De moderne versie van Indiana Jones. Zo kan je onze journalist Christophe Lefebvre (38) best omschrijven. Deze zomer trekt de stoere avonturier naar godvergeten plekken in West-Vlaanderen en ver daarbuiten. Hij start zijn zomerreeks met een bom: hij ontdekte een ondergronds veldhospitaal van de nazi’s… in Wevelgem.
Een goed verhaal en dito avontuur start vaak met heel wat opzoekwerk in de bibliotheek. Uren tussen de stoffige boeken in de hoop een spoor van een verloren mysterie op te rakelen. Heel erg soms start het op een totaal andere manier, zoals de verkiezingen bijvoorbeeld. Het ene moment sta je bolletjes te kleuren, even later krijg je de tip die je op weg zet naar een godvergeten nazibouwwerk…
“Jij bent die gast van die tunnels, hé?” Zelden zo snel een aanzet gevonden voor een straf verhaal. Een medewerker van de technische dienst in Wevelgem grijpt me bij mijn nekvel als ik het stemhokje verlaat. “We moesten overlaatst onze waterput leegtrekken en we zagen daar beneden een deur zitten. Weet jij per toeval niet wat dat zou kunnen zijn?” Een put, water en een deur waarvan men niet echt meer wist waarvoor ze diende, mijn interesse was alvast geprikkeld.
(Lees verder onder de video)
In het verleden had ik al een paar keer aan de toog uiteraard gehoord dat er ooit een tunnel onder het park van Wevelgem liep. Niemand kon die verhalen bevestigen en echt veel lectuur is er ook niet over te vinden maar helemaal onmogelijk was het niet. Wevelgem heeft, zoals zoveel andere gemeenten, een oorlogsverleden. De aanwezigheid van een vliegveld en een knap kasteel in volle centrum werkten als een magneet op alles wat legerbottines en heel veel sterren had.
Toogpraat
In mei ’40 was Wevelgem een primair mikpunt voor de Luftwaffe. Op het vliegveld zat een vliegeniersschool en de Duitse Stukas moesten die hebben. De gemeente naast Kortrijk behoorde tot de eerste doelwitten waar ook burgerslachtoffers vielen. De nazi’s bouwden later de cirkel rond de Wevelgemse luchthaven uit tot een grote fortificatie waar het plaatselijke kasteel – dat nu dienstdoet als gemeentehuis – de officierenpost werd. In de Neerbeekstraat heb je nog Duitse bunkers, maar dé vraag is: bouwden de nazi’s er ook een tunnel?
Een eerste contact met enkele heemkundige experts levert al snel extra informatie op. Ooit zou er inderdaad een tunnel geweest zijn, die vanuit het gemeentehuis een uitweg moest bieden aan Duitse officieren. Ooit, want echt sporen zijn hier niet van… Maar een expert vermoedt dat het prieeltje in het park, ondertussen een kunstwerk, hier een cruciale rol in heeft gespeeld. Onder het kleine gebouwtje zit immers een koelkelder, een ruimte die nu wordt gebruikt om de technische kant van het kunstwerk te huisvesten.
Maar genoeg theorie. Ik had meer dan genoeg info en prikkels om in actie te schieten. Via het kleine luik aan de zijkant van het prieeltje kruipen we de kelder in. Wie niet echt goed kijkt, ziet ook maar dat: een kelder. Weinig mysterieus of geheimzinnigs… Of wel? In de hoek lijkt de cilindervormige structuur over te gaan in die van een gewelf. Voor de nieuwkomers in de wereld van het ondergrondse avontuur: de gebogen structuur van een gewelf was en is nog steeds de aangewezen manier om een stevige tunnel te bouwen. Het metselwerk, dat overduidelijk later werd bijgezet, toont ons ook een glimp van wat ooit een tunnel was. Helaas is die tunnel volledig dicht, een teleurstelling… maar ook weer niet, want de toogpraat blijkt wel een vorm van waarheid te bevatten.
Euforie
Richting gemeentehuis dan. Daar wilden hoge pieten zich tijdens de Tweede Wereldoorlog kunnen redden, mocht het te warm worden onder hun voeten. Een rustieke deur geeft er toegang tot de kelders van het kasteel, ruimtes die een verhaal op zich kunnen vormen. Medewerkers van de gemeente, ondertussen nieuwsgierig door mijn vele vragen, hebben zelf de kelderruimtes al uitgekamd. Tot hun teleurstelling konden ze niet echt een deur of een opening vinden. Kon die vreemde meneer van de krant dat wel?
‘Enorm’ mag je letterlijk nemen: de kamers in het nazicomplex blijven elkaar opvolgen
Een eerste speurtocht levert niet meteen veel op, maar tijdens een tweede passage valt ons oog op enkele metalen U-treden. De dame die me vergezelt, begrijpt niet meteen mijn euforie maar die trapjes waren het kenmerk van de Todt-bouwwerken. Todt, de bouwmeesters van de nazi’s, hadden hun eigen unieke manier van bouwen en dergelijke treden maakten daar deel van uit. De metalen staven geven blijkbaar toegang tot een gat van ongeveer een vierkante meter, wat overeenstemt met de nooduitgangen van militaire complexen. Het gat, volledig dichtgemetseld, kan wel eens een volgende stap vormen in het ontrafelen van het verhaal. Een snelle blik op het kompas leert ons meteen ook dat die uitgang op een lijn ligt met de restanten van de tunnel onder het prieeltje. Was dit het begin van wat ooit dé tunnel onder Wevelgem was?
De kelder heeft nog meer verrassingen in petto zo blijkt. Tijdens onze speurtocht waren er werken aan de verwarmingsketel aan de gang, waardoor een stuk van de funderingen zichtbaar was. Ook hier zijn sporen van een tunnel met gewelf zichtbaar. Helaas is ook hier alles dichtgemaakt, maar het eurekagevoel keert terug.
Banaal deksel
De laatste stap in onze zoektocht is de deur die zich onderaan de waterput van de technische dienst bevindt. De deur waarmee alles startte op verkiezingszondag. Voorzien van een stevig paar botten, een degelijke zaklamp en heel veel goesting, heffen we het banale deksel van de waterput op. Wat blijkt? We worden opgewacht door een reeks U-treden, dezelfde als in het gemeentehuis.
Een zestal meter lager sta ik tot aan de knieën in het water en kijk ik naar twee gewapende deuren. Bunkerdeuren uit de Tweede Wereldoorlog, zoveel is duidelijk. Met mijn allesbehalve atletische lichaam wurm ik mij door de kleine openingen en de verbazing overvalt mij. Onder de terreinen van de technische dienst en ver daaronder, ligt een enorm ondergronds complex. Enorm mag je letterlijk nemen want de kamers blijven elkaar opvolgen. Het eerste wat me opvalt, is dat beide deuren toegang geven tot gescheiden delen. De deur links en de deur rechts leiden tot een verzameling van kamers die onderling niet met elkaar verbonden zijn. De kamers van de rechterdeur hebben ook sporen van kleurrijke decoratie, terwijl de kamers van de linkerdeur dat niet hebben. Op het einde van beide complexen komen we voor een stevige, gepantserde deur te staan. Deuren die muurvast zitten en niet meer los te krijgen zijn.
Nog geheimen
Ons trouwe kompas toont ons dat de deur van de gedecoreerde kamers op een lijn ligt met de tunnelrestanten onder het prieeltje en die van het gemeentehuis. Met doorweekte voeten duiken we na onze ondergrondse trip de boeken in en leggen we al onze bevindingen naast elkaar. Enkele sporen in de bouwregisters van de nazi’s leren ons dat Wevelgem een van de enige ondergrondse veldhospitalen had, wat met bijna onweerlegbare zekerheid de plaats onder de technische dienst is. De ingang die wij hebben gebruikt is dan weer een nooduitgang, waardoor we quasi zeker kunnen zijn dat de twee afgesloten deuren de hoofdingangen waren. De gedecoreerde ruimtes, die in lijn liggen met het gemeentehuis, vormden de vleugel voor de officieren terwijl de andere vleugel voor de gewone soldaat was. Waar die deur op uitgeeft, is en blijft de grote onbekende.
De conclusie is dan ook glashelder. De tunnel onder het park van Wevelgem is voor heel wat mensen dan misschien wel cafépraat en een pure legende, hij heeft echt bestaan. De werken aan de vijver van het stadspark, enkele decennia terug, hebben heel wat van de tunnel verwoest maar de restanten zijn er nog. De tweede deur moet ook toegang hebben gegeven tot een tweede tunnel maar daar zijn helemaal geen sporen van terug te vinden. Wevelgem heeft dus nog heel wat geheimen prijs te geven.
De historicus: “Dit is een uitzonderlijke vondst”
Christophe Deconinck, historicus met een passie voor de Tweede Wereldoorlog, kan zijn enthousiasme maar moeilijk verbergen wanneer we hem ons materiaal voorschotelen. “Het hoeft niet te verbazen dat een belangrijke plaats zoals Wevelgem voorzien was van een stevige medische afdeling, met een rechtstreekse verbinding met zowel het commando als de effectieve strijdkrachten”, klinkt het. “Alleen is het terugvinden van zo’n plaats in zo een uitstekende toestand best wel uitzonderlijk.”
Wanneer we hem confronteren met het feit dat deze plaats niet is opgenomen in de erfgoeddatabank van Vlaanderen, kunnen we de verwondering bijna proeven. “Het toont aan dat mensen echt niet meer weten waarop ze lopen of wat ze onder hun voeten hebben liggen. Alles raakt vergeten, vernield en wanneer niemand die plaatsen registreert, worden ze binnen de kortste keren tot een voetnoot herleid. Ongeacht hoe of wat, dit is een knappe aanvulling op onze rijke geschiedenis.”
De burgemeester: “Dit zal geen bedevaartsoord worden voor neonazi’s”
Wanneer we Wevelgems burgemeester Jan Seynhaeve confronteren met onze ontdekking, krijgen we een blik vol verbazing. “Ik had geen flauw idee dat dit hier onder de grond zat”, klinkt het. “Natuurlijk is dit erg fascinerend en ik ben erg nieuwsgierig naar hoe dit verhaal zich verder zal ontrafelen.” Dat Wevelgem een cruciale rol speelde tijdens de Blitzkrieg is dan weer geen verrassing. “Mijn moeder heeft dit allemaal meegemaakt en sprak vroeger vaak over den duits.” Hoewel ons ontdekt complex een relikwie van de Duitse bezetters is, vreest de burgervader niet meteen dat zijn gemeente een bedevaartsoord voor neonazi’s zal worden. “Integendeel, dit kan een blijvende herinnering worden zodat iedereen beseft dat dit nooit meer mag gebeuren.”
Godvergeten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier