Ondanks verwoede pogingen van de stad Oostende is het niet mogelijk om één herdenkingsplechtigheid te houden voor mensen die op zee gebleven zijn. Katholieken en vrijzinnigen vonden geen overeenstemming. Ze wijzen naar elkaar. Burgemeester Bart Tommelein brak een lans en is teleurgesteld: “Dit is echt een gemiste kans.”
Het Nationaal Monument voor de Zeelieden werd opgericht in 1954 op de site waar ooit de eerste vuurtoren van de stad stond. Het monument toont bovenaan een matroos die vastberaden naar de zee kijkt en beneden een rouwende zeeman. Inspiratie voor de Oostendenaars om het beeld de pisser te noemen. Het werd deels betaald met giften van vissersfamilies en is een beschermd monument sinds 2005. “Tot nu toe lette niemand op het kruisbeeld dat nu aanleiding is voor de discussie”, luidt het bij het stadsbestuur. Zij organiseren al decennia lang op paasmaandag een vissershulde. Sinds begin jaren 2000 nam ook de vrijzinnige gemeenschap daar aan deel: er waren, naast toespraken van de katholieke aalmoezenier, ook toespraken namens de vrijzinnige gemeenschap. Meerdere vrijzinnige verenigingen legden ook bloemen neer, naast de families, overheden en katholieke gemeenschap.
Storm van 2017
De gemeenschappelijke huldes aan de pisser gaan goed tot en met 2016. Maar op paasmaandag 2017 woedt er storm en om veiligheidsredenen wordt op het laatste moment beslist om de hulde niet te laten doorgaan aan het monument. “Verenigingen werden uitgenodigd om de kransen en bloemen op het Sint-Petrus-en-Paulusplein aan de kerk te brengen”, zegt iemand die van nabij betrokken was. Maar de vrijzinnigen gaan niet naar de kerk en beslissen om hun bloemen te leggen aan het Maritiem Instituut Mercator, vlakbij hun centrum De Geuzetorre. “Daar bevindt zich ook een maritiem monument. Sindsdien zijn we het zo blijven doen, omdat het simpelweg veel gemakkelijker is”, zegt voorzitter Edgar Brunet van VLC De Geuzetorre kort.
Vrijzinnigen
Meer duiding geeft Kurt Heddebauw, medewerker van De Geuzetorre, wel: “Het is gewoon dichterbij. We moeten letterlijk maar de straat over steken tussen ons centrum en het monument aan de visserijschool. We zijn dit jaar ingegaan op de vraag van de stad om alle maritieme activiteiten op één dag te doen. In dat verhaal stappen we graag mee, maar wij zijn eigenlijk nooit vragende partij geweest om de vorige formule, met aparte plechtigheden, te veranderen. We zijn ervoor te vinden om één gezamenlijke plechtigheid te houden als ook de andere geloofsgemeenschappen meedoen. Een burgerlijke neutrale plechtigheid moet plaatsvinden op een neutrale datum en een neutrale plaats. Dat is dus niet op paasmaandag, want dat is een katholieke feestdag, en niet aan het monument, want daar staat een levensgroot kruis op.”
Er is ook een verklaring waarom ze tot 2016 wél deelnamen aan de plechtigheid aan de pisser: “We zijn toen ingestapt in de reeds bestaande hulde. We hadden nooit gedacht aan het monument aan de visserijschool.” Bij het VLC wijzen ze op verregaande gesprekken om een neutrale hulde te houden aan de Amandine. “De nieuwe deken heeft de eerdere afspraken teruggedraaid.” Er is bij de vrijzinnigen weinig animo om nog te terug te keren naar het Zeeliedenmonument. Officieel: omdat ze hun eigen hulde houden en het te ver is. Officieus: omdat er een kruisbeeld staat.
Katholieken
“Ik heb helemaal niets teruggedraaid”, zegt deken Bart Lagrange. “Het was al vrij snel duidelijk dat de vrijzinnigen geen hulde wilde brengen aan het Nationaal Monument der Zeelieden omdat er een kruis staat. Maar je moet het monument wel plaatsen in zijn historische context: het is in de jaren 50 gebouwd. Tegenwoordig is het monument hét referentiepunt voor iedereen die iemand op zee heeft verloren. Een bloemenhulde aan de Amandine is geen goed plan, want dan wordt het verengd tot de vissers. Terwijl we het proberen open te trekken naar eenieder die op zee werkt of iemand verloor op zee. Bovendien zouden families dan toch hulde brengen aan het monument omdat het een traditie is.”
Ook de datum lag gevoelig. “Om tegemoet te komen aan de vraag van de vrijzinnigen om dat niet op paasmaandag te doen, wilden we ervan afwijken. Er waren in mijn gemeenschap en bij vissersfamilies daarover opmerkingen te horen, maar ik heb de datumwijziging verdedigd in Kerk en Leven. De vrijzinnigen wilden echter geen water bij de wijn doen. Ik vind dit geen voorbeeld van goed overleg. Bovendien krijg ik geen contact met hen om ernstig te praten en ons standpunt en de mogelijkheden bij hen uit te leggen. De burgemeester staat tussen twee vuren, maar als het overleg niet veel oplevert dan moet de stad een beslissing nemen.”
Deken Lagrange ziet echter wel mogelijkheden. “Ze kunnen ook hun fakkelsymbool aanbrengen. We kunnen de plechtigheid houden aan de andere zijde van bet monument, zodat ze het kruis niet zien. Desalniettemin houden de vrijzinnigen vast aan hun beslissing om de hulde niet aan het monument te doen.”
“Gemiste kans”
Op het stadhuis waren er verschillende pogingen om tot één viering te komen: er werd een werkgroep opgericht met de gemeenschappen, ambtenaren en vertegenwoordigers van de zeelieden envissers. Het overleg leverde niets op. Burgemeester Bart Tommelein was pleitbezorger: “We hebben verschillende huldes rond vissers. Er was de misviering, hulde aan het zeeliedenmonument, een viering in het vrijzinnig centrum, een bloemenhulde aan het Mercator Instituut, eind augustus is er de herdenking van de visserijopstand en een vissershulde op de Vuurtorenwijk. Het was onze ambitie om momenten samen te brengen rond visserij, zeelieden en het maritieme. Uiteraard met een misviering en een plechtigheid voor vrijzinnigen, maar wel gevolgd door een gezamenlijk moment. Er was bijna een consensus, maar het is er niet van gekomen.”
De burgervader betreurt de gang van zaken. “De vrijzinnigen waren niet bereid om een plechtigheid te doen aan het zeeliedenmonument. Ik heb daar nooit een katholiek monument in gezien, maar goed. Dit jaar hebben we het opgelost met verschillende huldes. Maar het is mijn grote droom om een hulde te kunnen houden voor alle vissers en zeelieden, los van geloofsovertuiging of ideologie. Dat is anno 2024 blijkbaar nog altijd moeilijk. Het is een gemiste kans, want de stad ondernam verschillende pogingen om alles samen te brengen. Mensen van het stadsbestuur waren er wel bij voor de bloemenhuldes, maar niet voor de vieringen. En dat is jammer, want we zijn burgemeester en schepenen van alle Oostendenaars en niet van één bepaalde geloofsovertuiging.” Tommelein is nu ook niet meer van plan om de knoop nu te ontwarren: “Het zal wellicht voor de volgende legislatuur zijn.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
