Politicologen Devos en Reynaert: “Lukt Vivaldi niet, dan moeten er verkiezingen komen”

De voorbije tien weken kwamen tien West-Vlaamse politici langs op het kasteel van Loppem. Elk met drie voorstellen op zak om dit land in een nieuwe plooi te leggen. De voorstellen waren vaak verrassend, creatief, revolutionair zelfs. Vandaag schrijven we het slotakkoord van deze gesmaakte reeks. Wat zijn de béste voorstellen? We stellen die vraag aan onze meest befaamde politicologen, Carl Devos en Herwig Reynaert.

Herwig Reynaert (54) is de eerste op de afspraak. Strak in het pak. De man is loper na zijn uren. Hij komt van niet ver, van Torhout. Reynaert is professor aan de universiteit van Gent én decaan van de faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen. De krabbels in zijn notitieboekje bewijzen dat hij deze oefening ernstig heeft genomen.

Carl Devos (50) arriveert even later. Een brede glimlach op het gezicht. De twee kennen elkaar goed. Devos, een Izegemnaar, is de bekendste politicoloog van dit land, graag gezien door zijn studenten in Gent, maar even graag door het brede publiek voor zijn optredens als opiniemaker in kranten en televisie. Ook hij is goed voorbereid. Hij heeft zelfs zijn vrije zondag opgeofferd om zich nog eens door alle afleveringen te worstelen.

Of ze het kasteel goed kennen? Domme vraag, meneer de journalist. Natuurlijk wel. Loppem is een begrip voor wie bezig is met onze vaderlandse politiek. “Hier is beslist om het algemeen enkelvoudig stemrecht in te voeren: dat is een hoogtepunt in de evolutie van onze democratie”, zegt Devos. Reynaert knikt bevestigend. “Weliswaar alleen voor mannen, maar toch. Dat was ineens een groot verschil in aantal mensen dat mocht deelnemen aan het democratische proces. Het belang is vergelijkbaar met dat van Wijnendale, waar de koningskwestie begonnen is. Dat moet de locatie van uw volgende reeks worden.” (lacht)

Devos: “Loppem betekende eigenlijk de redding van het regime. De elite was bang voor een revolutie zoals in andere landen. Daarom werd toegegeven aan de voornaamste eis van de socialisten: de invoering van het stemrecht.”

Reynaert: “Maar Loppem is om nóg een reden belangrijk, hé. Het is hier dat de basis werd gelegd voor de vernederlandsing van onze universiteit. Al is dat pas in 1930 realiteit geworden.”

Genoeg geschiedenis, heren. We gaan naar de toestand van vandaag. De voorbije tien weken kwamen hier tien prominenten langs. Ze hebben elk een politieke hervorming op tafel gelegd. Wat is het beste voorstel?

Reynaert: “Ik zou een tweedeling willen maken. Een voorstel op korte termijn en een voorstel op lange termijn. Het beste voorstel is dat van Johan Vande Lanotte (SP.A). Dat is een grondige hertekening van de Belgische constructie in de richting van vier deelstaten met homogene bevoegdheidspakketten. Dat lijkt me fundamenteel. Tenminste als men België overeind wil houden. Een duidelijk model zou absurde situaties vermijden, zoals met de mondmaskers. Deze hervorming is nodig op de lange termijn. Op korte termijn moet de blokkering van dit land gestopt worden. Ik kies dan voor het verhaal van Yves Leterme (CD&V): nieuwe verkiezingen na vijf of zes maanden. Wat vandaag gebeurt, valt niet meer uit te leggen. Een timing zal druk zetten op de politiek. Maar laat me wel wezen: dat is geen zaligmakende oplossing. Het zou vooral een signaal zijn.”

Devos: “Ik deel de analyse van mijn collega. De automatische ontbinding van het parlement na zes maanden is een goed idee. We moeten niet denken dat de regeringsvorming daarna makkelijker zal zijn, zeker niet zelfs. Maar een deadline zal wel psychologisch impact hebben. Dat kan volgens mij zelfs bevrijdend werken. (denkt na) Ik heb gekozen voor de hervorming van Conner Rousseau (SP.A). Of beter: voor een deel van zijn hervorming. Hij hekelt het systeem van lopende zaken. Dat zou een uitzondering moeten zijn, maar is de normaliteit geworden. Ik volg hem daarin. Dat is niet gezond. Zijn pleidooi voor een shutdown vind ik te extreem. Het is in de formatie dat er iets fout loopt. Het is mijn analyse dat het kiesstelsel aan een fundamentele hervorming toe is. Er zijn te veel partijen in dit land. Dat is het probleem.”

Rousseau wil het aantal parlementsleden verminderen.

Devos: “Ik ga daarmee akkoord. Maar dat zal niet automatisch leiden tot minder partijen. (denkt na) Er zijn honderden variaties mogelijk van een kiesstelsel. Ik heb niet één iets in gedachten. Er zit ook een constructiefout in onze democratie, omdat de helft van de regering geen verantwoording aflegt aan de andere kant van de taalgrens. Wat kan je doen? Een unitaire kieskring. Of confederalisme. (fijntjes) Of de Belgische oplossing: niets doen en blijven zagen over het probleem.”

Elke politicus heeft ook een economische hervorming op tafel gelegd. Wat vond u daar het beste voorstel?

Reynaert: “Ik ga voor de hervorming van Hilde Crevits (CD&V). Internet moet een basisrecht worden, net zoals water en elektriciteit. Het blijkt uit onderzoek dat nog steeds een aanzienlijk deel van de bevolking geen toegang heeft tot internet. Dat zijn niet alleen oudere mensen, hoor. Dat zijn vaak ook jongeren die opgroeien in armoede. Dat zorgt voor ongelijke kansen, zeker in het onderwijs. Afstandsonderwijs zal niet meer verdwijnen. Toegang tot het internet is echter een basisvoorwaarde daarvoor.”

Devos: “Dat klopt. Je kan aan de universiteit niet meer functioneren zonder laptop. Vroeger was het zo dat de unief computers aanbood aan een goedkope prijs. Dat programma is afgeschaft. Helaas. Waarom niet opnieuw invoeren?”

Reynaert: (knikt) “Daar wordt over nagedacht. We moeten inderdaad ook in eigen boezem kijken. Wij scoren niet goed op vlak van diversiteit. Er zijn nóg doelgroepen die we amper of niet bereiken. Waar zitten bijvoorbeeld de jongeren met een handicap? (denkt na) Ik zou wel graag zien dat Crevits een prijs kleeft op haar voorstel. Wat zou dat kosten aan de samenleving? Ik denk zelfs dat die kost niet gigantisch hoog zal zijn. Dat geldt trouwens voor alle voorstellen. Ik zou graag zien wat die kosten.”

Devos: “Ik ga voor het idee van Johan Vande Lanotte. Hij wil het mobiliteitsvraagstuk grondig herzien. U moet buitenlandse investeerders eens vragen wat hen weerhoudt om in België te investeren. Dat zal dikwijls het fileprobleem zijn. Dat moet aangepakt worden. Ik vind het debat daarover eigenlijk zwak. Meer of minder asfalt, meer of minder geld voor De Lijn en de NMBS: dat is niet doortastend genoeg. Vande Lanotte wil een app ontwikkeld zien die standaard in onze auto komt te zitten, en die zegt waar we moeten rijden, hoe snel we moeten rijden, enzovoort. Dat lijkt mij een zeer goed idee. Goed voor de economie, goed voor de mobiliteit en goed voor het milieu. We moeten dat ook kunnen in dit land: we zijn sterk op vlak van wiskunde en technologie. Investeer daarin.”

Wat vond u het beste maatschappelijke voorstel?

Devos: “Dat van Geert Bourgeois (N-VA). Een bouwstop voor woonzorgcentra. De manier waarop wij met onze ouderen omgaan, moet echt veranderen. Ik vind dat fundamenteel. Corona heeft dat blootgelegd, maar dat probleem is niet nieuw. Let op: ik zeg dit met alle respect voor de mensen die in woonzorgcentra werken. Zij doen hun stinkende best. Maar dat blijken soms echt sterfhuizen te zijn. Dat is erg om te moeten zeggen. (even stil) Dat is eigenlijk een collectief falen van onze samenleving. Waarom sturen wij onze ouderen naar instellingen? We moeten meer inzetten op kleinere woonunits en zorg aan huis. Of stimuleer co-housing, zoals Hilde Crevits voorstelt. Dat vond ik ook een goed voorstel.”

Reynaert: “Ik vind eenzaamheid één van de grootste problemen van onze samenleving. Ik kies daarom voor een mix van de voorstellen van Geert Bourgeois en Hilde Crevits. Verschillende gezinnen en generaties die samenwonen, kan zeker een oplossing zijn. Ik zou daarom co-housing en kangoeroewonen stimuleren. Bourgeois sprak ook over een financiële rugzak voor ouderen die dan zelf hun zorg kunnen inkopen. Dat is een boeiend idee. Het heeft mij wel verbaasd dat niemand sprak over de betaalbaarheid van wonen. Dat is minstens zo belangrijk.”

Devos: “Ik geef graag nog een eervolle vermelding aan het voorstel van Kathleen Verhelst (Open VLD) om een social media-paspoort in te voeren. Ik weet niet of dat de oplossing is, maar het probleem waar zij op duidt, is wel degelijk een groot probleem. Twitter bijvoorbeeld gaat kapot aan de polemiek. Er wordt geen gesprek meer gevoerd. Anonieme trollen, maar ook gevestigde waarden willen vooral schelden en aanvallen in de hoop op likes en volgers. Als Twitter wil overleven, dan moet het de likes en de retweets afschaffen.”

Dat is genoteerd. Vond u de voorstellen eigenlijk sterk?

Reynaert: “Ik vond dit over het algemeen een sterke reeks, ja. Er zaten veel goede voorstellen tussen. Het was niet makkelijk om een keuze te maken.”

Devos: “Dat klopt. Er zaten interessante zaken tussen. Maar ik ben tegelijk niet omvergeblazen door de creativiteit van de voorstellen. Je voelt dat politici moeilijk loskomen van hun partijprogramma. Dat is ook normaal. Enkele voorstellen hadden wel wat meer uitgewerkt mogen zijn. Die afspiegelingsregering van Hilde Crevits bijvoorbeeld: wie moet daarin zetelen? Zijn dat de ministers van de regionale regeringen? Ik zie dat weinig haalbaar in de praktijk.”

Reynaert: “Of het voorstel van Filip Dewinter (Vlaams Belang). Dat hij voor een onafhankelijk Vlaanderen kiest, is normaal. Maar dat hij dan meteen voor een economische unie met Nederland wil gaan, vind ik opmerkelijk. Wil hij onafhankelijkheid of wil hij Vlaanderen verbinden aan een ander land?”

Devos: “Zou hij het diversiteitsbeleid van Nederland kennen? Dat zal hem niet aanstaan, denk ik.” (lacht)

Reynaert: “Het was ook opmerkelijk hoe weinig duurzaamheid en klimaat aan bod kwamen. Zelfs niet van iemand als Filip Watteeuw (Groen).”

Nog één vraag over de actualiteit. Wat komt er eerst: een nieuwe regering of nieuwe verkiezingen?

Devos: “Ik denk dat de kans op verkiezingen het grootst is. Welke regering kan nog gevormd worden? Paarsgroen? Neen, dat zie ik niet gebeuren. Open VLD zal dat nooit willen. Dan is er nog Vivaldi. Die poging wordt nu ondernomen. Dat is de laatste kans. Als dit niet lukt, moeten er verkiezingen komen.”

Reynaert: “Ik heb lang gedacht dat er wel een regering gevormd zou worden, maar ik begin meer en meer te twijfelen. Vivaldi moet inderdaad de laatste poging zijn. Als dit niet lukt, dan is het aan de kiezer. Maar als er toch nog een regering komt, dan hoop ik ook dat de kiezer de partijen beloont die goed beleid voeren.”