Het nieuwe Vlaamse regeerakkoord voert een vorm van rechtstreekse burgemeestersverkiezing in. Stel dat deze regel al bij de vorige verkiezingen van toepassing zou zijn geweest, welke van onze West-Vlaamse burgemeesters zouden dan nu geen sjerp dragen?
Een echte burgemeestersverkiezing zal de Vlaamse regering niet invoeren, maar er worden wel enkele regels bepaald waardoor de wil van de kiezer veel zwaarder zal doorwegen bij de keuze van de burgemeester. Zo wordt er bepaald dat de burgemeester sowieso uit de grootste partij van de bestuursmeerderheid moet komen, en dat binnen de partij de keuze moet vallen op de kandidaat met de meeste voorkeurstemmen.
Dat klinkt misschien drastisch, maar eigenlijk is dit in heel wat gevallen nu al zo: in maar liefst 55 van de 64 West-Vlaamse gemeenten is de burgemeester effectief de populairste kandidaat uit de grootste partij van de meerderheid. Wat, voor alle duidelijkheid, niét wil zeggen dat hij of zij de populairste politicus van zijn gemeente is, want er zijn vorig jaar nogal wat wat anti-coalities gevormd in onze provincie.
In drie gemeenten andere partij
Met de nieuwe regels wil Vlaanderen vermijden dat er in de toekomst een lachende derde met de burgemeesterssjerp wegloopt (zo is bijvoorbeeld Francesco Vanderjeugd in 2012 burgemeester van Staden geworden!). Een mooi voorbeeld hiervan bij de jongste verkiezingen is Bram Degrieck. Vanuit het relatief kleine ‘Plan B’ wordt hij burgemeester van De Panne, daar waar dat volgens de nieuwe regels Wim Janssens van Actie zou zijn.
In Ichtegem sloten twee partijen die ongeveer even groot zijn een verbond om de heersende CD&V naar huis te sturen. Toch is er maar één de grootste en dat is Liberaal 2018. Toch is het niet hun kopman Lieven Cobbaert maar wel Jan Bekaert van W.I.T. die burgemeester wordt. De afspraak is dat hij halfweg de bestuursperiode plaats zal maken voor Lieven Cobbaert, maar zo’n constructies zullen dus niet meer kunnen : het burgemeesterschap moet binnen de grootste partij van de coalitie blijven, punt aan de lijn.
In Zwevegem ruilt zittend burgemeester Marc Doutreluingne zijn coalitiepartners N-VA en SP.A in voor de CD&V. Die wel nét iets groter is dan zijn Lijst Burgemeester, dus zou volgens het nieuwe stelsel niet hij maar Eliane Spincemaille burgemeester worden. Al mogen we redelijkerwijs veronderstellen dat hij dan wel zijn coalitie met zijn oude vrienden zou hebben willen verderzetten, zijnde de enige mogelijkheid om burgemeester te blijven. Alhoewel…. er staat in de nieuwe Vlaamse regeerverklaring immers ook geschreven dat de grootste partij 14 dagen lang het initiatiefrecht heeft. CD&V zou dus tijd genoeg hebben om een van de coalitiepartners los te weken, desnoods plat op de buik. Al zou het burgemeesterschap dus niet meer als lokaas kunnen worden gebruikt.
In drie gemeenten niet de populairste
Er zijn ook drie gemeenten waar de grootste partij van de meerderheid wel de burgemeester levert, maar waar niet gekozen wordt voor de populairste kandidaat, meestal omdat die de zittende burgemeester overklast.
Dat is bijvoorbeeld zo in Heuvelland, waar Wieland De Meyer de nummer één wordt bij Gemeentebelangen maar Marc Lewyllie toch zichzelf opvolgt als burgemeester. Wieland wordt in de komende jaren wel burgemeester, maar in de toekomst zou hij dat dus meteen moeten worden.
Zelfde scenario in Jabbeke: daar is Hendrik Bogaert de populairste op de CD&V-lijst en is hij ook voorbestemd om in 2022 burgemeester te worden, maar Daniël Vanhessche volgt eerst zichzelf nog even op als burgemeester. In de toekomst is dat niet meer mogelijk, tenzij Hendrik Bogaert zou verzaken maar dan kan hij ook niet meer terugkomen.
Nog zo’n verhaal is Wingene. Daar had zittend burgemeester Hendrik Verkest vooraf aangekondigd dat hij nog een halve termijn zou doen, en zich daarna zou laten opvolgen door de populairste onder de drie kandidaat-opvolgers. Waarmee de kiesstrijd uiteraard flink werd aangewakkerd, het resultaat van CD&V loog er niet om. Alleen: twee van de drie jonge leeuwen haalden meer stemmen dan Hendrik Verkest zelf. In het nieuwe systeem zou hij dus metéén plaats moeten maken voor Lieven Huys.
En in nóg drie gemeenten niet de populairste, maar…
En dan zijn er nog twee gemeenten waar niet de populairste van de grootste partij burgemeester wordt, maar waar dat in het nieuwe systeem ook zo zou zijn omdat nummer één gewoon verzaakt.
In Houthulst verlengde Ann Vansteenkiste haar burgemeestersambt zelf niet, om het terug te geven aan oud-burgemeester Joris Hindryckx, de nummer 2 bij CD&V Plus. Ze diende hiervoor te verzaken, maar dat is niet erg, want na Hindryckx komt in 2024 de nummer 3, Jeroen Vandromme, naar voren als burgemeester.
In Langemark-Poelkapelle ten slotte liet burgemeester Alain Wyffels, onmiskenbaar nummer één bij CD&V, na hevige commotie in de nasleep van de blote schepen-affaire, weten dat hij zou verzaken, waardoor de nummer 2, Lieven Vanbelleghem, burgemeester werd.
En in Gistel ten slotte heeft oud-burgemeester Roland Defreyne (Open VLD) de sjerp meteen doorgegeven aan zijn zoon Gauthier, de tweede in populariteitsrang.
Eén iets is alvast duidelijk: het zal gedaan zijn met het gemarchandeerd burgemeesterschap, en het zal al zeker niet meer kunnen worden verdeeld over twee partijen, zoals dat nu bijvoorbeeld nog op de rol staat voor o.m. Wervik en Zonnebeke.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier