Douanier Marc Gilliaert zag veel schrijnende zaken tijdens het werk: “Emoties speelden me soms parten”

Marc Gilliaert is al 39 jaar actief bij de douane. Hij startte zijn carrière als opsteller in de Antwerpse haven en pendelde enkele jaren heen en terug tussen Oudenburg en Antwerpen. “Ik wilde oorspronkelijk rijkswachter worden en heb uiteindelijk als douanier een job gevonden die hier dicht bij aanleunt”, zegt Marc Gilliaert, nog altijd gepassioneerd door wat hij doet.

“Ik begon op 21-jarige leeftijd als opsteller in Antwerpen om drie jaar later aan de slag te gaan bij de directiedienst Douane 1 waar we ons onder meer ontfermden over vergunningen, entrepots en de oorsprong van goederen”, gaat Marc Gilliaert terug naar de start van zijn carrière.

Toen hij benoemd werd tot adjunct-verificateur, verhuisde Marc naar de dienst Geschillen. Maar uiteindelijk kreeg hij na jaren vroeg opstaan, laat thuiskomen en pendelen op overvolle treinen, zijn overplaatsing naar de Verificatiedienst in Oostende. “Zeven maanden later werd ik echter overgeplaatst naar de Controlesectie Accijnzen in Brugge. En dat was totaal anders. Niet meer hele dagen achter een bureau zitten, maar met een R4’tje bolde ik naar de landbouwers en aannemers in de buurt om hen te controleren op het al dan niet toegelaten gebruik van rode gasolie.”

Droomde eigenlijk van rijkswacht

“Als adjunct-ontvanger keerde ik terug naar het bureauwerk op het kantoor van Oostende, tot Marc Montens, toenmalig hoofdcontroleur van de Motorbrigade Oostende – nu Controle Openbare Weg of kort COW me verwelkomde bij zijn team. Deze job sprak me enorm aan: alle dagen de weg op en mensen ontmoeten… Aanvankelijk wilde ik immers rijkswachter worden, maar door mijn bril werd ik medisch geweigerd”, vertelt Marc Gilliaert.

Vandaag gaat Marc Gilliaert nog altijd de weg op als douanier. Hij is intussen fiscaal deskundige. Hij kent de trucs van chauffeurs om zaken die niet koosjer zijn weg te steken. “Er zijn altijd voertuigen die door de mazen van het net glippen en Europa binnenkomen. Aan de buitengrens kunnen we niet alle goederen controleren. Binnen ons gebied controleren we op de drukke verkeerswegen de voertuigen die uit het Verenigd Koninkrijk of Frankrijk richting binnenland rijden of zij die uit Europa naar de VK gaan. Via de openbare weg slagen we er toch in regelmatig foute zendingen te onderscheppen”, legt douanier Marc uit.

Voertuigen controleren

Naast zijn hoofdtaak leidt Marc Gilliaert ook jonge collega’s op. “Ze krijgen niet meer de brede basisopleiding van langere duur zoals wij vroeger. Ze moeten verder bekwaamd worden terwijl ze aan het werk zijn. Ik leer ze aandacht te hebben voor wat van belang is bij de controle van een voertuig: te beginnen bij de boorddocumenten, de rij- en rusttijden van de chauffeur en controle op eventueel misbruik van rode gasolie. Vervolgens checken we begeleidingsdocumenten en facturen bij accijnsgoederen om tot slot de lading van dichtbij te bekijken.”

“Een koffer spreekt soms boekdelen. Tref je alleen voedingsmiddelen aan, dan was dit duidelijk een tripje naar de supermarkt. Zit er een tas tussen? Open die dan even, want misschien zit ze wel vol zwart geld dat ze hopen wit te wassen. Gaat het om klusmateriaal van een doe-het-zelf zaak, wees dan alert. Ook onderdelen voor de opbouw van een wietplantage kan je in die winkels vinden”, legt Marc Gilliaert uit.

Buikgevoel

Een douanier controleert gericht maar werkt ook op buikgevoel. “Oude vrachtwagens met kapotte, versleten dekzeilen komen vaak oorspronkelijk uit Engeland. Het stuur zit aan de rechterkant en de Engelse nummerplaat is vaak vervangen door een Bulgaarse of Roemeense met een Britse lay-out.”

“ Belangrijk bij een controle is zeker oogcontact. Vrachtwagenchauffeurs rijden normaal ongeveer tegen 90 km per uur. Er zijn er die onmiddellijk vertragen van zodra ze onze wagen in het vizier krijgen. Dat is misschien een teken dat er iets mis is. Laat de chauffeur stoppen en kijk hem recht in de ogen zodra de deur opengaat. Je kan veel afleiden uit die eerste blik. Diezelfde strategie passen we toe op de Flixbussen die reizigers van Zaventem/Schiphol naar Engeland vervoeren. Misschien smokkelt er wel eentje drugs of tabakswaren. De Franse douane heeft in zo’n reisbus kort na de aanslagen zelfs een IS-strijder aangetroffen”, vertelt Marc Gilliaert.

Jong koppeltje met zieke hond

In die 23 jaar dat Marc Gilliaert als douanier de weg op gaat, is er veel gebeurd. “Wat mij persoonlijk bijgebleven is, zijn de emoties die me parten speelden bij sommige controles. Zo troffen we in een vrachtwagen een jong koppeltje aan met een zieke hond die zelfs aan een baxter hing. Ze konden echter geen eurovignet voorleggen. Om ons af te leiden, hadden ze het constant over hun hondje. We twijfelden. Ze hadden geen 250 euro om een eurovignet aan te schaffen, maar ze vroegen ons wel een dierenarts ter plaatse te laten komen! We hebben er dan maar mee ingestemd. Ondertussen had hondengeleider Frank gevraagd om de bagageruimte te openen en al gauw bleek dat ons buikgevoel ons weer niet bedroog. Onze speurhond ontdekte tussen de lading twee sporttassen met daarin 80 kilo marihuana. Op dat moment kampten we toch met een dubbel gevoel; enerzijds was er het medelijden met het hondje dat volgens de opgetrommelde dierenarts moest inslapen en anderzijds vervoerde dit koppel wel verdovende middelen. Het leven is niet zwart-wit”, weet Marc.

Angst in de ogen

“Ik herinner me ook de eerste opvang van Kosovaarse vluchtelingen toen er in de jaren 90 oorlog uitbrak in voormalig Joegoslavië. Toen we hen aantroffen in de vrachtwagens hadden ze alles bij wat ze dragen konden. De angst stond in de ogen van hun kinderen. Die mensen smeekten om aandacht en vroegen ons echt om hulp. We hadden zo met hen te doen en kochten met eigen geld wat voedsel. De vluchtelingen die we nu tegenkomen, lopen weg zodra we hen in de gaten krijgen. Toch heb ik ook met deze mensen medelijden, want wat ze meemaken met de mensensmokkelaars, is bijzonder triest.”