Liefhebbers van cultuur en geschiedenis hebben zondag 10 september met een dikke stift omcirkeld in hun agenda. Op Open Monumentendag in Gistel worden drie knappe sites opengesteld: een uniek deel van de abdij Ten Putte, en de kastelen Bon Vouloir en Montjoie. Filip Debaillie, voorzitter van de cultuurraad, lid van de Erfgoedcel en stadsgids, licht toe waarom deze editie extra speciaal is. “We keren terug naar het concept waarbij we met een beperkte groep op visite gaan. Zo dragen we zorg voor de opvallende sites. Want vergeet niet: twee van de drie trekpleisters zijn in privéhanden, en het is dankzij de goodwill van de eigenaars dat we er een blik kunnen werpen.” Inschrijven is de boodschap, want meer dan de helft van de plaatsen is al gereserveerd.
Abdij Ten Putte: verboden terrein voor buitenstaanders
Op het einde van de Abdijstraat ligt Ten Putte. De bouw vond wellicht omstreeks 1100 plaats, daar waar Godelieve de marteldood stierf. Volgens de legende werd de abdij opgericht door Edith, de dochter uit het tweede huwelijk van de lokale kasteelheer Bertolf. Zij was blindgeboren, maar kon zien toen zij haar ogen waste met water uit de put waarin Godelieve was ondergedompeld.
Toen de abdij in 1578 verwoest werd door de geuzen, moesten de zusters vluchten. In 1891 keerden twaalf zusters naar Gistel terug en namen hun intrek in het nieuwe klooster, gebouwd in neogotische stijl. In 1934 kreeg de priorij weer de titel van abdij. In 2007 verhuisde de gemeenschap Moeder van Vrede van Meetkerke naar de abdij. Die wordt bezocht door talrijke bedevaarders en toeristen. Blikvanger is de put met het zogezegd miraculeuze water.
Devotie en bezinning
“Een bezoek op 10 september is dubbel speciaal. Enerzijds is er de knappe expo ‘Onderweg – Pelgrimeren in het land van Arnoldus en Godelieve’, met 81 exclusieve kunstwerken over beide heiligen. Hierin zijn gigantisch veel werk en tijd gestoken”, benadrukt Filip Debaillie. “Anderzijds vindt de expo plaats in de pandgang van de abdij. Dat is het centrale gedeelte en tuin waarmee verschillende gebouwen en kamers met elkaar verbonden zijn, en het is ook een plaats van devotie en bezinning. De laatste keren dat dit gedeelte open was voor publiek dateren van 1991 en 2012. Vroeger was dit ‘verboden’ terrein voor buitenstaanders, nu is dit dankzij de Moeder van Vrede hét moment om een bezoek te brengen.”
Kasteel Montjoie: nostalgie voor veel trouwers van toen
Op een steenworp van het Gistelse centrum, in de Zevekoteheirweg, ligt kasteel Montjoie. De site is al aangeduid op de bekende Ferraris-kaart (1770-1778) en pronkt ook op kaartmateriaal uit de negentiende eeuw. Het zou al eind achttiende eeuw gebouwd zijn voor de Engelse familie Batlet. Helaas, na de Eerste Wereldoorlog zou het afgebrand en herbouwd zijn – of op z’n minst gedeeltelijk. De voorzijde van het kasteel kijkt uit op een rotonde met oude lindebomen, de achterzijde op vijver met een brug. Het kasteel bevindt zich in een park met vijver, koetshuis en conciërgewoning. In 2009 werd het gebouw geklasseerd als bouwkundig erfgoed.
Zwanen en granaten
“Ook Montjoie is in privéhanden en werd recent niet meer opengesteld voor het publiek”, weet Filip Debaillie. “Tijdens Open Monumentendag breng je met gids Leopold Dewulf een bezoek aan de tuin en vijver. Zo bevindt zich hier een familie zeldzame zwarte zwanen, die ooit Leopold hebben aangevallen (lacht). En er staan unieke bomen en planten. In een aantal beuken zie je nog de inslagen van granaten of shrapnels van tijdens de Tweede Wereldoorlog. Om die reden gingen destijds veel houtzagerijen met metaaldetectoren over de te zagen boomstronken. Ze wilden geen dure zaagbladen beschadigen aan granaatscherven. Destijds lieten heel wat Gistelse koppels in deze tuin hun huwelijksfoto’s maken. (lacht) Ja, ook mijn vrouw en ik, in 1991. Ik denk dan ook dat een bezoek voor veel Gistelnaars nostalgisch is.”
Alle info: zomerloos@gistel.be
Bon Vouloir, jachtkasteel van de Crombrugghe de Looringhe
Wie vanuit Moere de Provincieweg volgt richting Keiem of Zande – of omgekeerd, natuurlijk – merkt beslist feestzaal Bon Vouloir op. “Iedereen ziet het pand vanaf de straat, maar om het te bezoeken moet je een groot feest boeken. Wel, Open Monumentendag is ook een beetje feest”, knipoogt Filip Debaillie. “Dit kasteel in privéhanden dateert van eind negentiende eeuw – let op het jaartal 1889 dat op de schoorsteen staat. Het werd gebouwd in opdracht van de familie de Crombrugghe de Looringhe, als een soort van jachtkasteel.” Wat de naam van het kasteel betekent en waarom er ‘Salve’ op de gevel staat, kom je tijdens de rondleiding te weten.
Marcel de spotter
“Maar er is nog een uniek verhaal aan het kasteel verbonden. Marcel de Crombrugghe de Looringhe deed tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn dienstplicht. Hij maakte deel uit van een vliegtuigeskader en zat als waarnemer in een dubbeldekker. Zo’n spotter zat vooraan – de piloot achteraan – om tekeningen of foto’s te maken. Marcel was waarschijnlijk de enige Gistelnaar die in het vliegwezen terechtkwam. Hij raakte twee keer gewond.”
Na de dood van bouwheer Baron de Crombrugghe werd het domein verkocht (1935). Eigenaars en bestemmingen volgden elkaar op, tot er nog slechts een vervallen site restte. In 2001 kreeg die een grondige renovatie met respect voor de eclectische stijl van de jaren 1900.
Het verhaal én de kasteelgeschiedenis komen aan bod in een toneelopvoering van de lokale groep Gulden Toren, waarbij een acteur de knecht van Marcel de Crombrug-ghe de Looringhe speelt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
