Op een Brusselse veiling bracht Lokaal Bestuur Koksijde het hoogste bod uit voor een fel gegeerde middeleeuwse oorkonde uit het jaar 1228. Dit goed bewaarde document was bovendien voorzien van vier zegels in uitzonderlijk goede staat. Daar had het Lokaal Bestuur 15.625 euro voor over. Het collectiestuk wordt een pronkstuk in de thema-opstelling ‘Symbolen en tekens’ van Abdijmuseum Ten Duinen.
Burgemeester Marc Vanden Bussche is opgetogen over deze nieuwe aanwinst: “Dit is een topstuk waar we heel blij mee zijn. Het is meteen ook iets tastbaars dat de vele bezittingen van de vroegere Duinenabdij illustreert. Het ging op haar hoogtepunt om een levendige gemeenschap, verspreid over een uitgestrekt gebied van meer dan 10.000 hectare, met eigendommen tot in Zeeuws-Vlaanderen.”
Schenking
Stéphanie Anseeuw, schepen van cultuur, voegt eraan toe: “Onze medewerkers speuren regelmatig op veilingen naar interessante en waardevolle objecten. Dit is er zo eentje. Na bijna acht eeuwen is dit document ontcijferd en onderzocht. De oorkonde dateert van Palmzondag 1228 en is bovendien nog voorzien van vier van de vijf zegels . De vijfde is blijkbaar verloren gegaan. Vanaf 26 juni kan iedereen deze oorkonde bewonderen in de thema-expo ‘Symbolen en tekens’ in het Abdijmuseum.”
Jan Van Acker, wetenschappelijk medewerker historisch onderzoek van het Abdijmuseum heeft de tekst uit het Latijn vertaald. “Eigenlijk is deze oorkonde een akte in het Latijn, kalligrafisch in inkt geschreven op perkament en nog perfect leesbaar”, vertelt Jan. “ De zegels kan je vergelijken met wat vandaag een handtekening is. De tekst van deze akte maakt ons duidelijk dat het gaat om een schenking van een privépersoon, een zekere Heinricus Hevelbern, aan de Duinenabdij.”
Ridder Hugo
“ In ruil voor de kwijtschelding van een schuld van zo’n 24 pond – een stevig bedrag destijds – schonk deze Heinricus Hevelbern 75 ‘gemeten’ in de regio Axel. Dat staat gelijk aan zo’n 30 hectare land. In die regio begonnen de cisterciënzers in die periode hun bezittingen flink uit te breiden. Daartegenover stond de belofte van abt Salomon van Gent. Zolang de abdij dat land kon gebruiken, zou Hevelbern nooit meer voor zijn schuld worden aangesproken.”
“Onderzoek heeft uitgewezen dat de oorkonde in of bij de abdij zou zijn opgemaakt, maar het stuk land in kwestie ligt in Zeeland”, weet Jan. “De ‘oorkonders’ zijn de abt van de Veurnse Sint-Niklaasabdij, de proost en de deken van het Sint-Walburgakapittel en Hugo Van Loringe, een ridder die baljuw van Veurne was geweest. Ridder Hugo woonde wellicht op Loringe, nu Loringstede langs het kanaal Veurne-Nieuwpoort, destijds Koksijde. Deze gezagsdragers waren een waarborg voor de authenticiteit van officiële documenten zoals deze oorkonde , want men stelde vertrouwen in hen.
Abdijarchief
“Het document is in mooie kalligrafie geschreven en de zegels zijn bijzonder goed bewaard, wat vrij uniek is. We vermoeden sterk dat er ooit een ander stuk was vastgemaakt aan deze oorkonde. Dat is te merken aan het draadje dat beide verbond, want dat is er nog wel.”
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat deze oorkonde uit het abdijarchief komt. “Op de achterkant vonden we aantekeningen die een korte samenvatting geven of een archiefcode”, zegt Jan Van Acker. “Zo kon het document worden teruggevonden in een grote inventaris van het abdijarchief. Daarna ontbreekt elk spoor van hoe het stuk zijn eigen weg is gegaan. Wel weten we dat het niet meer tot het archief van Ten Duinen behoorde toen dat in de 19de eeuw in het Grootseminarie werd bewerkt.”
Terug thuis
“De tekst van de oorkonde was al bekend: hij is overgeschreven in cartularia – oorkondeboeken – van de abdij van omstreeks 1305 en ca. 1395. Op basis van de eerste kopie werd ze in de 19de eeuw gepubliceerd, maar het origineel laat toe om dat afschrift hier en daar te corrigeren. Voor het Abdijmuseum is het een van de weinige archiefstukken uit de periode dat de abdij hier nog ter plaatse was. Zo komt het akkoord tussen Heinricus Hevelbern en abt Salomon na bijna acht eeuwen weer ‘thuis’.”
Intussen is Jan Van Acker bijna klaar met zijn nieuwe boek: een studie van de vele boerderijbezittingen in de regio tussen 1550 en 1800. “Voor de middeleeuwen waren die er bijna niet, maar ik heb me beperkt tot ‘Bachten de Kupe’, de regio tussen de Franse grens en de IJzer. Het gaat om een 25-tal boerderijen. En dat heeft al wel ettelijke jaartjes onderzoek gekost!”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
