“Ontwikkelingssamenwerking moet af van haar arrogantie en moet wat bescheidener zijn”, stelt de Brugse arts Karel Gyselinck. In zijn boek ‘Sailing below the waves’ trekt hij lessen na dertig jaar actief te zijn geweest bij Memisa en Enabel.
Bruggeling Karel Gyselinck (58) is hoofd van de gezondheidsdienst voor Enabel, het Belgisch ontwikkelingsagentschap. Bovendien werkt hij nog als vrijwilliger voor een Indisch project van de ngo Memisa, waarvoor hij twaalf jaar werkzaam was als arts.
Vanwaar die passie voor ontwikkelingssamenwerking?
“Ik wou de wereld ontdekken! Bovendien wou ik mij als huisarts ten dienste stellen van de mensen. Noem het een vorm van sociaal engagement. Na mijn humaniora aan de Abdijschool van Zevenkerken heb ik geneeskunde gestudeerd aan de Universiteiten van Kortrijk en Leuven, waar ik ook mijn vrouw Katrien Pallemaerts heb leren kennen.”
Brousse
“Mijn stage in mijn laatste jaar voor huisarts heb ik in Zuid-Afrika gedaan. Na twee jaar burgerdienst ben ik samen met Katrien voor vijf jaar naar Zambia gegaan. We hebben er in de brousse, in Ibenga, dicht bij de Congolese grens, een hospitaal gerund.”
Hoe was die ervaring?
“We waren vooral bezig met gynaecologie, pediatrie, chirurgie, aids en tuberculose. Met twee dokters waren we constant van wacht. Dag in, dag uit moesten we operaties uitvoeren. Na zes maanden dacht ik: wat zijn we hier aan het doen? Hoogzwangere vrouwen bereikten te laat ons ziekenhuis, met alle gevolgen van dien.”
“Ook teveel kinderen stierven, vooral door malaria of ondervoeding. Er was slechts één hospitaal in een district zo groot als West-Vlaanderen. Toen rijpte het idee om zelf naar de mensen toe te gaan en om een vorm van mobiele, publieke gezondheidszorg op poten te zetten.”
Na vijf jaar Zambia, in 1996, zijn jullie teruggekeerd naar Brugge. Katrien werd huisarts, jij niet…
“Toen waren er teveel huisartsen, er was onvoldoende werk voor ons beide. Het tegenovergestelde van nu! Ik kreeg de kans om voor Memisa te werken. In heb in het Tropisch Instituut in Antwerpen mijn master in public health behaald. Onder de veertig studenten waren er slechts twee Europeanen. Verrijkend!”
Enabel
“Van 1996 tot 2007 heb ik voor Memisa gewerkt: een Belgische niet-gouvernementele organisatie die medische missies opzet in Afrika en India. Ik was er de medisch verantwoordelijke. Na twaalf jaar ben ik overgestapt naar het agentschap dat Reginald Moreels als staatssecretaris opgericht heeft: Enabel, het bilateraal agentschap voor ontwikkelingssamenwerking, dat akkoorden afgesloten heeft met veertien landen.”
Die dertig jaar ontwikkelingshulp heb je gebundeld in het boek Sailing below the waves. Welke lessen heb je getrokken?
“Ontwikkelingshulp is een foute woordkeuze. Het gaat om de dynamiek van samenwerking. De grote les voor mij is dat de vraag tot samenwerking moet komen van de partner. We mogen geen hulp opdringen, wat in het verleden al te vaak gebeurde.”
Bescheidener
“We moeten ons wat bescheidener opstellen. Niet denken dat we de problemen op vier jaar tijd kunnen verhelpen. Of dat het bouwen van een waterput de hongersnood in Afrika lenigt. Wat zouden wij ervan denken als een Chinees of Amerikaan ons komt zeggen dat hij onze staatsproblemen in een handomdraai zal oplossen?”
Kun je dat illustreren via het Indiaas project van Memisa?
“Memisa werkt al 25 jaar in het oosten van India, in de Gangesdelta en de Himalaya, samen met West Bengal Voluntary Health Association aan een gezondheidsproject. Door de klimaatverandering overstroomt die regio regelmatig, de gletsjers van de Himalaya smelten en het is een tyfoongevoelig gebied.”
Zelfhulp
“Door die overstromingen verzilt de landbouw, raken mensen ondervoed en depressief. Samen hebben we meer dan 42 lokale ngo’s in een netwerk rond gezondheidszorg bijeen gebracht. Vrouwen hebben er zelfhulpgroepen opgericht voor medische urgenties, ze coachen vrouwen in naburige dorpen.”
“ In een tweede fase werd de relatie met de Indiase overheid hersteld. Net als bij ons is het wantrouwen tegenover politici soms erg groot. Maar om een systeem structureel te verbeteren, heb je de overheid nodig. Het boek Sailing below the waves is een neerslag van die systematische manier van opbouwen.”
Werkt de traagheid waarmee ontwikkelingssamenwerking vordert niet op je zenuwen?
“Het staat in schril contrast met de hardwerkende West-Vlaming die onmiddellijk resultaat eist. We moeten weg van die houding. Wij mogen de agenda zelf niet bepalen, anders gedragen we ons als neokolonialen. Elk jaar vertoef ik tachtig dagen in Afrika en India.”
“Ik heb geleerd om wat meer laidback te zijn en op lange termijn te denken. Enkel zo kunnen duurzame resultaten bereikt worden. Een mentaliteitsverandering vraagt tijd. Dat staat haaks op onze neoliberale wereld met zijn kwartaalcijfers.”
