Tom Adins, de architect die Kortrijk een nieuw gezicht geeft

Twee dagen voor het zwembad zou openen, wandelden we er nog in rond met architect Tom Adins. Zijn ogen flikkerden van pret en trots bij het overzien van wat mede door zijn toedoen op Kortrijk Weide was neergezet. Nog geen 48 uur later zagen we hem terug. Onthutst. Bang toekijkend hoe de metershoge vlammen zijn gebouw trachtten op te vreten. In spanning ook. Benieuwd of zijn werk stand zou houden. Of het bestand zou zijn tegen het vuur. Dat was het ook. Een goeie maand later is zowel het sport- als het recreatiegedeelte weer open.

“Bij ieder project is er maar een korte fractie van tijd dat je van het eindresultaat kunt genieten. Vijf jaar lang kijk je daar naar uit,” zegt Tom Adins. “Dat moment dat alles afgewerkt is en opgekuist voor de architectuurfoto’s. Nu is het toch even weer opladen om met hetzelfde gevoel van voor de brand naar die opening te verlangen. Het momentum is een beetje weg.”

Zwembaduitbater Lago werkt bij de bouw van zijn zwemparadijzen doorgaans met het Leuvense architectenvennootschap Artabel. Maar omdat men bij de stad Kortrijk besefte hoezeer zo’n immens bouwwerk een stempel kan drukken op de façade en de uitstraling van de stad, zocht men naar een architect die ver zou wegblijven van de pretparklook die in andere zwemparadijzen gehanteerd werd. De inbreng van Artabel zou zich deze keer beperken tot de specifieke water- en zwembadexpertise.

Pretentie is passé

Ver moest de stad niet zoeken om bij Tom Adins en zijn bureau Adins-Van Looveren terecht te komen. De Kortrijkzaan, die zijn hoofdkantoor in Gent heeft, waar hij samen met zijn Antwerpse zakenpartner Luc Van Looveren acht architecten in dienst heeft, heeft in de loop van de voorbije jaren al talloze keren de stad verfraaid met zijn sobere, modernistische ontwerpen.

Onder de werken die als visitekaartjes kunnen dienen, moet zeker gekeken worden naar hoe hij het Parkhotel tot een echt designhotel heeft omgebouwd. Het prachtige kantoorgebouw van Deutsche Bank, rechtover de brandweer, aan de afrit Kortrijk Zuid, laat de bezoekers aan de Bienale Interieur bij het binnenrijden van de stad meteen voelen dat hier over vorm en smaak wordt nagedacht. En dat Vives bij de uitbouw van zijn campus ook bij Adins-Van Looveren terechtkwam om ervoor te zorgen dat het gigantische studentenhome tegenover Kasteel ‘t Hooghe geen lange, blinde muur werd, bevestigt nog maar eens dat dergelijke mastodonten baat hebben bij de lichte touch van Adins en Van Looveren. Ze zijn momenteel op de dijk van Nieuwpoort hun eerste flatgebouw aan het zetten.

Of het nu grote of kleinere projecten zijn, eigenlijk zie je in alles die kenmerken terug die ook zijn persoonlijkheid typeren: een sobere klasse en sierlijke bescheidenheid die opvalt. Tom Adins moet het niet van schreeuwerigheid hebben. Kortrijkse pretentie is ouderwets. Passé zelfs.

Dubbel gevoel

“Ik ben heel enthousiast en trots, als inwoner en ook als architect, over wat er de laatste 20 jaar in Kortrijk is veranderd. Het zit in het DNA van een stad om te groeien, maar als je paalt aan een landsgrens, een taalgrens en twee, drie andere dynamische provinciesteden, de gordel Ieper-Roeselare-Waregem, is het niet evident om inwoners te winnen. Voor pakweg Gent, Mechelen en Leuven is dit veel vanzelfsprekender, die steden zijn enorm geëvolueerd in de laatste twintig à dertig jaar, maar liggen veel centraler om inwoners aan te trekken. Ondanks die handicap slaagt Kortrijk er toch in zich telkens weer in de picture te werken met mooie projecten. Zoals Kortrijk Weide, met de Leiewerken, de verlaagde Leieboorden, maar ook als fietsstad, sportstad en noem maar op. Dat vraagt extra inspanningen van iedereen. Toch heb ik een dubbel gevoel bij de snelle ontwikkeling van de stad. Enerzijds is er een enorme politieke en burgerlijke wil om vooruit te gaan, anderzijds zijn er zoveel regeltjes en laat de bureaucratie zich op alle niveaus alsmaar meer voelen, waardoor veel interessante projecten slabakken of zelfs stranden. Dat zal dan de nieuwe realiteit zijn, waar ik te weinig geduld voor heb…”

Piketje verzetten

Wellicht deels de frustratie van een ambitieus man die op zijn 47ste de tijd ziet krimpen waarin hij grote projecten kan realiseren. “We zijn helemaal onderaan begonnen, met de kleine verbouwingen. En we hebben alle stappen doorgemaakt. Van een startende architect zowel als van een startend bedrijf. Ik merk dat netwerken almaar belangrijker wordt. Maar iedere keer het lukt, heb je toch weer een licht euforisch gevoel.”

“Ik vond het geweldig fijn om te kunnen meewerken aan het zwembad van Kortrijk Weide. Je weet dat zo’n gebouw door heel veel mensen zal bezocht worden. Dat het een zekere positie inneemt. Het wordt een van de herkenbare ankerpunten. Je draagt bij tot het verzetten van de piketjes van de stad. Er ontwikkelt zich hier een nieuw stadsdeel. Leuk om deel te mogen uitmaken van de uitbreiding van de stad.”

De erfenis van Tom Adins

Zwembad Kortrijk Weide: “Wij hebben de fijne kant van dit gebouw mogen doen”

Tom Adins: “Het is een gebouw dat tot stand gekomen is in samenwerking met heel veel partijen: de stad, maar ook de studiebureaus van de groep S&R, nu Lago. De mensen van Artabel hebben de expertise en de knowhow van hoe ze een zwembad bouwen. Wij hebben de fijne kant van het architectenwerk mogen doen: ontwerp, materialen, volumes bepalen, de positionering van de verschillende delen in het zwembad. De leuke dingen van onze opleiding. Het was alsof we weer studenten waren.

Een zwembad is sowieso heel veel oppervlakte, heel veel volume ook. We hebben geprobeerd om die immense oppervlakte minder zichtbaar te maken. Je voelt niet dat het zo groot is. We zitten met een niveauverschil tussen het park, dat aansluit bij de Leie, en de parking, die omsloten ligt door de loodsen. Doordat het zwembad moest aansluiten bij de bestaande bebouwing op Kortrijk Weide, wilden we het ook laag houden. Maar door de ligging zaten we ook me een probleem van oriëntatie. De zon moet voorbij de achtergevel klimmen om de ligweide te verlichten. Een bijkomende reden om het gebouw laag te houden. Daarom ook hebben we het deels ingegraven.

Het was een wens van de stad om met baksteen te werken, om daarmee aan te sluiten met de gebouwen van CVO en de loodsen. Hier hebben we in twee bakstenen gecombineerd, waarvan we zowel de voorkant als de achterkant verschillen. Waardoor het lijkt alsof we met vier verschillende stenen werken. Bij de bouw van een zwembad ben je heel erg beperkt in keuze van materialen. Staal bijvoorbeeld is moeilijk te gebruiken omdat je corrosie kunt krijgen van binnenuit. De effen vlakken zijn dan ook weer van beton en aluminium. Of ze gaan mee met het schrijnwerk of de structuur. Als straks alle buitenwerkzaamheden achter de rug zijn, zal het park perfect aansluiten bij het gebouw. De zwemmers zullen met hun voeten in de natuur staan.

Binnen zowel als buiten is er voor een soberheid gekozen. Op vraag van de stad ook. Men wou niet te veel schreeuwerige kleuren. Het mocht geen Plopsaland worden. Het was voortdurend zoeken naar een evenwicht tussen het architecturale en het commerciële. Zwembaden zijn ook gebonden aan verschillende normeringen en wetgevingen. Het was zoeken naar materialen die binnen alle richtlijnen en wetgevingen passen en die dan ook nog aantrekkelijk waren. Ik ben ook heel blij met die grote ramen, waar je op gezette tijden de treinen ziet voorbijglijden terwijl je in het water zit. En omgekeerd hebben we ook getracht om het zwemmen zichtbaar te maken naar het plein toe. Van waaruit je de lijnen van de gevel aan de binnenkant ziet terugkomen.”

Studentenhome Vives: “Nu een thuis voor studenten, maar eigenlijk mogelijkheden zat”

Tom Adins: “Vives is echt een mooie campus aan het bouwen. Met nieuwe gebouwen in verschillende stijlen, van telkens andere architecten. Ik ben blij dat we daarbij met het studentenhome onze bijdrage hebben kunnen leveren. Het moest allemaal heel snel gaan. We hadden nauwelijks iets meer dan een jaar. Op het eind van het ene schooljaar begon de afbraak, tegen het eind van het volgende schooljaar moest het gebouw klaar zijn voor ingebruikname.”

“Als je het grondplan bekijkt, zie je twee L-vormen die verbonden zijn door een passerelle van twee niveaus, waarin de keuken en de gemeenschappelijke ruimtes zijn ondergebracht. Het ene blok sluit aan bij de kant van ‘t Hoge, het andere bij het centrum. Ze kijken naar mekaar. Zo konden we elk blok afzonderlijk afwerken en gebeurden eventuele correcties in de passerelle. De ruimte eronder zorgt voor een nieuwe opening naar de campus toe.. Voorheen stonden hier een aantal cafeetjes die allemaal verouderd waren. Ik wou niet weer een blinde wand aan de straat behouden, maar in feite het gebouw opentrekken naar het achtergelegen gebied. We hebben hier gewerkt met de combinatie van baksteen en hout, om het geheel warmer en lichter te maken, en om het grote volume te breken. Het mocht geen mastodont worden. We hebben een stevige en flexibele ruwbouw neergezet die makkelijk een nieuwe bestemming kan krijgen. Nu is het een studentenhome, je kunt hier zonder veel moeite appartementen, kantoren of leslokalen in onderbrengen.”

Kaai 1: “Je voelt dat het centrum beetje bij beetje uitbreidt”

Tom Adins: “Een gebouw op een zichtlocatie langs de Leie. Je hebt hier ruimte. En dus kan er iets meer. Dat voel je. Door het aantrekkelijk maken van de Leieboorden voel je ook hier hoe het centrum beetje per beetje uitbreidt. Het is de combinatie van het water, de bruggen, en de gebouwen erlangs. Op zo’n plek kan je werken met veel glas, omdat je natuurlijk ver van aanpalende bebouwingen zit.”

“Je kunt het uitzicht optimaal benutten. Uiteindelijk heb je overal dezelfde basisregels, maar het komt er ook op aan te weten hoe je op verschillende locaties die regels anders kunt interpreteren. Weten wat kan en wat niet. Omdat de context nu eenmaal niet overal hetzelfde is. We hebben ook hier gewerkt met horizontale lijnen in de gevel. De aluminiumbeplating en witte betonpanelen komen terug om een soort spanning en ritme te bekomen. We waren hier beperkt tot vier bouwlagen plus een daklaag. De daklaag op een appartementsgebouw was vroeger meestal louter een technisch verdiep. Je bent er beperkt in het aantal vierkante meters. Meestal ligt de bebouwde oppervlakte weg van voor- en achtergevel. De oppervlakte van de daklaag hebben we gebruikt om de penthouse naar de hoek toe te brengen. En doordat de Gasstraat en de Nijverheidskaai in een scherpe hoek komen, krijg je een heel ander perspectief.”

Kantoren Deutsche Bank: “Voor veel mensen de eerste kennismaking met onze stad”

Tom Adins: “Een kantoorgebouw is altijd leuk om te ontwerpen. Je hebt redelijk wat vrijheid. Zeker als het, zoals hier in opdracht van een private ontwikkelaar is neergezet. De besluitvorming gaat vlotter. We doen niet zo vaak mee aan openbare aanbestedingen. Dat zal misschien veranderen als we de ingenieurs en architecten vinden waarnaar we nog op zoek zijn. Het is op het eerste gezicht een eenvoudig gebouw, maar we hebben geprobeerd er wat spanning in te brengen door de wisselwerking van glas, aluminium en beton.”

“Hiernaast heb je nog een oud kantoorgebouw, van notaris De Witte dat uit de jaren 60 stamt, denk ik. En we hebben geprobeerd de materialen en de kleuren, de combinatie van dat wit en zwart, zo eigen aan het modernisme, in ons gebouw te vertalen. We vinden dat sowieso een mooie stijl en het was leuk op daarop aan te sluiten. Ook mooi meegenomen is de zichtbare locatie. Voor veel mensen die de afrit Kortrijk Xpo nemen is het een eerste kennismaking met de stad. Ik passeer hier zelf ook dagelijks en mijn kinderen zeggen vaak: ‘Papa, dat is een gebouw van jou hé.’ Ik moet ze een beetje leren kennen waarmee papa bezig is en dan graag met projecten als deze waar ik ook best trots op ben. We moesten ook parking voorzien. Het is gebouw volledig onderkelderd. Er kunnen hier 20 auto’s staan. We hebben het gelijkvloers iets kleiner gemaakt om een inrit te voorzien. Waarbij je bij een van de plateaus een zwevend effect krijgt.”

De Patria: “Vernieuwen met erfgoed in het achterhoofd”

Tom Adins: “Het project Patria bestaat eigenlijk uit drie delen: een beschermd monument uit de 14de eeuw aan de kant van de Grote Markt, dat we in ere hersteld hebben, een kantoorgebouw uit de jaren 50 dat we deels afgebroken hebben en op het kleine perceeltje op de hoek van het Jozef Vandaleplein een woning die in de loop der jaren zo mismeesterd was, dat we die helemaal herbouwd hebben. Hier zijn we jaren mee bezig geweest. En ook, hier is heel veel aan geschetst en getekend geweest. Het was een heel complex dossier.”

“We moesten grondig vernieuwen en tegelijk keek de dienst Erfgoed voortdurend mee over onze schouder. Het nieuwe hoekgebouw is klein, verticaal, maar binnen echt wel mooi van volume. We hebben geprobeerd om hier een echt markant gebouw van te maken, zowel qua materiaal als qua vormgeving. Het moest ook aansluiten bij het historische gebouw van de eigenlijke Patria zelf. Het gebouw tussen voor- en achterkant is een nieuwbouw, waarin we onder meer de fouten die tijdens de verbouwingen in het oude gedeelte zijn gebeurd, hebben tenietgedaan. De nieuwe trappen, de nieuwe lift zitten allemaal in dat nieuwe gedeelte. Op een locatie als deze is het belangrijk dat bewoners van dergelijke grote appartementen ook een parkeerplaats hebben dichtbij hun eigen woning. Met het gevolg dat we het hele gebouw hebben opgekrikt om er zes garages onder te maken. Die zijn bereikbaar via een autolift. Daar hadden we dan weer ventilatie voor nodig. Vandaar de speelse openingen in de poort.”