Na de stembusslag vallen ook nog harde klappen

Macht behouden of verwerven. Dát staat zondag op het spel. De verkiezingen winnen, biedt daartoe de meeste kansen. Maar niet altijd. Want wie de meeste stemmen haalt en de verkiezingen wint, kan finaal nog naast de macht grijpen. Het is een bekend gegeven. En dus zullen er ook zondag weer winnaars zijn die uiteindelijk eindigen in het kamp van de verliezers. Natuurlijk kijken we uit naar de resultaten in onze centrumsteden – daar staat heel veel op het spel, zie verder in onze krant – en naar gemeenten waar het bestuur ervan de voorbije zes jaar niet zo vanzelfsprekend werd als het aanvankelijk leek. Maar hoe zit het met de gemeenten waar de verkiezingen en de nasleep ervan zes jaar geleden voor verrassingen heeft gezorgd?

Als concurrenten ineens niet meer opnemen…

Bij winnaars van verkiezingen die onmiddellijk na de stembusuitslag op zoek gaan naar een coalitiepartner, breekt het zweet uit als het telefoontoestel van die man of vrouw langer dan een half uur op voicemail blijft staan. Dan… weet de winnaar doorgaans dat hij of zij toch in het kamp van de verliezer is terechtgekomen. Het overkwam regerend burgemeester Stefaan De Clerck in 2012, toen Vincent Van Quickenborne al meteen na de uitslag ging samenzitten met N-VA en SP.A en op die manier Stefaan De Clerck in zand liet bijten. Dat was die zondagavond tragisch én pijnlijk om zien. Dat Kortrijk-trauma speelde zich ook bij Victor Gerniers in Anzegem af. Daar bleef de hele oppositie onbereikbaar voor de man die met 3.000 voorkeurstemmen de verkiezingen had gewonnen en met lege handen achterbleef. Het is nu al zeker dat een scenario als dat van Kortrijk 2012 zich zondag weer in meer dan een stad of gemeente zal afspelen.

De monstercoalities tegen…

Een van de meest gebruikelijke manieren om een winnaar finaal in het verdomhoekje te plaatsen, is het sluiten van een monstercoalitie tegen de winnaar. Als de verliezers samen een pact sluiten, kunnen een meerderheid halen.

Dat gebeurde zes jaar geleden zo in Tielt. CD&V won toen de verkiezingen – ze werd de grootste partij en in de top 10 van de voorkeurstemmen haalden de christendemocraten niet alleen de eerste plaats (Luc Vannieuwenhuyse), maar ook nog vijf andere plaatsen. Maar twee kartels N-VA/Open VLD enerzijds en SP.A-Groen anderzijds haalden net één zetel meer dan CD&V en vormden samen het nieuwe bestuur. “Revolutie in Europastad”, titelde deze krant een week na de verkiezingen.

Snel en meteen met de juiste partners onderhandelen, dat is de kunst

Het zag er aanvankelijk veelbelovend uit, onder het bewind van de eerste vrouwelijke burgemeester in Tielt. Maar al snel werd duidelijk dat het – zachtjes uitgedrukt – niet zo vlot liep als de coalitiepartners hadden gehoopt. De ‘monstercoalitie’ schudde en beefde de voorbije zes jaar aan alle kanten en trekt nu in verdeelde slagorde naar de kiezer. Er is een nieuwe partij – Iedereen Tielt – die naar de kiezer trekt én SP.A en Groen wagen nu apart hun kansen. Alleen het kartel N-VA/Open VLD blijft overeind, maar enkele leden ervan maken nu deel uit van Iedereen Tielt. Resultaat? Dat is koffiedik kijken. De kans op een nieuwe monstercoalitie is klein en de revenge-gevoelens bij CD&V zijn groot.

In Menen ging het net andersom. Daar sloot CD&V een pact met N-VA en met Open VLD om het kartel van SP.A met Groen naar de oppositiebanken te sturen. Maar anders dan in Tielt, was die coalitie zes jaar geleden niet de grote verrassing. Toenmalig burgemeester Gilbert Bossuyt (SP.A) slaagde er niet in de eensgezindheid binnen zijn fractie te behouden en verloor al aardig wat van zijn pluimen nog voor hij naar de kiezer stapte. Vraag is of de coalitie onder leiding van burgemeester Martine Fournier de verkiezingen overleeft. Op het eerste gezicht presteerde de coalitie vrij eensgezind, maar dat verhindert niet dat geruchten over een voorakkoord van een coalitie tegen de burgemeester onder aanvoering van Open VLD-lijsttrekker Lust al een tijdje de kop opsteken. Ook hier wordt het zondag dus spannend uitkijken. Niet alleen naar de resultaten maar al net zo zeker naar wat er na de stembusslag gebeurt.

In Ingelmunster vloerde een coalitie van oppositiepartijen de CD&V, die tot 2012 vrijwel onafgebroken aan de macht was. De nieuwe meerderheid daar bleef stevig overeind, maar… coalitiepartner SP.A zorgde het voorbije jaar al meer dan eens voor een wisselmeerderheid met CD&V. Op zijn minst veelbetekenend. Een verdere samenwerking van De Brug met SP.A is erg twijfelachtig. En dus blijft het zondag ontzettend spannend in Ingelmunster…

Partnerruil

Een goed huwelijk blijft niet vanzelf overeind. Dat is niet anders in de politiek. Een meerderheidscoalitie met twee partijen overleeft niet altijd de verkiezingen. Daarover beslist in eerste instantie de kiezer, maar vaak zijn het achteraf de partijen zelf die hun kansen op meer macht wikken en wegen en dan valt het niet uit te sluiten dat er van partner wordt gewisseld.

In Blankenberge wisselde Open VLD zelfs tijdens de voorbije bestuursperiode van partner. Eerst werd CD&V naar de oppositiebanken gestuurd, vervolgens ging Open VLD in zee met SP.A. Dat was een verrassing, iedereen verwachtte een coalitie Open VLD met N-VA. Die kwam er ook, met vertraging. Een jaar na de verkiezingen nam de SP.A-schepen ontslag en ging Open VLD finaal met N-VA scheep.

In Harelbeke zat er voor de verkiezingen in 2012 al een haar in de boter tussen de heersende CD&V en SP.A-Groen. Achttien jaar had dat huwelijk stand gehouden. Zelfs wijlen Pierre Lano slaagde er indertijd niet in om daar stokken in de wielen te steken. Maar de liefde was over. De socialisten voelden zich geminacht door de christendemocraten. En hoewel CD&V de grootste partij bleef na de verkiezingen, SP.A-Groen besliste toen toch van partner te wisselen en sloot een bestuursakkoord met N-VA dat verrassend zes zetels scoorde. De coalitie bleef de voorbije zes jaar wankel overeind. CD&V kent intussen zijn plaats, Open VLD wil zwaarder gaan wegen en zo zijn kans wagen bij een mogelijke nieuwe coalitie en N-VA lijkt wat van zijn pluimen verloren te hebben. De kans dat er opnieuw van partner wordt gewisseld is dus niet gering.

In Wervik ruilde SP.A zes jaar geleden de CD&V-partner voor 2 nieuwe partners: N-VA en Open VLD. Dat leverde een behoorlijk stevige bestuursmeerderheid, maar noch SP.A noch N-VA en Open VLD lijken dezelfde partijen die zondag naar de kiezer trekken. SP.A moet het doen zonder de populaire Johnny Goos en Rik Braem, N-VA pakt uit met een grondig vernieuwde lijst en Open VLD gaat in kartel met Groen en Positief Project naar de kiezer. Vooral dat samengaan met Groen verliep intern bij Open VLD niet zonder discussie. En CD&V? Die wil koste wat kost weer besturen. Kortom… het is lang niet zeker dat de ‘menage à trois’ overeind blijft…

Het gapend gat

Ieper zonder Leterme. Dat is natuurlijk geen verrassing. Het Ieperse stemmenkanon van 2012 en toenmalig kandidaat-burgemeester werd nooit burgemeester en speelt deze keer niet meer mee. Een serieuze aderlating voor CD&V. Tweede grootste stemmentrekker, Jef VerschoorOok al omdat de huidige burgemeester Jan Durnez geen kandidaat-burgemeester meer is en de lijst alleen nog duwt. En alsof dat nog niet volstaat laat ook schepen Jef Verschoore (CD&V) – die in 2012 de tweede grootste stemmentrekker was in Ieper – een leegte achter: hij doet evenmin nog mee.

Avelgem zonder Lieven Vantieghem. De grootste partij van Avelgem moet het zonder een aantal boegbeelden doen, onder anderen zonder burgemeester Lieven Vantieghem, die veruit de meeste stemmen haalde in 2012. Bovendien had CD&V af te rekenen met muiterij. Zo transfereerde schepen Deseyn intussen naar Gemeentebelangen.

Beernem zonder Johan De Rycke. Na twaalf jaar burgemeesterschap neemt Johan De Rycke afscheid van het gemeentehuis. Hij duwt nog de CD&V-lijst. Bij de vorige verkiezingen verloor CD&V al heel wat pluimen, maar de partij lijkt zich nu te wapenen. Dé stemmenkampioen van 2012, Patricia Waerniers ruilde het inmiddels verdwenen BRON voor CD&V waar ze voordien ook al thuis was. Zij zou wel eens de leegte die burgemeester De Rycke achterlaat al meteen heel ruim opvullen.