Hendrik Tratsaert neemt afscheid van ‘zijn’ vrijstaat O.
Op een van de mooiste plekken langs de Belgische kust vind je Vrijstaat O. Een kunstencentrum dat al jaren instaat voor een eigenzinnige en unieke programmatie. Het geesteskind van Oostendenaar Hendrik Tratsaert, die na 13 jaar met een dubbel gevoel afscheid neemt. Maar bij de pakken zitten doet hij niet. Hij bruist van de plannen om Oostende cultureel nog meer op de kaart te zetten. Maar eerst trekt hij, helemaal alleen, te voet naar Santiago de Compostela.
Het is een stralende lentedag als we afspreken op de Mercator. En wanneer we na het interview bijna opgesloten zitten in de kapiteinshut, grijnst Hendrik Tratsaert dat hij deze dag niet snel zal vergeten. Een gesprek over zijn Vrijstaat O., ouder worden en opgroeien in Oostende.
Hoe is het allemaal gestart met Vrijstaat O.?
“Toen ik 18 was, ben ik zoals velen van mijn leeftijd weggetrokken uit Oostende. Ik ben 15 jaar lang weggebleven. Toen ik 35 was, had ik heimwee naar de zee. Ik kocht een appartement in een art-decogebouw, de Villa Elise. Ik werkte altijd al in de culturele sector. Toen ik terugkeerde, had ik zin om in Oostende nieuwe projecten van de grond te krijgen en ik voelde dat er ook behoefte aan was. Theater aan Zee was toen nog een klein festival, De Grote Post was er nog niet… In 2005 heb ik met een paar vrienden een grote stoet georganiseerd, geïnspireerd op De intocht van Christus in Brussel, het schilderij van James Ensor. Dat heeft me de zin gegeven om verder te gaan.”
In 2007 werd Vrijstaat O. geboren.
“Toen kregen we het gebouw De Droge Coo in concessie van de stad. Eerst organiseerden we tal van voorlopige projecten, later werd dat meer definitief. In de zomer van 2007 begonnen we écht met activiteiten. De naam Vrijstaat O. bestond al sinds 2005, toen we de vzw oprichtten. Ik wilde een plek creëren waar waar de kunst koning is. Van meet af aan wilde ik in alle disciplines actief zijn, van beeldende kunst over literatuur tot dans. En dat was een succes. Maar op dat moment was er hier ook niet echt iets, hé. Pas eind 2012 opende De Grote Post.”
Vroeger dacht ik dat ik als het ware onkwetsbaar was
Vrijstaat O. is altijd blijven groeien, tot jullie in 2017 fusioneerden met De Werf uit Brugge.
“Wij waren ambitieus en wilden groeien. We hadden dus het idee opgevat om te fuseren. Samen met een organisatie die we kenden en complementair vonden, De Werf uit Brugge. We werden Kaap en dienden samen een subsidiedossier in dat werd goedgekeurd. Als ik nu terugblik, vind ik dat we een paar mooie projecten gerealiseerd hebben. Maar ja, het was heel erg zoeken, omdat er ook een verschil was in bedrijfscultuur… Er was een tijdelijk financieel tekort en er is een aantal mensen vertrokken. Sinds begin september is er een nieuwe directeur en is het zoeken naar een nieuwe ploeg om samen een nieuw progamma te bouwen.”
Maar het zal zonder jou zijn. Jij neemt na dertien jaar afscheid.
“Klopt, maar het is een samenloop van verschillende zaken. Ik ben toe aan een nieuwe uitdaging. Er is ook wat vermoeidheid in het team en bij mezelf. De nieuwe directeur heeft andere plannen en we hebben een akkoord om uit elkaar te gaan. Wel met de mogelijkheid dat ik freelance nog projecten kan organiseren. Het is misschien wel goed dat ik nu afscheid neem. De tijd dat mensen voor het leven aan dezelfde stoel geschroefd zijn, is voorbij en ik heb zin in wat anders.”
Is het niet wat dubbel?
“Ja, want ik moet afscheid nemen en niemánd neemt graag afscheid. Het is al pijnlijk geweest. Vandaag kan ik dat plaatsen en afstand nemen. Toch voelt het wel wat aan alsof ik uit mijn eigen huis gezet word.”
Als Hendrik lange tijd op reis zou gaan
Mercator
“Ik heb een band met de Mercator. Toen ik naar het college ging, keek ik er elke dag naar. Ik hou van het vakmanschap van het schip. Alles is ambachtelijk en met de hand gemaakt. Dat vind ik fantastisch. Ik hou zelf ook van zeilen. Ik vind het ook super dat de Mercator hier een vaste plaats heeft. Het voelt juist aan.”
Caraïben
“Ik zou direct tekenen voor een maand op reis met de Mercator. Het liefst naar de Caraïben en Cuba. Een plek waar ik nooit eerder geweest ben. Waarom die bestemming? Omdat je de Altlantische Oceaan over moet, dat vind ik toch wel spannend. En ik hou ook van de Creoolse cultuur, dat trekt me aan. En ik drink graag rum. Hemingway achterna.” (lacht)
Tong en garnalen
“Ik zou niet echt iets missen van thuis wanneer ik weg ben. Ik zou niet veel heimwee hebben. Daar heb ik nooit last van, toch niet als ik weet dat ik sowieso terugkeer naar huis. Pas op, ik ben altijd gelukkig als ik na een reis weer thuis ben. Maar ik ben ook blij als ik op reis ben. Wat ik nog het meeste zou missen, dat zijn verse tong en garnalen. En het dialect, een paar cafés, de Noordzee. De zee in de Caraïben is anders, ik ben gehecht aan onze zee.”
Zes mensen
“Op reis neem ik zeker een goed boek mee. Voor de rest ook mijn verrekijker en mijn zakmes. En een boek om in te schrijven. Ik zou het fijn vinden als mijn vrouw en zoon mee zouden gaan en mijn beste vrienden. Maar niet té veel. Zes mensen vind ik meer dan genoeg. Belangrijk is dat je goed overeen moet komen met elkaar. Een schip kan ook een gevangenis zijn.”
Vistrap
“Ik kan niet terug keren naar Oostende en moet naar een andere kuststad? Goh… Ik hou van Bretagne, maar ook van de Italiaanse kust. Als ik echt moet kiezen, dan ga ik voor het stuk tussen Marseille en Barcelona. Het eerste wat ik doe wanneer ik terug thuiskom in Oostende na een maand op reis? Simpel, mijn ouders bezoeken… en de Vistrap.” (lacht)
Wie is Hendrik Tratsaert?
Privé
Hendrik (50) is geboren in Oostende, waar hij nog altijd woont. Hij is getrouwd met Ines Schweiger en samen hebben ze een zoon, de achtjarige Leon.
Loopbaan
Hendrik volgde opleidingen vertaler en theaterwetenschappen. Hij werkte onder meer bij Jan Fabre en De Singel, voor hij dertien jaar geleden in Oostende Vrijstaat O. uit de grond stampte. Tot voor kort was hij artistiek coördinator bij Vrijstaat O./Kaap.
Vrije tijd
Reizen, lezen en schrijven, koken, platen beluisteren.
Wat heeft Oostende nog nodig op cultureel vlak?
“Internationale ambitie. Ik denk dat het belangrijk is dat er veel buitenlandse artiesten naar hier komen, net als een anderstalig publiek. En voor mij persoonlijk? Een echt literatuurhuis. Die ambitie zou ik graag waarmaken. Een productiehuis dat literaire programma’s produceert, gelinkt aan Oostende en het maritieme. Workshops, leesclubs met internationale en nationale auteurs. Zoals je Passa Porta in Brussel hebt, dat zou toch ook in Oostende moeten kunnen.”
Komen er genoeg Oostendenaars naar Vrijstaat O.?
“Wij hebben een vast publiek en zijn regelmatig uitverkocht. De fusie heeft meer tijd en energie gekost dan voorzien en daardoor vind ik wel dat er een inhaalbeweging nodig is, ja. De kritiek dat er meer activiteiten zijn in Brugge dan in Oostende? Onterecht. Er zijn procentueel gezien iets minder activiteiten, zowel in Brugge als in Oostende.”
Waarom keerde jij na vijftien jaar terug naar Oostende? De stad was toen lang nog niet zo aantrekkelijk als vandaag.
“Nu is Oostende hip, hé. Vijftien jaar geleden gingen jonge mensen studeren en die kwamen nooit meer terug. Maar vandaag is er een nieuwe dynamiek. Men ziet Oostende niet meer als terminus, maar echt als een stad waar je iets kan doen. Ik ben teruggekeerd, omdat ik potentieel zag. En omdat ik heimwee had naar de zee en het strand. Oostende is een harde stad en toch zeer poëtisch. Die mix fascineert mij. Ik heb een zoon en ik denk dat het voor hem een voorrecht is om hier op te groeien. Oostende is een stad in contact met de natuur.”
Je zoon is acht. Heeft het vaderschap jouw veranderd?
“Ja. Ik wilde wel kinderen, maar het voelde altijd redelijk abstract aan. Ik denk dat een vrouw dat fysiek veel meer aanvoelt. Maar zodra je kind er is, merk je hoe goed de natuur in elkaar zit. Je wordt aangetrokken door dat kind en wil ervoor zorgen. Ik heb veel meer leren relativeren. Er is een nieuwe generatie en wij moeten plaats maken. Je leert ook veel beter begrijpen waarom ouders zijn zoals ze zijn. De reflex van zorgen en beschermen, dat begrijp je niet als je tiener bent. Ik voel me dus veel beter verwant met vorige generaties. Ik denk dat, als ik single was gebleven of kinderloos, dat ik dan iets gemist zou hebben. Nog los van de liefde die je krijgt van een kind.”
Wat vind je belangrijk in het leven?
“Een aantal waarden zoals respect, trouw zijn aan mensen en idealen. Creatief zijn vind ik ook heel belangrijk. Niet alles aannemen zoals het is, maar daar ook andere dingen mee doen. Ik denk dat je altijd jong van geest moet blijven. Niet cynisch worden, altijd openstaan voor alles. Hoe ik dat doe? Door met mijn zoon te spelen, naar kunst te gaan van jonge artiesten, door waakzaam te blijven, te reizen… Ik ga daarom nu een voettocht maken. Ik ga vijf weken stappen van de Franse Pyreneeën tot aan Santiago de Compostela. Een pelgrimstocht, ja (lacht) . Alleen met de rugzak. Ik wil er een fysieke, maar ook mentale uitdaging van maken. Ik weet dat ik onderweg ook nieuwe verhalen ga oppikken. Ik ben katholiek opgevoed, maar vandaag ben ik niet meer religieus aangelegd. Toch zie ik mijn voettocht wel als een bezinning, een meditatie. Ik ben niet zo bang van eenzaamheid. (even stil) Ik ben vorig jaar vijftig geworden. Ik denk dat het dan tijd is om even de balans op te maken. Wat wil ik nog, waarheen en met wie? Want ik ben over de helft van mijn leven. Wat was er goed? Wat was er minder?”
Oostende is een harde stad en toch heel poëtisch, die mix fascineert mij
Heb je moeite met ouder worden?
“Ik leef heel graag, ik ben een levensgenieter. Dus hoe minder dagen ik tot mijn beschikking heb, hoe minder ik me kan uitleven. Eigen aan het leven is dat je weet dat je zal sterven. Dat is je lot. Voor mijn veertigste heb ik geen enkele dag aan de dood gedacht. Geen énkele dag! Ik dacht dat ik als het ware onkwetsbaar was. Maar toen ik 44 was, heb ik darmkanker gehad. Dat zijn slagen van het leven die je doen nadenken… Maar bang? Pff… Ik denk dat je heel gelukkig kan zijn als je ouder wordt. Gewoon zorg dragen voor jezelf.”
Waar haal je voldoening uit?
“Ik schrijf graag en naar het schijnt heb ik er ook talent voor. Vandaag ligt er een boek klaar. Toen duidelijk werd dat ik afscheid ging nemen, wilde ik graag een boek schrijven over Vrijstaat O. Omdat ik denk dat het een belangrijke periode is geweest voor de stad Oostende. Ik wilde dat op een subjectieve manier doen, maar toch recht doen aan het verhaal en de historie. En ook omdat het belangrijk is tegen het vergeten. Het resultaat telt 144 bladzijden.”
Wat staat er nog op de planning?
“Ik zou heel graag in Oostende en elders een ambitieus programma rond literatuur opzetten. Ik ga ook een nieuwe vzw oprichten. Ik wil ook andere projecten – tentoonstellingen, festivals… – creëren. Dat is nu mijn plan. Ik heb altijd wat ondernemersbloed in mij gehad. Ik vind vrijheid belangrijk, maar ik denk wel dat culturele projecten er alleen maar wel bij kunnen varen als er één visie is. En ik denk dat ik die kan waarmaken.”
Als Hendrik lange tijd op reis zou gaan
Mercator
“Ik heb een band met de Mercator. Toen ik naar het college ging, keek ik er elke dag naar. Ik hou van het vakmanschap van het schip. Alles is ambachtelijk en met de hand gemaakt. Dat vind ik fantastisch. Ik hou zelf ook van zeilen. Ik vind het ook super dat de Mercator hier een vaste plaats heeft. Het voelt juist aan.”
Caraïben
“Ik zou direct tekenen voor een maand op reis met de Mercator. Het liefst naar de Caraïben en Cuba. Een plek waar ik nooit eerder geweest ben. Waarom die bestemming? Omdat je de Altlantische Oceaan over moet, dat vind ik toch wel spannend. En ik hou ook van de Creoolse cultuur, dat trekt me aan. En ik drink graag rum. Hemingway achterna.” (lacht)
Tong en garnalen
“Ik zou niet echt iets missen van thuis wanneer ik weg ben. Ik zou niet veel heimwee hebben. Daar heb ik nooit last van, toch niet als ik weet dat ik sowieso terugkeer naar huis. Pas op, ik ben altijd gelukkig als ik na een reis weer thuis ben. Maar ik ben ook blij als ik op reis ben. Wat ik nog het meeste zou missen, dat zijn verse tong en garnalen. En het dialect, een paar cafés, de Noordzee. De zee in de Caraïben is anders, ik ben gehecht aan onze zee.”
Zes mensen
“Op reis neem ik zeker een goed boek mee. Voor de rest ook mijn verrekijker en mijn zakmes. En een boek om in te schrijven. Ik zou het fijn vinden als mijn vrouw en zoon mee zouden gaan en mijn beste vrienden. Maar niet té veel. Zes mensen vind ik meer dan genoeg. Belangrijk is dat je goed overeen moet komen met elkaar. Een schip kan ook een gevangenis zijn.”
Vistrap
“Ik kan niet terug keren naar Oostende en moet naar een andere kuststad? Goh… Ik hou van Bretagne, maar ook van de Italiaanse kust. Als ik echt moet kiezen, dan ga ik voor het stuk tussen Marseille en Barcelona. Het eerste wat ik doe wanneer ik terug thuiskom in Oostende na een maand op reis? Simpel, mijn ouders bezoeken… en de Vistrap.” (lacht)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier