De stad Oudenburg zet een belangrijke stap in het behoud van haar historisch erfgoed. In de deelgemeente Ettelgem wordt gestart met de opmaak van het restauratiedossier voor de Romaanse Sint-Eligiuskerk, een van de oudste religieuze gebouwen van West-Vlaanderen. De laatste ingrepen dateren van de jaren tachtig en het monument is dringend aan vernieuwing toe.
De voormalige parochiekerk, sinds 1938 beschermd, geldt als een zeldzaam voorbeeld van vroeg-romaanse bouwkunst. De oorsprong van de kerk gaat zeker terug tot 1028, toen ze nog volledig in hout was opgetrokken. De huidige constructie, opgetrokken in veldsteen, een groen gespikkelde natuursteen, en in moefen (kleine baksteen), bevindt zich op een zandrug en werd samen met de omringende bebouwing iets hoger gebouwd om haar te beschermen tegen watervloed.
Het oorspronkelijke uitzicht uit de 12de tot 14de eeuw is nog duidelijk herkenbaar: een driebeukige basilicale vorm met koor en apsis. De arcaden scheiden de middenbeuk van de zijbeuken. Aan de noordzijde is het romaanse metselwerk in veldsteen nog goed zichtbaar, terwijl de zuidzijde twee gotische bogen vertoont die rusten op een natuurstenen zuil. De stoere toren met de merkwaardige overgang naar een kubusvormige bovenstructuur dateert uit de 14de eeuw en de sacristie werd toegevoegd in de 17de eeuw.
Afbraak leek onafwendbaar
Door de bouw van de nieuwe neogotische parochiekerk in de Dorpsstraat anno 1911 kwam het romaanse gebouw leeg te staan. Rond 1930-1931 leek de afbraak onafwendbaar: een groot deel van het schip en de mariale kapel verdween, maar het koor, de sacristie en de toren bleven behouden. Dankzij de bescherming in 1938 en de restauraties in 1986 tot 1988, uitgevoerd in samenwerking met de Koning Boudewijnstichting en de Dienst Monumentenzorg, bleef dit unieke monument bewaard. Sindsdien vinden er geregeld tentoonstellingen, concerten en voordrachten plaats. Het schip bleef bewust als ruïne behouden, wat het geheel een open en karaktervolle uitstraling geeft.
Vandaag wil de stad dat verhaal verderzetten. “De Romaanse kerk van Ettelgem is een tastbaar stuk geschiedenis dat we met zorg willen bewaren”, zegt burgemeester Romina Vanhooren. “We willen het gebouw structureel herstellen en tegelijk haar culturele rol versterken. Het koor blijft dienstdoen als polyvalente zaal voor kleinschalige concerten, lezingen en tentoonstellingen.”
Om dit waardevolle project in goede banen te leiden, gaat Oudenburg op zoek naar een ontwerper-architect. “Die zal instaan voor het volledige restauratieontwerp, de technische studies en erfgoeddossiers en ook de uitvoering van de werken opvolgen”, verduidelijkt schepen van Openbare Werken Randy Van Oyen. “We hopen de selectie dit najaar af te ronden zodat de voorbereidende fase in 2025 kan starten.”
Ergoedpremies
De kostprijs van de restauratie wordt geraamd op 704.413,70 euro. De stad plant de aanvraag van twee erfgoedpremies bij het Agentschap Onroerend Erfgoed, gespreid over 2025 en 2026. Dankzij het verhoogde premiepercentage van 60 procent kan Oudenburg tot 300.000 euro aan subsidies ontvangen.
Het project kadert in een bredere erfgoedvisie van de stad, waarin behoud en herbestemming hand in hand gaan. De restauratie moet niet alleen de bouwkundige toestand verbeteren, maar ook de kerk haar functie als culturele ontmoetingsplek laten behouden. “We investeren niet enkel in steen”, besluit burgemeester Romina Vanhooren, “maar ook in identiteit, in verbondenheid en in gemeenschapsgevoel. Erfgoed leeft pas echt wanneer mensen het kunnen beleven.”
Met de nieuwe restauratie krijgt de Romaanse Sint-Eligiuskerk van Ettelgem opnieuw de aandacht die ze verdient als monument van bijna duizend jaar oud, als symbool van lokale geschiedenis, en als inspirerende plek voor ontmoeting en cultuur.
