar de eindmeet. Dit is het allerhoogste voor een triatleet. Het voelt alsof ik de Tour heb gewonnen.” Wanneer Van Lierde de finish overschrijdt, trekt hij het lint stuk. Hij smijt het in de lucht en loopt recht in de armen van Volckaert. “Ik heb me toen gewoon laten gaan”, zegt Van Lierde. “Toen ik in zijn armen viel, zei Didier met een hese stem: ‘k wist het, ‘k wist het. Zonder hem had ik het nooit gehaald. Nooit.”

Michael Jordan

Ook op het thuisfront is de gekte compleet. “Dit is buiten alle verwachtingen”, reageert vrouw Katrien. Ze krijgt een telefoontje van haar man. “Nog nooit heb ik hem zo gelukkig gehoord. Van één ding heb ik nu spijt: dat ik er niet bij ben op Hawaï. Gelukkig kon Luc de voorbije weken altijd rekenen op Didier. Ze zullen samen wel een feestje bouwen. Luc vertelde me zelfs dat Didier door het dolle heen is. (grijnst) Hij zou al volop aan het feesten zijn.”

De Amerikanen weten niet wat ze meemaken: voor het eerst is een Europeaan aan het feest. In een wedstrijdrecord dan nog, drie minuten en 37 seconden sneller dan Allens toptijd uit 1993. Het imponeert én irriteert de Amerikanen dat een onervaren kereltje uit het kille, bescheiden België het bij zijn eerste deelname in Hawaï haalt. “Hij is de Michael Jordan van het triatlon”, kopt een plaatselijke krant.

Na afloop licht Van Lierde in een interview met NBC zijn wedstrijdaanpak toe, waarna Allen naar hem komt toegestapt: “Nu ben ik niet meer verbaasd dat jij gewonnen bent. Jij weet alles wat je moet weten om hier te winnen. Bij je eerste deelname hier meteen triomferen, dat kunnen alleen superatleten.”

Bij Koning Albert II

Van Lierde wordt bij zijn terugkomst op de luchthaven van Zaventem als een held onthaald. Vrouw Katrien: “Andrew kwam met een blauw oog thuis van het gedrum. In Brugge drongen ze allemaal ons huis binnen. Er volgt op 9 december 1996 ook een ontvangst bij Koning Albert II op het koninklijk paleis in Brussel. “Hij heeft daar echt lang wakker van gelegen en is voor de gelegenheid zelfs een kostuum gaan kopen. Is dat goed genoeg om naar de koning te gaan? vroeg hij me steeds. Jammer dat ik niet mee mocht. Als de koningin niet aanwezig is, mag de vrouw niet mee. Etiquette…”

Eind 1996 wordt Van Lierde pas derde in de verkiezing van Sportman van het Jaar, na olympisch zwemkampioen Frederik Deburghgraeve en wereldkampioen wielrennen Johan Museeuw. Van Lierde ziet er wel de humor van in. “Om Sportman van het Jaar te worden, moet je slechts 100 meter zwemmen. Om tweede te worden, moet je 200 kilometer fietsen. En om derde te worden, moet je er nog een marathon bij lopen.”

Onvoltooide symfonie

In 1999 volgt een tweede triomf op Hawaï. Rest de vraag: had Luc Van Lierde niet vaker de Ironman van Hawaï kunnen winnen? Zijn palmares van blessures is namelijk even lang als die van zijn successen. “Luc trainen, was ook voor mij topsport, maar ik ben bevoorrecht dat ik met zo’n talent mocht samenwerken. Hij is de meest getalenteerde topsporter met wie ik ooit werkte”, liet Paul Van den Bosch zich ooit ontvallen. Ook Hans Jacobs, sportjournalist bij Het Nieuwsblad, verwoordt het in 2009 uitstekend: de triatloncarrière van Van Lierde is als één van de meesterwerken van componist Franz Peter Schubert: die Unvollendete. Briljant, maar niet af. De onvoltooide symfonie. Of zoals Peter Hespel, inspanningsfysioloog aan de KULeuven, ooit verkondigde. “Als Luc het kopke van Johan Museeuw had gehad en niet zo blessuregevoelig was geweest, had hij Hawaï minstens zes of zeven keer gewonnen. Met de vingers in de neus, hé.”

Het slotwoord is voor Van Lierde zelf. “Als ik aan Hawaï denk, ben ik tegelijk gelukkig en ontgoocheld. Na sommige edities waarin het slecht afliep, kwam ik vier tot zes weken mijn huis niet meer uit. Anderzijds voelde niet deelnemen aan die wedstrijd tijdens mijn carrière aan alsof ik mijn vrouw bedroog. Maar wat wel vaststaat: Hawaï heeft mijn leven veranderd.”