EK judo 1997: “Mooiste collectieve sportprestatie ooit van België”

In de jaren ’90 kent België een uitzonderlijk getalenteerde judogeneratie. “Vergelijkbaar met de huidige generatie Rode Duivels, maar die hebben nog geen tornooi gewonnen”, lacht toenmalig bondscoach Jean-Marie Dedecker. Na de succesvolle Olympische Spelen van 1996 in Atlanta (VS) leven Dedecker en co in een roes. Op het EK in Oostende in 1997 beleeft het grotendeels West-Vlaamse judoteam haar grootste collectieve succes. Zes gouden en drie bronzen medailles kapen de Belgen in eigen huis weg. Dat is tot op heden, 23 jaar later, nog steeds een internationaal record.

In de jaren ’80 behaalt het Belgische judo successen met Robert Van de Walle en Ingrid Berghmans. Van de Walle vecht zich in ’80 in Moskou naar de olympische titel in de -95 kg, Berghmans volgt dat voorbeeld in Seoul ’88 in de categorie tot 72 kg. Daardoor krijgt bondscoach Jean-Marie Dedecker extra geld van het BOIC en van Bloso (nu Sport Vlaanderen, red.). In de schaduw van die twee wereldtoppers stoomt hij een nieuwe lichting klaar.

De Olympische Spelen van ’92 in Barcelona zijn de eerste grote afspraak voor Dedecker en co, maar ze draaien uit op een ontgoocheling. Onverwachts brons voor Heidi Rakels, dat wel. Maar vier andere judoka’s verliezen hun kamp om het brons en stranden op een vijfde plaats. Het sein om nog harder te werken.

Met Dedecker als gangmaker: “Topsport is geen democratie, maar een dictatuur.” Het team beklimt samen de Mont Blanc. Dedecker wil tonen dat “alleen de eerste plaats vanaf nu telt”. Een Spartaans trainingsregime moet daarvoor zorgen. Zwaargewichten lopen evenveel als de lichtgewichten, lichtgewichten poweren evenveel als de zwaargewichten. De judoka’s moeten aan niks denken. Niet aan geld, niet aan inschrijvingen en liefst ook niet aan een lief. Dedecker regelt alles.

Sneeuwbaleffect

Een jaar later, in 1993, is de eerste gouden medaille op een groot toernooi een feit: Gella Vandecaveye wordt wereldkampioene in de -61 kg. De trein is vertrokken en zal lang verder denderen. Het EK van ’94 is het eerste collectieve succes. De Belgen keren huiswaarts met vier medailles, waaronder twee keer goud. Vandecaveye en Ulla Werbrouck zijn de Europese kampioenes van dienst in de -61 kg en de -72 kg.

Op de Olympische Spelen van ’96 in Atlanta zorgen de judoka’s van Dedecker voor vier van de zes Belgische medailles. Goud voor Ulla (-72 kg) , zilver voor Gella (-61 kg) en brons voor Harry Van Barneveld (+95 kg) en Marie-Isabelle Lomba (-56 kg). Eindelijk werpt het harde trainingslabeur de gewenste vruchten af. Dedecker beloont de medaillewinnaars met een reis naar Lapland. De teamspirit zit goed. Die reis geeft olympisch kampioene Werbrouck een boost: “We weten nu dat een medaille behalen, beloond wordt. Wat een prachtige reis!”

De apotheose van de uitzonderlijke lichting Belgische judoka’s volgt op het EK van ’97 in Oostende. Dedecker kan gaan en staan waar hij wil dankzij de goede resultaten en beseft dat het uitgelezen moment om een groot tornooi naar ons land te halen, aangebroken is. “Zonder die succesvolle Spelen van ’96 kon ik nooit het EK naar ons land halen.”

Kolkend stadion

Hij organiseert alles zelf, koopt de televisie- en publiciteitsrechten, zoekt zelf sponsors, richt de zaal in… Het Media Center in Oostende wordt omgetoverd tot een judotempel. Binnen het uur zijn alle tickets uitverkocht. Officieel mogen er 3.000 toeschouwers binnen, het worden er 4.000 en zelfs 4.500. Tot de brandweer tussenkomt. Dedecker moet duizend reeds verkochte kaarten terugnemen omdat het Media Center anders onverantwoord vol zit.

Van donderdag 8 mei tot en met zondag 11 mei 1997 voltrekt zich in Oostende een heus Belgisch judofeestje. “Het is alsof je in de armen van het publiek kan springen, zo dicht zitten ze”, omschrijft Vandecaveye het. Werbrouck: “De enige keer dat ik ambiance zie in het judo.” Dedecker heeft aan alles gedacht: Ben Crabbé is stadionomroeper van dienst en zweept het publiek voor elke kamp nog eens extra op. Bovendien komen de judoka’s op de tatami onder begeleiding van muziek. “Zoals een boksmatch in Las Vegas”, vindt de bondscoach. Het kolkende stadion zorgt voor een ongezien Belgisch succes.

Iedereen heeft de schiftingsrondes van donderdag en vrijdag overleefd en zit op medaillekoers. Dedecker ‘s anderendaags: “Het is zaterdagochtend en we hebben nog geen kamp verloren. Ik voel dat er een vloedgolf aankomt. Of het een tsunami wordt, weet ik nog niet.”

Goldrush

En of het een tsunami wordt. De muziek uit de film Rocky zindert nog na wanneer Van Barneveld als eerste een medaille pakt. Brons in de categorie tot 95 kg. Dedecker: “De rest wil nu niet onder doen.” De subcultuur van deze judogeneratie wordt nog maar eens duidelijk: winnen. Daan De Coopman stijgt boven zichzelf uit en verovert brons. Johan Laats laat eindelijk op een groot tornooi zien wat hij waard is en kroont zich op prachtige wijze tot Europees kampioen. Met een offerworp verslaat hij de olympische kampioen.

Vandecaveye ziet het thuisvoordeel dan weer eerder als een nadeel. Zelfs haar mama, die zelden naar een wedstrijd komt kijken, is aanwezig. “Ik voel extra druk. Ik zie iedereen voor mij winnen, dan kan een gevestigde waarde zoals ik toch niet verliezen?” Toch haalt ze vrij vlot de finale, maar daarin kijkt ze snel tegen een serieuze achterstand aan. Bovendien sukkelt ze ook nog eens in een armklem. Het publiek houdt de adem in. “Afkloppen? Vergeet het! Verdorie Vandecaveye, je vecht thuis, je moet winnen”, schiet door haar hoofd. Ze wurmt zich los en met een overstrekte arm schiet haar diesel in gang wat resulteert in een spetterende ippon en een ontplofte zaal. “Begeesterend. Net een mirakel. De ene medaille na de andere, dat is toch onmogelijk?”, reageert mama Vandecaveye.

Clement en Dedecker

Ook voor Inge Clement is de druk gigantisch. Twee weken voor het EK is de Oostendse nog niet zeker van haar selectie. Ze ligt in de weegschaal met de Waalse Nicole Flagotier die ook in de -52 kg uitkomt. Dedecker selecteert tegen de wil van de Waalse federatie Clement. Het komt tot een arbitragezaak bij het BAS. “De onzekerheid overheerst. Ik loop al weken chagrijnig rond”, aldus Clement. “Gelukkig sluit Jean-Marie mij af van de buitenwereld en trek ik mij sowieso weinig aan van wat anderen over mij denken.” Clement en Dedecker krijgen gelijk. Van een perfecte voorbereiding is evenwel geen sprake, want amper tien dagen voor het EK is Clement zeker van haar deelname. En ze beseft: “Enkel de Europese titel is voldoende, anders krijgen we nooit helemaal gelijk.”

De Oostendse etaleert niet haar beste judo. De stress staat op haar gezicht af te lezen, maar toch haalt ook zij de finale. Dedecker: “De helft van België zit te wachten tot ze verliest, drie vierde van de bobo’s van de federatie zit te wachten tot ze verliest om mijn ongelijk te bewijzen.” De druk die op de tengere judoka rust, is immens. Ze staat achter op punten en haar tegenstander ontwijkt het gevecht. Inge! Inge! galmt door het stadion. Op dertien seconden van het einde krijgt haar tegenstandster een strafpunt en komt Clement op voorsprong. 3,2,1 … Inge Clement is Europees kampioen! Ze schreeuwt het uit en met haar het hele stadion.

Van Barneveld opnieuw

Intussen staat Van Barneveld klaar voor zijn finale in de open categorie, de allerlaatste kamp van het EK. Plots komt alle druk op zijn schouders. In de achtergrond schreeuwt Ben Crabbé Johan Laats Europees kampioen! Inge Clement Europees kampioen! Van Barneveld kan alleen nog maar denken: “Als ik nu tweede word, ben ik gewoon een uil. Dat is niet meer goed genoeg. Dan ben ik een loser.” Ondanks de druk maakt ook hij het waar. Nadat hij met een bronzen plak het sneeuwbaleffect in gang heeft gezet, sluit hij nu dit sublieme EK prachtig af en mag ook hij een gouden medaille in ontvangst nemen.

Ook Werbrouck en Lomba kronen zich tot Europees kampioen, terwijl Brigitte Olivier brons wint in de open categorie. Vooraf had Dedecker geschoven in het programma om ervoor te zorgen dat certitudes Ulla en Gella niet op dezelfde dag om een medaille zouden kampen. In de hoop om zo toch zeker één medaille per dag te winnen en de sfeer erin te houden. Nergens voor nodig, want voor wie de tel is kwijtgeraakt: surfend op de golven van elkaars succes veroveren de Belgische judoka’s zes gouden en drie bronzen plakken. We zijn het land met veruit de meeste gouden medailles. De Mexican wave gaat vier dagen lang rond in het stadion en zindert nog veel langer na.

Onvergetelijk feest

Het Belgische team danst en springt in een cirkel op de mat. Rond hen verzamelen cameraploegen. Dedecker heeft de afgelopen jaren tegen de schenen van zowat alle bobo’s geschopt, maar mag nu een nieuw kunststukje op zijn conto bijschrijven. Na elk groot judokampioenschap wordt er traditioneel een banket voorzien voor de judoka’s. Dedecker heeft daar geen geld meer voor en beslist om de Carré onder het Thermae Palace Hotel in Oostende af te huren. De hele nacht is alles gratis. “Als ik nu een atleet tegenkom die bij dat feestje was, word ik er nog over aangesproken”, lacht hij.

Als beloning voor de collectieve prestatie gaat de judoploeg op reis naar Burkina Faso. De groep wordt er geconfronteerd met armoede en vrouwonvriendelijke taferelen. Werbrouck: “Wij moeten maar aan de kraan draaien voor water, zij moeten van waterput naar waterput lopen. Tijdens een feestje mogen de mannen eerst eten en krijgen de vrouwen daarna de restjes.” Een mentaal lastige reis, maar ze brengt de groep nog dichter bij elkaar. Tot en met de Spelen in Sydney maakt het judoteam furore. In februari 2000 krijgt Dedecker zijn ontslag. Het betekent het einde van een unieke generatie, maar de sporen van de tsunami zijn nog altijd voelbaar. De medailleoogst van de Belgen op het EK ’97 is tot op vandaag, 23 jaar later, een absoluut record. Dedecker: “De mooiste collectieve sportprestatie ooit van ons land.”