Tussen de sacristie van Bertinuskerk en de Grote Markt van Poperinge werd de aloude schandpaal in ere hersteld, op de plaats waar ze vroeger stond. Van de 12de tot in de 19de eeuw was de schandpaal of kaak een gebruikelijke straf voor kleinere misdrijven zoals diefstal, overspel, godslastering, landloperij en bedelarij.
“De dader werd aan de paal vastgemaakt en voor één of meerdere uren te kijk gesteld. Ons spreekwoord ‘iets aan de kaak stellen’ komt van deze straf. De paal stond op een openbare, goed zichtbare plek waar veel volk aanwezig was. De ‘pelloryne’, of schandpaal van Poperinge, vinden we in ons stadsarchief voor het eerst terug in een tekst van het jaar 1543. We mogen veronderstellen dat de ‘oude pelloryne’ eerst omzeggens in de buurt van de proosdij stond, een plaats waar men ook markt hield. Kort daarna stond ze al op een nieuwe plaats waar ze zou blijven staan en dit was de huidige Grote Markt van Poperinge”, zegt Ivan Vandekerkhove, vroeger diensthoofd Toerisme en nu coördinator Projectontwikkeling bij de stad Poperinge, die op zoek ging naar de geschiedenis van de schandpaal.
De rol van het publiek
Ondanks dat ‘tepronkstelling’ een van de lichtere straffen was, werd deze openbare strafvorm als zeer onterend beschouwd. De onterende straf moest zo’n diepe indruk op de veroordeelden maken, dat die het in het vervolg wel nalieten een overtreding te begaan. Meestal moest men enkele uren aan de paal staan, soms een hele dag. Hierdoor was in één klap de hele stad op de hoogte van het misdrijf en de veroordeling. Het doel was dus schande brengen over de gestrafte via een openlijke bespotting door het volk. De rol van het publiek was belangrijk. Dat beperkte zich doorgaans niet tot het braaf toekijken bij het gebeuren. De gestrafte mocht zich al gelukkig prijzen als de omstanders hun participatie beperkten tot scheldwoorden en hoongelach.
Strenge straffen en symboliek
In heel wat gevallen werd de schandpaalstraf gecombineerd met een andere straf. Verreweg de meeste opgelegde straf was verbanning uit de stad of dorp. De termijnen hiervoor varieerden naar gelang de aard van het misdrijf: van een half jaar tot levenslang.
Van strafrecht tot historisch erfgoed
Na de Franse revolutie (1789) werd deze schandpaal – net zoals deze in Krombeke en zoveel andere schandpalen – neergehaald als afrekening met het Ancien Regime, maar de straf bleef bestaan. De halfzuilkaak in Watou werd dan weer beschadigd. In de loop van de 18de eeuw werd de straf steeds minder toegepast en ze verdween definitief uit ons strafrecht in 1867.
De schandpaal van Poperinge, gekapt uit een stuk zandsteen en rond de drie meter hoog ,werd in de 19de eeuw op de hoek van de Keer van de Ommegang geplaatst en diende enige tijd als straatverlichting. Veearts/geschiedkundige Hendrik Adriaen ontfermde zich nadien over de schandpaal. Het stuk schandpaal bleef bewaard ten huize Adriaen en het was kleinzoon Johan die er voor zorgde dat de paal terug een plaats kreeg in de stad in 2008 langs de Switch Road. Uiteindelijk werd de schandpaal nu verplaatst naar de Grote Markt in de buurt waar ze ooit heeft gestaan. Johan Adriaen schonk het ontbrekende stuk aan de stad en deze werd door de technische dienst opnieuw tot een geheel gemaakt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
