Hondenzwemming in Sint-Baafs-Vijve vindt zondag al voor de 170ste keer plaats: “Dit is een fenomeen”

Weinig organisaties die een langere geschiedenis kunnen voorleggen dan de jaarlijkse hondenzwemming in de Wielsbeekse deelgemeente Sint-Baafs-Vijve. Zondag zwemmen al voor de 170ste keer zo’n tachtig honden de oude Leiearm in ‘Senteboas’ over, iets wat jaarlijks nog steeds enkele duizenden kijklustigen lokt. Wij nemen u mee op een ‘trip down memory lane’.

Volgens de overlevering is de jaarlijkse hondenzwemming van de Sint-Bavovrienden in Sint-Baafs-Vijve gestart toen vlassers met een bootje de Leie dwarsten om er op de weides vlaskapelletjes te zetten, zo zeggen penningmeester Vincent Herman (52) en secretaris André Naessens (74). “Ze lieten hun honden al zwemmend de oversteek maken en dat zorgde blijkbaar voor wat competitie onder de baasjes. Zo zou de hondenzwemming als wedstrijd tussen rivaliserende boerenbonden ontstaan zijn.”

De allereerste wedstrijd moet rond het gezegende jaar 1850 plaatsgevonden hebben, al kan daar geen sluitend antwoord op gegeven worden. “Wat wél zeker is: de tweede zondag van oktober is dé hoogdag voor ons iets meer dan 2.000 inwoners tellende gemeente. Het is onze versie van Waregem Koerse, maar dan op kleinere schaal. Het is een fenomeen.”

Erkend erfgoed

Dat de hondenzwemming nog steeds zo in trek is, heeft de organisatie te danken aan haar authenticiteit, klinkt het. “De basis is al anderhalve eeuw ongewijzigd. Wie naar hier komt, weet wat hij mag verwachten: puur volksvermaak waarbij het respect voor de deelnemende honden centraal staat.”

In 2018 werd de hondenzwemming ook als Vlaams immaterieel cultureel erfgoed erkend. “Een prachtige erkenning voor het mooie werk van onze voorgangers én een boost om dit volksfeest ook de komende 170 jaar in stand te houden. Met dierenrechtenorganisatie Gaia hebben we dan weer een opperbeste relatie. In 2015 vroegen we hen zelfs om de hondenzwemming door te lichten en sindsdien werken we erg constructief samen.”

Hondenzwemming van ‘Senteboas’: zondag 10 oktober vanaf 15 uur aan het plein van de Sint-Bavostraat. www.hondenzwemming.be.

Jaarlijks wagen zo’n tachtig viervoeters en hun baasjes hun kans. Om die veilig van het dorpscentrum naar de weide aan de overkant te brengen, wordt een overzetbootje ingezet. “Dat is op zich al een attractie. Sommige honden durven tijdens de tocht al het water in springen, iets wat voor de nodige zenuwen zorgt bij de eigenaar. Elk team bestaat uit één hond en twee mensen: iemand die met het dier aan de start op de weide (te zien op deze foto uit 1992, red.) staat en iemand die vanop de oever hem staat toe te roepen. Je hond de Leie laten overzwemmen, is geen sinecure. Ongeveer een derde van alle honden weigert om het water in te gaan.”

In al die jaren liep het slechts één keer fout. In 2006 haalde een hond de overkant niet. “Tijdens het zwemmen werd hij door een andere hond aangevallen en jammer genoeg kwam alle hulp te laat. Sindsdien liggen constant vier duikers in het water, zodat we meteen kunnen ingrijpen mocht er iets gebeuren.”

De laatste jaren hebben we de mond vol over extreem lage waterstanden, maar ook in 1989 was de kwestie een stevig issue. “We hadden er een extreem droge zomer op zitten en die liet zich begin oktober nog voelen. Het water van onze oude Leiearm stond zo laag dat zelfs ons bootje om de honden over te zetten, niet kon varen. We hebben toen in allerijl een noodbrug getimmerd. De honden raakten dat jaar met moeite het water uit…”

Om te vermijden dat de kleinere hondenrassen overrompeld worden door hun grotere collega’s, zwemmen ze in drie categorieën. “Daarvoor hebben we zelf een meetinstrument ontworpen: een soort poortje waarmee we bepalen hoe groot elke hond is. De kleintjes mogen maximaal 41 cm groot zijn, de mediums tussen 41 en 55 cm en alles daarboven valt onder de grote beestjes. Pure folklore, maar wel erg efficiënt.” Het populairste ras dat door het poortje stapt, is de labrador. “Samen met zijn broertje de golden retriever. Die zijn elk jaar in de meerderheid, maar daarom gaan ze nog niet met de overwinning aan de haal. Die eer is meestal weggelegd voor een Duitse of Mechelse herder.” Rijk worden de baasjes niet van hun overwinning. “We voorzien een prijs op maat van de honden, zoals dierenvoeding. Zij zijn immers de sterren van de namiddag.”

Als de hondenzwemming één constante heeft, dan is het wel dat elke editie meer volk op de been brengt dan dat Senteboas inwoners telt. “Elk jaar ziet het zwart van het volk. Deze foto is van 1972 en toen waren we nog aan een pak minder regels gebonden. Zo moeten we nu een aanvraag indienen bij het Agentschap Natuur en Bos om beschermde waterplanten op te ruimen, anders kunnen we de Leie niet zwemklaar maken. Daar staat wel een veel betere infrastructuur tegenover. De oevers zijn enkele jaren geleden heraangelegd, vijftig jaar geleden was het soms letterlijk in de modder ploeteren.”