Zandaanvoer in zee gegooid geld of duurzame oplossing?

In de eerste week van het nieuwe jaar liet het stormweer weer zandkliffen achter op onze stranden. Nu het zand is gaan liggen, stelt burgemeester Steve Vandenberghe van Bredene zich vragen bij het steeds maar weer aanvoeren van zand op onze stranden. “We gooien geld in zee. Er moeten structurele maatregelen komen”, vindt hij. “We zijn ervan overtuigd dat dit op lange termijn de meest duurzame oplossing is”, zegt Steve Timmermans van de afdeling Kust van de Vlaamse overheid.

Op sommige plaatsen, zoals in Knokke en Wenduine, waren de zandkliffen na de storm in de nacht van 2 op 3 januari maar liefst twee meter hoog. Al heel snel werden bulldozers ingezet om de stranden te nivelleren. Het is nog niet duidelijk of er ook herstelmaatregelen zullen nodig zijn, maar burgemeester Steve Vandenberghe stelt zich nu al grote vragen bij het telkens weer aanvoeren van nieuw zand.

“Begin 2017, na de storm Dieter, zijn miljoenen tonnen zand weggespoeld. Vlaams minister Weyts nam toen het initiatief om deze schade snel te laten herstellen, wat ook gebeurde. Maar we zijn nog geen jaar verder en verschillende stormen spoelden opnieuw massa’s zand weg. Is dat niet dweilen met de kraan open? Het zandverlies zorgt ook voor een daling van het veiligheidsniveau bij een volgende storm. Tot slot is er ook de toeristische schade.”

“Vergelijk het met een overstroming. Niet alles is opgelost als het water is weggelopen en je de bestaande rioleringen niet aanpakt. Je neemt ook best structurele maatregelen tegen dat er een volgende overstroming komt”, maakt burgemeester Vandenberghe een vergelijking. “Er zijn zeker mogelijkheden om ook de strandproblematiek structureler op te lossen. Het voorstel voor een tweede verdedigingsgordel in zee lijkt op zijn minst een ernstig onderzoek waard. Maar de maatregelen voor Bredene zullen anders zijn dan die voor Nieuwpoort. Ik blijf erop hameren: we moeten dit debat voeren. Het is aan minister Weyts om knopen door te hakken”, besluit Steve Vandenberghe.

“Oppositietaal”

“Steve Vandenberghe speelt zijn rol als parlementslid van de oppositie, en dus niet als kustburgemeester, door een beeld te schetsen dat niet strookt met de realiteit”, reageert Jeroen Tiebout, woordvoerder van Vlaams minister Ben Weyts. “Of er herstelopspuitingen nodig zijn, zal moeten blijken na de winter. Wij gaan uit van een heel beperkte impact. Nu staan roepen heeft geen zin. Werken met natuurlijke strandversterkingen is nog altijd de meest efficiënte oplossing. Wat de lange termijn betreft, kijken we naar alle mogelijke opties bij de opmaak van het kustvisieplan.”

“Sinds de herstelwerken na de storm Dieter is enkel nog een vooroeversuppletie uitgevoerd ter hoogte van Lombardsijde”, verduidelijkt Steve Timmermans, adviseer kustbeheer bij de het agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust. “Andere onderhoudssuppleties werden gekoppeld aan de herstelwerken na de storm. In 2018 vindt nog een gepland onderhoud plaats in de zone Oostende-Mariakerke. Normaal hebben de opgehoogde stranden elke vijf jaar een stuk herstel nodig.”

“Natuurlijk proces”

“Er zijn stranden die op een natuurlijke wijze zand verliezen en andere stranden waar het verloren zand vast blijft zitten. Bij elk tij wordt er zand verplaatst door de stroming en de golven. Dat is een continu proces. Als je de natuur niet op heel actieve wijze gaat beïnvloeden, zijn het altijd dezelfde stranden die zand verliezen en altijd dezelfde die zand winnen. De stranden aan de westkust zijn minder kwetsbaar. De stranden zijn er minder stijl, de zee is er minder diep en je hebt zandbanken. De zones Oostende-Middelkerke, van Bredene tot Wenduine en voorbij de Baai van Heist zijn dan weer aandachtszones.”

“Het is nu veel beter zichtbaar, maar vroeger was er even veel zand weg”

“Binnen het masterplan kustveiligheid is gekozen voor zachte oplossingen waar mogelijk”, legt Steve Timmermans uit. “De harde alternatieven, zoals het verhogen van muren en dijken, hebben ook hun gevolgen: appartementsgebouwen zouden achter een muur zitten of de sokkels zouden zelfs helemaal verdwijnen. Op de stranden die we de jongste tien jaar hebben opgehoogd, komt het water nu niet meer tot tegen de duinen, zoals vroeger. En in Oostende komt de zee niet meer tot tegen of over de zeedijk. Dat is een veel veiliger situatie. Maar de impact van de storm zie je dan wel halfweg het strand. Het is nu veel beter zichtbaar, maar vroeger was er even veel zand weg.”

“Wij zijn ervan overtuigd dat dit de meest duurzame oplossing is, niet alleen in euro’s. Het behoud van het strand als toeristische recreatiezone is ook een meerwaarde. Een muur zou een stuk goedkoper zijn, maar zou ook heel wat hinder veroorzaken. Dat is de maatschappelijke kost. En harde maatregelen vragen ook onderhoudswerken. Aan alles zijn pro’s en contra’s, maar wij blijven achter onze keuze staan”, verzekert Steve Timmermans.

Zandmotor

Als alternatief wordt vaak over een zandmotor gesproken, een volume zand dat in zee wordt gebracht en door de stroming voor natuurlijk herstel van de stranden zorgt. “Daar zijn twee grote bedenkingen bij. Het zand van de zandmotor zou zich in alle richtingen verplaatsen, dus ook in de vaargeulen. Het vraagt behoorlijk wat onderzoek om de beste locatie te kiezen, maar we zullen dit wel bekijken. Bovendien verloopt het herstel via een zandmotor op het tempo van de natuur. In twee jaar kan het strand hersteld zijn, maar niet tegen dat het seizoen begint.”

“Wat zandbanken of zandeilanden betreft: dat onderzoek moeten we nog in detail voeren”, zegt Steve Timmermans. “Maar zandbanken beïnvloeden het stromingspatroon en het golfklimaat. Dat kan soms positief, soms negatief zijn. En een nog belangrijker bedenking: ook die eilanden zullen onderhoud vragen. Maar we starten nu de opmaak van ons kustvisieplan voor de kustverdediging tot 2100 en daarbij onderzoeken we alle nieuwe methoden.”

“Ook strandaangroei”

Blankenbergs schepen Philip Konings is kustgeomorfoloog. “Bij storm en hoogwater wordt de natuurlijke helling van het strand hersteld, waardoor kliffen in het kunstmatig aangevoerde zand ontstaan. De zee vlakt de onnatuurlijke situatie als het ware weer af”, legt hij uit. “Het zand dat nu van het kunstmatig strand lijkt te zijn verdwenen, is niet verloren. Het is verspreid over lagere delen van het strand en vlak onder de laagwaterlijn. Naar de zomer toe zal datzelfde zand het strand geleidelijk weer laten aangroeien.”

“Zandsuppleties zijn een flexibele methode om snel probleemzones te beveiligen tegen duin- of dijkdoorbraken. De methode is efficiënt, maar ecologisch niet duurzaam en relatief duur. Bovendien is een suppletie altijd tijdelijk, het aangevulde zand verspreidt zich geleidelijk over het strand. De ingreep moet dus geregeld herhaald worden. Maar niet alle kustzones kampen met erosie. Sommige zijn stabiel en groeien zelfs aan. Daar kan de kust verstevigd worden door de natuurlijke processen van strand- en duinaangroei te stimuleren. De stranden voor en ten oosten van Blankenberge zijn zich in dit geval sinds de uitbouw van de haven van Zeebrugge. We kunnen de natuurlijke evolutie gebruiken om de duinen te laten aangroeien.”