De Brusselse raadkamer heeft maandag de strafvordering in Operatie Kelk, het onderzoek naar zedenmisdrijven door leden van de katholieke kerk en een doofpotoperatie daarrond binnen de kerk, vervallen verklaard. Ze heeft daarmee de vordering van het federaal parket gevolgd. De beslissing lokt bij de verschillende partijen in het dossier verdeelde reacties uit. Aan de zijde van de Belgische bisschoppen heeft men het over een juridisch juiste en zeer evenwichtige beslissing, terwijl bij de burgerlijke partijen teleurstelling overheerst. “De slachtoffers hebben opnieuw geen erkenning gekregen, zij hebben duidelijk geen rechten in dit land”, zei priester op rust Rik Devillé.
Operatie Kelk begon in juni 2010 met spectaculaire huiszoekingen bij het aartsbisdom in Mechelen, de Sint-Romboutskathedraal, de privéwoning van kardinaal Godfried Danneels, bij de toenmalige commissie onder leiding van kinderpsychiater Peter Adriaenssens, die zich boog over het kindermisbruik in de kerk, en bij het Rijksarchief.
Procedureslag
Daarop begon een procedureslag over die huiszoekingen in het aartsbisschoppelijk paleis, in de kantoren en in de privéwoning van (wijlen) kardinaal Danneels. Drie verschillend samengestelde kamers van inbeschuldigingstelling (KI) beslisten achtereenvolgens dat die huiszoekingen onregelmatig waren, vervolgens dat ze perfect wettelijk waren en ten slotte dat ze toch onregelmatig waren. In december 2012 werd ook definitief beslist dat de stukken die bij de huiszoekingen in beslag waren genomen, uit het onderzoeksdossier verwijderd moesten worden.
In april 2016 bleek al dat het federaal parket van oordeel was dat de strafvordering in het dossier vervallen was. Verschillende bijkomende onderzoeksdaden veranderden niets aan dat standpunt. De advocaten van de slachtoffers hekelden dan weer dat er gedurende het verloop van het onderzoek kroonstukken zijn verdwenen uit het dossier, na vermeende inmenging van de Belgische kerk in het onderzoek.
Verdeelde reacties
De beslissing van de Brusselse raadkamer om de strafvordering in Operatie Kelk volledig vervallen te verklaren, lokt bij de verschillende partijen in het dossier verdeelde reacties uit. Aan de zijde van de Belgische bisschoppen heeft men het over een juridisch juiste en zeer evenwichtige beslissing, terwijl bij de burgerlijke partijen teleurstelling overheerst. “De slachtoffers hebben opnieuw geen erkenning gekregen, zij hebben duidelijk geen rechten in dit land”, zei priester op rust Rik Devillé.
“De vordering van het federaal parket is integraal gevolgd”, zei meester Keuleneer, de advocaat van het aartsbisdom Mechelen-Brussel, “Dat lijkt mij een juridisch juiste en zeer evenwichtige beslissing, die goed gemotiveerd is. Een deel van de inverdenkinggestelden is overleden, en voor de anderen is er verjaring. Dat is geen verrassing. De burgerlijke partijen kunnen nog in beroep gaan, en nadien is er nog een cassatieberoep mogelijk.”
Priester op rust Rik Devillé, al jaren voorvechter voor de slachtoffers van seksueel misbruik binnen de kerk, toonde zich zeer teleurgesteld: “De slachtoffers hebben decennialang gestreden voor erkenning, die is er opnieuw niet gekomen. De slachtoffers van het historisch misbruik in de kerk hebben in dit land duidelijk geen rechten, en de kerk staat duidelijk boven justitie. In dit land kan justitie blijkbaar niet anders dan zeggen dat ze geen grondig onderzoek kan voeren naar de kerk.”
“De slachtoffers hebben opnieuw geen erkenning gekregen, zij hebben duidelijk geen rechten in dit land” – Rik Devillé
“Dit komt zeer hard aan, de pijn voor de slachtoffers is weer eens groter geworden”, ging de geestelijke verder. “Zij moeten opnieuw verder zonder gerechtigheid. Onze hoop is nu gesteld op het parlement, en daarnaast hebben we de Belgische overheid in gebreke gesteld. Als je in een land leeft waar zo een grote groep slachtoffers niet aan hun rechten komen, dan schort er duidelijk wat. We vragen ook aan de overheid om een slachtofferfonds op te richten, zodat alle slachtoffers zolang het nodig is, recht hebben op psychologische bijstand.”
Ook de advocate van de slachtoffers, meester Christine Mussche, kan zich niet vinden in de beschikking: “De slachtoffers hadden gehoopt dat de raadkamer in haar motivatie rekening zou houden met de fouten en disfuncties die duidelijk zijn vastgesteld door de Hoge Raad voor Justitie en aan het licht zijn gekomen in de parlementaire onderzoekscommissie. De raadkamer heeft beslist daar niet op in te gaan omdat ze van oordeel is dat over die punten al uitspraak is gedaan door andere instanties. Er wordt zelfs meegegaan in de redeneringen die indertijd aanleiding hebben gegeven tot die eerdere, definitieve beslissingen, en dat gaat regelrecht in tegen wat de Hoge Raad heeft vastgesteld. We gaan de beschikking nu grondig bestuderen, en dan beslissen of we in beroep gaan.”
De burgerlijke partijen blijven erbij dat een groot deel van het dossier en de bewijsstukken zijn weggemaakt, ondanks tegenstrijdige beslissingen van de Kamer van Inbeschuldigingstelling. “Daarnaast heeft een rechter die eerder was gewraakt, toch gezeteld en tot driemaal toe beschikkingen genomen buiten de aanwezigheid van de burgerlijke partijen, waarna het Hof van Cassatie tot driemaal toe heeft moeten zeggen dat dit niet kon.”
“We gaan de beschikking nu grondig bestuderen, en dan beslissen of we in beroep gaan” – meester Christine Mussche
In ieder geval is dit voor de slachtoffers niet het eindpunt, aldus nog meester Mussche: “Het is sowieso de bedoeling om de actie tegen de Belgische staat, over haar aansprakelijkheid, verder te zetten, en de kerk te laten instaan voor de betalingen die al zolang hadden moeten gebeuren. Voor de parlementaire onderzoekscommissie hebben de betrokken magistraten ook toegegeven dat er fouten zijn gemaakt, dat één en ander anders had kunnen en moeten verlopen. Dan lijkt het mij dat er alle grond is om die aansprakelijkheid in te roepen.”
“De slachtoffers zijn driemaal slachtoffer”, besluit de advocate. “Van het verwoestende misbruik, van een kerk die veel zegt maar naar wiens daden je niet mag kijken, en uiteindelijk van een gerecht dat een procedure heeft gevoerd dat op bepaalde punten totaal onwettelijk was, met een onderzoek dat te lang geduurd heeft, en partijdig is gevoerd.”
Volgens Vooruit betekent de beslissing “een zwarte dag voor alle slachtoffers van misbruik in de kerk”. Dat zegt Vooruit-Kamerlid Axel Weydts, die in de parlementaire onderzoekscommissie naar de zaak zit. Die commissie zal er alles aan doen om de onderste steen boven te halen, zegt hij. “Het stopt hier niet”. Volgens Weydts “verdienen de slachtoffers van misbruik in de kerk erkenning en de waarheid”. “De vorige onderzoekscommissie en de Hoge Raad voor Justitie kwamen al tot enkele belangrijke bevindingen. Dat werk zetten we verder in onze parlementaire onderzoekscommissie, zodat slachtoffers van misbruik in de kerk eindelijk krijgen waar ze recht op hebben: rechtvaardigheid voor het leed dat hen werd aangedaan en antwoorden.”
“We hebben altijd voluit meegewerkt aan de onderzoeken die in 2010 werden opgestart, en hebben geen feiten in de doofpot gestopt” – de bisschoppen
De Belgische bisschoppen op hun beurt laten weten dat ze meeleven met het lijden van de slachtoffers. “De bisschoppen van België willen eerst en vooral herhalen mee te leven met het lijden dat de slachtoffers van seksueel misbruik in de Kerk hebben ondergaan”, klinkt het in een persbericht van de bisschoppen. “Daders moeten worden vervolgd en beoordeeld volgens de regels van de rechtsstaat. Wanneer feiten voor justitie verjaard zijn, neemt de katholieke Kerk een morele verantwoordelijkheid op door het lijden van de slachtoffers te beluisteren en te erkennen.”
“‘Operatie Kelk’ ging echter vooral over het beweerde schuldig verzuim van leidinggevenden in de Kerk in de omgang met meldingen van misbruik in het verleden”, gaan de bisschoppen verder. “De bisschoppen hebben altijd voluit meegewerkt aan de onderzoeken die in 2010 werden opgestart, en hebben geen feiten in de doofpot gestopt.”
Volgens de bisschoppen zijn alle documenten die op een wettelijke wijze in beslag werden genomen tijdens de huiszoekingen in alle bisdommen in België, door het gerecht behouden en bleven zij deel uitmaken van het onderzoek.
“Het ‘algemeen archief’ van het aartsbisdom werd echter op onwettelijke wijze in beslag genomen en moest daarom worden teruggegeven”, luidt het verder. “Deze documenten werden vóór de teruggave grondig gecontroleerd, en werden door de onderzoekers gekopieerd voor het dossier. De Kerk heeft ook geen documenten vernietigd, zoals sommigen herhaaldelijk hebben beweerd en zijn blijven beweren. Geen enkel bewijs of zelfs ernstige aanwijzing is daarvoor aangebracht. Dergelijke beweringen zijn volledig uit de lucht gegrepen.”